Katarzyna Różyło, *Katarzyna Gruszka, Ingrid Różyło-Kalinowska
Porównanie ocen wieku zębowego metodą Cameriere’a oraz zmodyfikowaną metodą Cameriere’a dla populacji europejskiej w województwie lubelskim
Comparison of radiological dental age estimation by means of the method by Cameriere and the modified European formula
Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Kierownik Zakładu: prof. zw. dr hab. n. med. Katarzyna Różyło
Streszczenie
Wstęp. Wiek zębowy jest drugim obok wieku kostnego czynnikiem określającym wiek biologiczny pacjenta, który został opisany w XIX wieku. Jego ocena jest niezwykle istotna w podejmowaniu decyzji dotyczących postępowania diagnostycznego i leczniczego w takich dziedzinach medycyny, jak: stomatologia wieku rozwojowego, stomatologia zachowawcza, ortodoncja, pediatria czy endokrynologia, jak również w celach medyczno-sądowych. Lekarz dentysta pracujący w zespole medyczno-sądowym stosuje ocenę wieku zębowego jako jedną z metod identyfikacji zwłok lub szczątków ludzkich o nieustalonej tożsamości.
Cel pracy. Celem pracy było określenie wartości oryginalnej metody Cameriere’a oraz zmodyfikowanej, europejskiej metody Cameriere’a do oceny wieku zębowego na podstawie zdjęć pantomograficznych w populacji polskiej.
Materiał i metody. Materiał badawczy stanowiła dokumentacja zgromadzona w bazie danych Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie z lat 2005-2016. Analizie poddano 2148 zdjęć pantomograficznych pacjentów w wieku od 5 do 15 lat. Wyznaczono wiek chronologiczny pacjentów, a następnie wiek zębowy według oryginalnej i europejskiej metody Cameriere’a. Wyniki poddano analizie statystycznej.
Wyniki. Wiek zębowy otrzymany poszczególnymi metodami Cameriere’a istotnie różni się od wieku chronologicznego (test Wilcoxona, p < 0,001). W przypadku oryginalnej metody Cameriere’a dla ogółu ludności otrzymany wiek był średnio niższy od faktycznego, z kolei w przypadku formuły dla dzieci europejskich występowało przeszacowanie wieku zębowego.
Wnioski. Na podstawie badań własnych stwierdzono, że dla oceny wieku zębowego populacji polskiej bardziej dokładna jest formuła europejska niż oryginalny wzór Cameriere’a.
Summary
Introduction. Dental age apart from skeletal age is an important factor in the estimation of biological age of patients. Its evaluation is crucial in making decisions concerning diagnostic algorithms and treatment options in such fields of medicine as paedodontics, conservative dentistry, orthodontics, paediatrics or endocrinology as well as for forensic purposes. There are various methods of radiological dental age estimation and their validity is related to the studied population.
Aim. The aim of the paper is to estimate dental age by means of two radiological methods based on panoramic radiographs, i.e. the original method by Cameriere and the modified European formula.
Material and methods. The material consisted of 2148 digital radiographs taken in patients of both genders, aged from 5 to 15 years, with visible germs of all permanent teeth, apart from third molars. Two methods by Cameriere were applied – the original one and the European formula. Statistical analysis was performed.
Results. Dental age obtained by means of the two Cameriere’s methods was significantly different from chronological age (Wilcoxon’s test, p < 0.001). However, in the case of the original method the mean dental age was lower than the chronological one, while the European formula led to the overestimation of dental age.
Conclusions. The European formula is more suitable for the evaluation of the Polish population than the original method by Cameriere.
Wstęp
Wiekiem chronologicznym, kalendarzowym lub metrykalnym nazywamy czas mierzony liczbą lat, miesięcy i dni, jaki upłynął od momentu urodzenia dziecka do chwili badania. Wiek rozwojowy natomiast określa się miarą dojrzałości biologicznej osobnika, stopnia zaawansowania wzrostu i dojrzewania ustroju.
Wyznacznikami służącymi do oceny wieku rozwojowego są:
– wiek morfologiczny (biologiczny),
– wiek drugorzędowych cech płciowych,
– wiek szkieletowy,
– wiek zębowy (1, 2).
Wiek zębowy jest drugim obok wieku kostnego czynnikiem określającym wiek biologiczny pacjenta, opisanym w XIX wieku (3). Jego ocena jest niezwykle istotna w podejmowaniu decyzji dotyczących postępowania diagnostycznego i leczniczego w takich dziedzinach medycyny, jak: stomatologia wieku rozwojowego, stomatologia zachowawcza, ortodoncja, pediatria czy endokrynologia (4, 5), jak również w celach medyczno-sądowych (6). Lekarz dentysta pracujący w zespole medyczno-sądowym stosuje ocenę wieku zębowego jako jedną z metod identyfikacji zwłok lub szczątków ludzkich o nieustalonej tożsamości (6-8).
