Piotr Żołowicz1, Wioletta Pogroszewska2, Joanna Chojnowska3
Wpływ zabiegów fizjoterapeutycznych w reedukacji chodu u pacjentów z uzależnieniem alkoholowym
The influence of physiotherapy on reteaching gait in the patient with alcohol addiction
1Absolwent, Fizjoterapia I stopnia, Wydział Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży
2Wydział Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży
3Szpital Wojewódzki im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Łomży
Summary
Introduction. Long-term and intensive alcohol consumption gradually and comprehensively distroy the human’s body which results in reducing muscle strength and mass. It causes necrosing of the neural joints which results in disturbing executive functions of our nervous system. Alcoholism disturbs walking which becomes shaky and unstable. A key condition for successful preservative treatment in the case of the person with alcohol addiction is choosing the adequate physiotherapy treatment. One of the basic aims of improving the patient's condition is reteaching gait.
Aim. The aim of the dissertation was to evaluate the effectiveness of the physiotherapy treatment used in improving the quality of gait, the balance and motor coordination as well as increasing the muscle strength of the lower limbs in the case of the patient with alcohol addiction.
Material and methods. The study included the patient with strong gait, balance and motor coordination disorder who was taken to the Department of Neurology of the Stefan Kardynał Wyszyński Province Hospital in Łomża. The research was done on the day the patient was taken to the department of neurology, after two weeks of rehabilitation and after 22 days spent in hospital. Before the treatment started the patient’s muscle strength had been examined by means of Lovett’s scale. Fall risk assessment was done by means of Tinetti’s test and balance assessment was done by means of Romberg’s test. The rehabilitation plan included exercises increasing muscle strength of lower limbs, improving the balance and motor coordination of the patient as well as the treatment improving gait function. In order to compare the results the patient was examined after two weeks of rehabilitation and on the 22nd day of hospitalisation.
Results. After the rehabilitation the increase of muscle strength was stated. The improvement of gait quality, balance and motor coordination was noticed as well. It can be said that the physiotherapy treatment in the case of the patient with alcohol addiction had a tangible effect as far as reteaching gait is concerned.
Conclusions. Complex and individually chosen rehabilitation brings significant improvement in the increase of muscle strength of lower limbs, balance and locomotion of ill people with alcohol addiction.
Wstęp
Alkoholizm to choroba psychofizyczna stanowiąca olbrzymi problem natury społecznej, bowiem wpływa na wszystkie aspekty życia osoby uzależnionej, takie jak: zdrowie fizyczne, psychiczne i otoczenie społeczne. Choroba alkoholowa dotyka ludzi ze wszystkich kategorii i grup społecznych, nie zważa na płeć, wiek czy zawód wykonywany przez osobę uzależnioną. Skala problemu wciąż pozostaje nieuchwytna. Dzieje się tak głównie z powodu zabezpieczeń i systemu iluzji, w które nieświadomie uzbraja się chory. Alkoholicy wypierają problem i starają się go ukryć przed otoczeniem. Mimo tych trudności wciąż przeprowadzane są dane szacunkowe, według których w 2008 roku w Polsce liczba osób uzależnionych od alkoholu utrzymywała się w granicach 800 tysięcy chorych, co stanowiło 2,1% społeczeństwa (1). Problem wydaje się nabierać rozmiarów, gdy nadmienimy, że co piąte dziecko w Polsce wychowuje się w rodzinie, której członkiem jest alkoholik – jest to 20% polskich dzieci (2).
Wpływ alkoholu na organizm człowieka
Systematyczne, długotrwałe picie alkoholu działa w sposób szkodliwy na organizm człowieka. Wypijany w dużych, przesadnych ilościach prowadzi do powstania licznych chorób narządów wewnętrznych, a jego śmiercionośny wpływ najdotkliwiej odczuwają wątroba, trzustka, mózg, układ krążenia oraz układ krwiotwórczy. Dochodzi wówczas do spadku przyswajania witamin z grupy D, co skutkuje demineralizacją kości, a co za tym idzie większą podatnością na urazy. Poprzez ograniczenie kompletnej syntezy protein i białek, zaobserwować można obniżenie siły i masy mięśniowej, a to z kolei wpływa na ich szybszą męczliwość i obniżoną tolerancję na wysiłek fizyczny. Osłabienie absorpcji składników odżywczych skutkuje znaczącymi brakami tiaminy, retinolu, witaminy B12 oraz kwasu foliowego, a to z kolei prowadzi do niedokrwistości i negatywnych modyfikacji syderoblastycznych, które zachodzą w szpiku kostnym. Spożywanie alkoholu etylowego powoduje obumieranie połączeń nerwowych, w efekcie czego zaburzona zostaje funkcja wykonawcza układu nerwowego (2, 3).
