Wyróżnia się wiele postaci zaburzeń snu, które mogą pojawić się już w dzieciństwie, a nasilać się w okresie przekwitania – szczególnie u kobiet. Osoby z zaburzeniami snu cierpią na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne, u dzieci stwierdza się zaburzenia rozwoju somatycznego i psychicznego.

Istotnym czynnikiem determinującym zachowanie prawidłowego zdrowia, bez względu na wiek, jest sen. Odrywa on bardzo istotną rolę regeneracyjną dla organizmu – jest ważny dla odpoczynku i regeneracji sił. Sen pozwala zregenerować siły witalne, utrzymać pozytywne nastawienie ułatwiające zwalczenie stresu. Podczas wypoczynku uwalniane są hormony anaboliczne, które pobudzają odnowę tkanek. Jest to szczególnie ważne w okresie dojrzewania – zdrowy, dobry sen ma szczególnie istotne znaczenie u dzieci i młodzieży, gdyż sprzyja prawidłowemu rozwojowi fizycznemu i psychicznemu. Zaburzenia snu zakłócają zdolność koncentracji i pamięci, upośledzają układ immunologiczny. Dobowe zapotrzebowanie na sen jest sprawą indywidualną, jednak wiadomo, że jest ono znacznie większe u dzieci i młodzieży niż u osób dorosłych. Wraz z wiekiem, w zależności do wielu sytuacji życiowych, zapotrzebowanie na sen ulega zmianom (1-5).

Niestety sen, podobnie jak wiele innych procesów fizjologicznych, może ulec zakłóceniu. Zaburzenia snu mogą polegać na trudnościach w zasypianiu, wczesnym przebudzaniu się, wybudzaniu się w trakcie snu lub na złej jakości snu, czego następstwami są brak poczucia wypoczęcia, gorsze samopoczucie lub zaburzenia funkcjonowania w ciągu dnia. Mogą stanowić one objaw choroby bądź bezsenność może być pojmowana jako odrębna jednostka chorobowa. Wyróżnia się prawie 90 różnych postaci zaburzeń snu u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Osoby z zaburzeniami snu cierpią na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne, u dzieci stwierdza się zaburzenia rozwoju somatycznego i psychicznego, często są nadpobudliwe, co jest powodem narastającej agresji.

Przyczyny zaburzeń snu mogą mieć różne podłoże – rzadziej somatyczne – często psychogenne, np. wskutek rozpamiętywania przykrych zdarzeń mających miejsce w ciągu dnia, przyczyną mogą być stresy szkolne, rodzinne. Warte podkreślenia jest też, że zaburzenia snu mogą być skutkiem i objawem przemocy seksualnej, której ofiarami mogą być niestety dzieci. Jest to jeden z faktów, które należy wykluczyć u dzieci z zaburzeniami snu – dzieci nierzadko nie potrafią wprost mówić na temat doznanej krzywdy, nie skarżą się, można jednak zaobserwować niepokojące objawy, np. omawiane zaburzenia snu (3). Zazwyczaj jednak bezsenność u dzieci jest przemijająca. Warto podkreślić, że zaburzenia snu u dzieci i młodzieży mogą być wywoływane przez różnego rodzaju środki psychogenne, rzadziej przez schorzenia somatyczne. Trwają intensywne badania dotyczące uwarunkowań genetycznych zaburzeń snu. Genetyka kliniczna, molekularna, farmakogenetyka, genetyka chorób cywilizacyjnych, a także genetyka zachowania to przykłady praktycznych zastosowań współczesnej wiedzy genetycznej w naukach biologicznych i społecznych, mających związek z poszukiwaniami odpowiedzi odnośnie wpływu czynników genetycznych na sen. Genetyka łączy też nauki biologiczne z naukami o zachowaniu, w tym o zagadnięciach snu. Zsekwencjonowanie genomu człowieka, rozwój technik badawczych umożliwiających jego analizę sprawiają, że badanie zależności pomiędzy zapisem informacji genetycznej (genomem) a jej ekspresją kliniczną (fenotypem) jest wyzwaniem o wymiarze poznawczym i praktycznym także w odniesieniu do prawidłowości i zaburzeń snu. Niektóre geny doprowadzają do upośledzenia procesu komunikacji między neuronami, przez co dochodzi do zaburzeń snu. Uważa się, że zaburzenia snu z tym związane mogą też mieć wspólne źródło także dla innych dolegliwości, tj. zespołu niespokojnych nóg lub okresowych ruchów kończyn podczas snu.

Geny związane z bezsennością mogą prowadzić także do takich chorób, jak depresja, napady lęku czy zaburzenia emocjonalne, które to problemy często były uważane za następstwo przewlekłych problemów ze snem.