Wiek zębowy określamy na podstawie analizy zębów znajdujących się w jamie ustnej, resorpcji zębów mlecznych oraz stadium rozwoju zębów stałych (9-12). Metoda kliniczna uwzględniająca kolejność i liczbę wyrżniętych zębów w porównaniu z tabelami wzorcowymi pozwala na ocenę wieku zębowego (13, 14). Dokładniejszą metodą jest ocena stopnia mineralizacji zębów na podstawie zdjęć rentgenowskich. Metody oceny radiologicznej oparte są na analizie procesu mineralizacji zębów od momentu pojawienia się krypty kostnej (przejaśnienie w kości) do zamknięcia się otworu wierzchołkowego (15).
Metody te mogą być jakościowe (np. według Demirjiana, Nolli, Gustafsona i Kocha) lub ilościowe. Jedyną aktualnie stosowaną metodą ilościową jest metoda Cameriere’a, w której szacowanie wieku zębowego jest oparte na pomiarach długości zębów oraz szerokości wierzchołków 7 stałych zębów w żuchwie po stronie lewej. Cameriere opracował w 2006 roku wzór pozwalający na szacowanie wieku zębowego na podstawie tych pomiarów, a następnie w 2007 roku podał modyfikację wzoru dla populacji europejskiej.
Cel pracy
Celem pracy było porównanie wieku zębowego wyznaczonego metodą Cameriere’a za pomocą oryginalnego wzoru i formuły dla populacji europejskiej.
Materiał i metody
Materiał badawczy stanowiła dokumentacja radiologiczna zgromadzona w bazie danych Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie z lat 2005-2016.
Analizie poddano 2148 zdjęć pantomograficznych pacjentów w wieku od 5 do 15 lat. Liczba dziewcząt wynosiła 1109, a liczba chłopców 1039. Na zdjęciach widoczne były wszystkie zawiązki zębów stałych, za wyjątkiem trzecich zębów trzonowych w żuchwie.
Wyniki pomiarów, dane każdego pacjenta, tj. imię, nazwisko, płeć, data urodzenia, oraz data wykonania zdjęcia pantomograficznego gromadzone były w arkuszu kalkulacyjnym Excel firmy Microsoft.
Pierwszym etapem badań było określenie wieku chronologicznego pacjentów. Został on uzyskany poprzez określenie różnicy pomiędzy datą urodzenia pacjenta a datą wykonania zdjęcia pantomograficznego.
Metoda Cameriere’a polega na wykonaniu pomiarów szerokości otwartych wierzchołków zębów z niezakończonym rozwojem oraz wysokości tych zębów. Na zdjęciu pantomograficznym analizie zostały poddane zęby stałe żuchwy strony lewej, z wykluczeniem trzeciego zęba trzonowego.
Na każdym zdjęciu radiologicznym wykonano pomiary:
Ai, i = 1...7 – pomiar odległości pomiędzy wewnętrznymi ścianami otwartego wierzchołka zęba, w przypadku zębów dwukorzeniowych pomiary z obu wierzchołków zostały zsumowane,
Li, i = 1...7 – pomiar długości zęba z niezakończonym rozwojem wierzchołka zęba,
xi = Ai/Li, i = 1...7 – wynik stosunku obu wartości, w celu wyeliminowania wpływu powiększenia zdjęcia pantomograficznego.
Następnie zostały zsumowane wartości x dla każdego zęba, otrzymując wartość s:
s = x1 + x2 + x3 + x4 + x5 + x6 + x7,
gdzie:
N0 – oznaczało liczbę zębów z zakończonym rozwojem wierzchołka korzenia zęba,
g – to zmienna, odpowiednio: 0 dla dziewczynek oraz 1 dla chłopców.
Następnie wszystkie zmienne podstawiono do wzoru opracowanego przez Cameriere’a dla populacji europejskiej:
Age (wiek) = 8,387 + 0,282 g - 1,692 × 5 + 0,835 N0 - 0,116 s - 0,139 N0
oraz do wzoru Cameriere’a dla ogółu ludności:
Age (wiek) = 8,971 + 0,375 g - 1,631 × 5 + 0,674 N0 - 1,034 s - 0,76 s N0.
Dane poddano analizie statystycznej przy użyciu testów Wilcoxona oraz błędu bezwzględnego.
Wyniki
Wiek zębowy oszacowany za pomocą dwóch wersji metody Cameriere’a istotnie różnił się od wieku chronologicznego (test Wilcoxona, p < 0,001) (tab. 1). Jednak w przypadku metody Cameriere’a dla ogółu ludności otrzymany wiek był średnio niższy od chronologicznego, z kolei w przypadku formuły dla dzieci europejskich występowało przeszacowanie wieku (tab. 2).