Przewlekła konsumpcja alkoholu etylowego skutkuje zahamowaniem korowych mechanizmów kontrolujących. Efektami tego są: utrata krytycyzmu i samokontroli, nieskładna wielomowność oraz wahania nastroju. Objawami towarzyszącymi są zaburzenia ruchowe i percepcyjne.
Wieloletnie uzależnienie prowadzi do degradacji intelektualnej, przejawiającej się w różnym stopniu zaburzeniami poznawczymi. Towarzyszą im często zmiany osobowości, zachowania i nastroju (4).
Wpływ alkoholu na narząd ruchu człowieka
Niewątpliwie alkohol stanowi dla organizmu poważne zagrożenie. To właśnie ta toksyczna substancja sprawia, że alkoholików w średnim wieku, z reguły mężczyzn, dotyka alkoholowy zanik móżdżku. Zespół narasta powoli, zazwyczaj w przeciągu tygodni lub miesięcy. Sporadycznie dochodzi do ostrego rozwoju tego zespołu w okresie abstynencyjnym. Dzięki badaniom tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego możemy zaobserwować zanik górnego i przedniego elementu robaka móżdżku. Znamiennymi symptomami tej choroby są nasilone objawy neurologiczne, które doprowadzają do:
– zaburzenia chodu oraz trudności w utrzymaniu pozycji stojącej (zespół astazja-abazja),
– asynergii i dyssynergii tułowia.
Prawidłowy chód wymaga nieskazitelnego współdziałania układów: nerwowego, mięśniowego, szkieletowego oraz ciągłej kontroli układu nerwowego, przy jednoczesnym minimalnym wydatku energetycznym. W trakcie fizjologicznego wzorca chodu, będącego swoistego rodzajem sposobem lokomocji, angażowane są naprzemiennie kończyny dolne, stanowiące jednocześnie punkt wsparcia i generator napędu. Choroba alkoholowa poprzez negatywny wpływ na poszczególne elementy narządu ruchu powoduje znaczną jego dysfunkcję, a przede wszystkim brak harmonijnego przebiegu tempa ruchów. Skutkuje to zaburzeniem chodu, który staje się niepewny, chwiejny i mało stabilny. Osoba z uzależnieniem alkoholowym porusza się chwiejnie na szerokiej podstawie, z szeroko rozstawionymi kończynami dolnymi i zostawia tułów w tyle (5).
Sporadycznie występować mogą:
– ataksja kończyn,
– dyzartria lub drżenie,
– oczopląs,
– objawy polineuropatii,
– elementy encefalopatii Wernickego (4).
Cel pracy
Alkoholizm stanowi poważnym problem w naszym społeczeństwie. Może prowadzić do wielu śmiertelnych chorób, dlatego nie powinien być lekceważony zarówno przez pacjentów, jak i personel medyczny. Wielu z uzależnionych w późniejszej fazie choroby zmaga się z różnymi dysfunkcjami, głównie dotyczącymi układu narządu ruchu. Dlatego ważne jest, aby pacjent jak najszybciej został objęty fachową pomocą.
Należy pamiętać, że alkoholizm ma bardzo duży wpływ na psychikę pacjenta, co znacząco utrudnia leczenie.
Cele pracy:
1. Ocena efektywności zastosowanych ćwiczeń na zwiększenie siły mięśniowej kończyn dolnych.
2. Ocena wpływu rehabilitacji na poprawę równowagi i koordynacji ruchowej.
3. Ocena oddziaływania zastosowanej terapii na polepszenie jakości chodu.
4. Ocena skuteczności zabiegów fizjoterapeutycznych w reedukacji chodu.
Materiał i metody
Badanie podmiotowe
Badaniem objęty został pacjent zmagający się z chorobą alkoholową, wskutek której wystąpiły zaburzenia narządu ruchu. Chorego hospitalizowano w Szpitalu Wojewódzkim im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Łomży na Oddziale Neurologicznym.
W ocenie fizjoterapeutycznej użyto badania podmiotowego. By móc dokładnie określić stan pacjenta przed wdrożeniem zabiegów fizjoterapeutycznych oraz zmiany, jakie zaszły po zastosowanej terapii, wynikające z ich użycia, przeprowadzono:
– wywiad personalny – definiował informacje uzyskane od pacjenta na temat jego wieku, wykonywanego zawodu oraz warunków egzystencjalnych,
– wywiad chorobowy – zawierał informacje dotyczące choroby pacjenta i innych towarzyszących dolegliwości.
Badanie przedmiotowe
Do oceny funkcjonalnego stanu pacjenta z chorobą alkoholową, wskutek której wystąpiły zaburzenia chodu, posłużyły następujące badania:
1. Skala Lovetta – za jej pomocą określono siłę mięśniową kończyn dolnych pacjenta. Punkty przyznawano od 0 do 5 (gdzie 0 oznacza – brak skurczu mięśnia, 1 – ślad skurczu mięśnia, 2 – słaby skurcz mięśnia umożliwiający ruch w odciążeniu, 3 – skurcz mięśnia umożliwiający pokonanie ciężaru własnego, przy działającej sile grawitacji podczas ruchu, 4 – skurcz mięśnia umożliwiający ruch z pokonaniem ciężaru własnego oraz lekkiego nadanego przez terapeutę, 5 – skurcz mięśnia umożliwiający ruch z pokonaniem ciężaru własnego oraz pełnego oporu dozowanego przez badającego. W skali znajdują się również wartości pośrednie, oznaczane znakiem + lub -, stosowane w zależności od jakości wykonywanego ruchu (6).
2. Próba Romberga – opiera się na ocenie równowagi statycznej chorego, będącego w pozycji stojącej ze złączonymi stopami oraz wyprostowanymi i uniesionymi ku górze kończynami górnymi. Polega ona na utrzymaniu tej pozycji przez 10 sekund z oczami otwartymi, następnie przez ten sam okres czasu z oczami zamkniętymi. W przypadku zaburzeń układu równowagi badany ma problem z utrzymaniem pionowej postawy ciała oraz chwieje się we wszystkich kierunkach lub w stronę uszkodzonego błędnika (7, 8).
3. Test Tinetti – podzielony był na dwie części:
– równowaga: w trakcie której pacjent może zebrać 16 punktów, przyznawanych w zależności od jakości wykonania przez niego 9 elementów tej części testu,
– chód: podczas tego fragmentu testu chory może uzyskać 12 punktów, które również przyznawane są na podstawie jakości wykonania poszczególnych elementów, wchodzących w skład fazy „chód”.
Oceny testu dokonywało się poprzez zsumowanie punktów i odniesieniu jej do następującej skali:
– < 19 punktów – pacjent zalicza się do grupy osób z wysokim ryzykiem upadku,
– 19-24 punkty – badany jest skłonny do upadków,
– > 24 punktów – niskie lub brak ryzyka upadku (9).
Badania przeprowadzono trzykrotnie:
– w dniu przyjęcia pacjenta na Oddział Neurologiczny – badanie 1,
– po 2 tygodniach hospitalizacji – badanie 2,
– w 22. dniu hospitalizacji – badanie 3.
Wyniki
Osoba poddana badaniu to 56-letni mężczyzna, praworęczny, nieaktywny zawodowo, przyjęty na Oddział Neurologiczny z powodu narastania spowolnienia psychoruchowego, zaburzeń mowy dużego stopnia o charakterze afazji oraz problemów w chodzeniu i trzymaniu wyprostowanej postawy ciała. W okresie poprzedzającym pobyt w szpitalu (ok. 3 tygodnie) pacjent zauważył utratę apetytu, biegunkę, wymioty oraz nudności. Podczas wywiadu stwierdzono nikotynizm i zespół zależności alkoholowej trwający około 30 lat. Chory przyznał, że codziennie spożywa alkohol w różnej postaci. Badanie przedmiotowe pozwoliło stwierdzić silne niedożywienie. Dzięki badaniu neurologicznemu stwierdzono zespół piramidowy, w efekcie którego doszło do wystąpienia wygórowanych odruchów ścięgnistych. Chory przejawiał typowe zaburzenia koordynacji. Nie był w stanie wykonywać ruchów, w które zaangażować trzeba było np. dwie kończyny górne, co wskazywało na zaburzenie transferu międzypółkulowego.