Tab. 1. Wyniki testu Wilcoxona – istotność różnic pomiędzy wiekiem zębowym a chronologicznym w całej grupie badanej
| Test Wilcoxona | p |
| Metoda Cameriere’a | 0,001 |
| Metoda Cameriere’a (formuła europejska) | 0,001 |
Tab. 2. Średni wiek uczestników badania względem metody obliczania (wszystkie dzieci)
| Metoda | Wiek w próbie | Obliczony wiek |
| średnia | odchylenie standardowe | średnia | odchylenie standardowe |
| Cameriere’a | 10,55 (N = 2148) | 2,07 | 9,89 (N = 2148) | 2,70 |
| Cameriere’a (f. europejska) | 10,55 (N = 2148) | 2,07 | 11,16 (N = 2148) | 2,11 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Knychalska-Karwan Z: Zbiór wskaźników stomatologicznych, klasyfikacji i testów. Czelej, Lublin 2010.
2. Olczak-Kowalczyk D, Szczepańska J, Kaczmarek U: Współczesna stomatologia wieku rozwojowego. Med Tour Press, Otwock 2017.
3. Hubert E: Rozwój dzieci z rozszczepem podniebienia pierwotnego i wtórnego. Czas Stomatol 1986; 39(8): 519-524.
4. Demirjian A, Goldstein H, Tanner M: A new system for dental age assessment. Hum Biol 1973; 45(2): 211-227.
5. Schuster G, Lermer W, Witt E: Using the internet for teaching orthodontic X-ray analysis. J Orofac Orthop 2002; 63: 163-169.
6. Otocki P: Określenie wieku osobniczego na podstawie zębów. Przegl Antropol 1988; 54: 65-82.
7. Karłowska I: Zarys współczesnej ortodoncji. PZWL, Warszawa 2013.
8. Szpringer-Nodzak M: Stomatologia wieku rozwojowego. PZWL, Warszawa 1999.
9. Różyło TK, Różyło-Kalinowska I: Radiologia stomatologiczna. PZWL, Warszawa 2007.
10. Kiworkowa-Rączkowska E, Różyło-Kalinowska I, Ścibak-Boroch A: Radiological evaluation of dental age. Ann UMCS Sect D 2006; 61: 342-345.
11. Kiworkowa-Rączkowska E, Różyło-Kalinowska I: Przydatność klinicznej i radiologicznej oceny wieku zębowego. As Stomatol 2006; 4: 15-16.
12. Śmiech-Słomkowska G, Jarnecka B: Rozwój fizyczny a wiek zębowy dzieci w wieku 7-10 lat. Czas Stomatol 1990; 43(7): 434-438.
13. Butti AC: Haavikko’s method to assess dental age in Italian children. Eur J Orthod April 2009; 31(2): 250-255.
14. Kahn de Gruner S: Determining skeletal age using cervical vertebrae from lateral headfilm. World J Orthod 2005; 6 (suppl.).
15. Pisulska-Otremba A, Polaczek T, Flegier H: Ocena rozwoju zębów na podstawie radiogramów. Czas Stomatol 1979; 32: 571-576.
16. Maber M, Liversidge H, Hector M: Accuracy of age estimation of radiographic methods using developing teeth. Forensic Sci Int 2006; 15(159, suppl. 1): 68-73.
17. Sobieska E, Fester A, Nieborak M, Zadurska M: Metody oceny wieku zębowego u pacjentów w wieku rozwojowym. Forum Ortod 2015; 11: 36-48.
18. Gustafson G, Koch G: Age estimation up to 16 years of age based on dental development. Odontol Rev 1974; 25: 297-306.
19. Cameriere R, Ferrante L, Cingolani M: Age estimation in children by measurement of open apices in teeth. Int J Legal Med 2006; 120: 49-52.
20. Cameriere R, De Angelis D, Ferrante L et al.: Age estimation in children by measurement of open apices in teeth: a European formula. Int J Legal Med 2007; 121: 449-453.
21. Rai V, Saha S, Yadav G et al.: Dental and skeletal maturity – a biological indicator of chronologic age. J Clin Diag Res 2014; 8(9): 60-64.
22. Cugati N, Kumaresan R, Srinivasan B, Karthikeyan P: Dental age estimation of growing children by measurement of open apices: A Malaysian formula. J Forensic Dent Sci 2015; 7(3): 227-231.
23. Gulsahi A, Tirali R, Cehreli S et al.: The reliability of Cameriere’s method in Turkish Children: A preliminary report. Forensic Sci Int 2015; 249: 319.e1-319.e5.
24. De Luca S, De Giorgio S, Butti AC et al.: Age estimation in children by measurement of open apices in tooth roots: Study of a Mexican sample. Forensic Sci Int 2012; 221: 155.e1-155.e7.
25. Javadinejad S, Sekhavati H, Ghafari R: A comparison of the accuracy of four age estimation methods based on panoramic radiography of developing teeth. J Orthod Dento D 2015; 9(2): 72-78.
26. Cameriere R, Flores-Mir C, Mauricio F, Ferrante L: Effects of nutrition on timing of mineralization in teeth in a Peruvian sample by the Cameriere and Demirjian methods. A Hum Biol 2007; 34: 547-556.
27. Kumaresan R, Cugati N, Chandrasekaran B, Kartheikeyan P: Reliability and validity of five radiographic dental-age estimation methods in a population of Malaysian children. J In Clin Dent 2016; 7: 102-109.