W trakcie 24-godzinnego pobytu na Oddziale stwierdzono zaburzenia przytomności, które objawiały się sennością patologiczną. Chory zaczął cierpieć na uciążliwe bóle mięśniowe, najsilniej występujące w obrębie kończyn dolnych. W 2. dobie hospitalizacji przeprowadzono tomografię komputerową i rezonans magnetyczny głowy, dzięki którym stwierdzono obniżenie gęstości w obrębie ciała modzelowatego. Leczenie pacjenta rozpoczęto natychmiast, stosując farmakoterapię i intensywną fizjoterapię, by nie dopuścić do pogłębiania się objawów. Celem poprawienia wyników usprawniania pacjent pozostawał w stałym kontakcie z psychologiem.
Plan usprawniania
Pacjent prowadzony był indywidualnie według następującego planu usprawniania:
1. Ćwiczenia ogólnousprawniające.
2. Ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową kończyn dolnych.
3. Ćwiczenia równoważne.
4. Doskonalenie chodu.
5. Ćwiczenia oddechowe.
Wyniki badań
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kacprzak A: Międzypokoleniowa transmisja alkoholizmu (na podstawie narracji „trzeźwiejących” alkoholików). Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica 2011; 38: 74-76.
2. Lis K: Wpływ spożywania alkoholu etylowego na wyniki badań laboratoryjnych. Alkoholizm i Narkomania 2009; 22(1): 65-69.
3. Jankowski M, Ignatowska-Jankowska B, Kumański K et al.: Wpływ alkoholu na układ odpornościowy – przegląd badań. Alkoholizm i Narkomania 2013; 26(1): 38.
4. Kazubski W: Zaburzenia w obrębie układu nerwowego związane ze spożywaniem alkoholu. Przewodnik Lekarza 2002; 5(5): 17-26.
5. Błaszczyk J: Biomechanika kliniczna podręcznik dla studentów medycyny i fizjoterapii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004: 61-80, 110.
6. Zembaty A, Kokosz M, Łoza T et al.: Kinezyterapia. Tom I. Zarys podstaw teoretycznych i diagnostyka kinezyterapii. Kasper, Kraków 2002: 74-75.
7. Kastiukow A, Rostkowska E, Samborski W: Badanie zdolności zachowania równowagi ciała. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2009; 55(3): 104-105.
8. Litwin T, Członkowska A: Zawroty głowy w praktyce neurologa – diagnostyka i leczenie. Polski Przegląd Neurologiczny 2008; 2: 80.
9. Ko YM, Park WB, Lim JY et al.: Discrepancies between balance confidence and physical performance among community-dwelling Korean elders: a population-based study. Int Psychogeriatr 2009; 21(04): 738-747.
10. Kabsch A: Potrzeby rehabilitacyjne w przewidywalnej przyszłości. Ergonomia niepełnosprawnym w przyszłości. Konferencja Naukowo-Techniczna MKEN, Łódź 2003: 6-7.
11. Kazubski W, Kalinowska-Łyszczarz A: Zagadkowe objawy kliniczne: zespół wizji Picka oraz choroba Marchiafava-Bignamiego – opis dwóch przypadków. Polski Przegląd Neurologiczny 2012; 8(2): 85-86.
12. Rottermund J, Knapik A, Myśliwiec A: Zaburzenia konwersyjne – opis przypadku. Journal of Ecology and Health 2012; 1(16): 40-43.
13. Flis D, Bejer A: Wpływ wybranych czynników klinicznych i demograficznych na postępy w reedukacji równowagi i chodu osób po udarze mózgu. Postępy Rehabilitacji 2013; 4: 34-35.
14. Jajor J, Nonn-Wasztan S, Rostkowska E et al.: Specyfikacja rehabilitacji ruchowej osób starszych. Nowiny Lekarskie 2013; 82(1): 94.
