W ostatnich latach rozwój chirurgii szczególnie widoczny jest w dziedzinie chirurgii małoinwazyjnej, w tym w kolonoskopii. Rozwojowi temu towarzyszy postęp w stosowanych technikach anestezjologicznych. Pełna współpraca zespołów chirurgicznego i anestezjologicznego, przy wzajemnym zrozumieniu potrzeb i oczekiwań, jest niezbędnym warunkiem dalszego rozwoju chirurgii endoskopowej. Od czasu wprowadzenia giętkich fiberoendoskopów, kolonoskopia jest coraz częściej stosowana w celach diagnostycznych i terapeutycznych. Obecnie dużą wagę przywiązuje się do procedur, które mogą być wykonywane w ramach chirurgii jednego dnia. Stawia to przed zespołem anestezjologicznym szereg wyzwań w kontekście znieczulenia ogólnego i analgosedacji, które muszą chronić pacjenta przed bólem i innymi nieprzyjemnymi doznaniami towarzyszącymi wykonywaniu kolonoskopii, przy tym mogą wpływać na zmniejszenie częstości koniecznych hospitalizacji. Częstsze zastosowanie kolonoskopii wiąże się również ze wzrostem częstości występowania powikłań po zabiegu kolonoskopii terapeutycznej, np. polipektomii. Ze względu na to, że powikłania te obecne są stosunkowo rzadko i mogą być powodem pozwów sądowych o odszkodowanie, nie prowadzono prospektywnych badań z randomizacją nad częstością występowania tych powikłań. W pracy omówiono mechanizm powstawania, rozpoznanie, sposoby postępowania leczniczego w wybranych dwóch najczęstszych powikłaniach kolonoskopii: perforacji przewodu pokarmowego i krwawienia w następstwie kolonoskopii.

Perforacja dolnego odcinka przewodu pokarmowego jest definiowana jako urazowe uszkodzenie ciągłości ściany jelita. Rozległość perforacji może być różna – od mikrouszkodzeń, do rozległego uszkodzenia ściany jelita. Z uwagi na różny stopień przygotowania jelita grubego, ogólny stan zdrowia pacjenta i czasu, jaki upłynął pomiędzy perforacją a jej rozpoznaniem, stopień rozległości uszkodzenia ma istotny wpływ na zastosowanie leczenia i rokowanie pacjenta. Niewielkie perforacje są spowodowane bezpośrednim mechanicznym urazem jelita grubego, takim jak przemieszczanie końcówki endoskopu z użyciem siły przez uchyłek jelitowy, pomyłkowo uznanego za światło jelita grubego, perforacji bocznej zagięcia jelita lub naderwania poprzecznego w miejscu ciasnego zwężenia jelita grubego. Teoretycznie, możliwe jest również przedziurawienie jelita w wyniku działania sił ciśnieniowych, podczas próby poprawy wizualizacji w wyniku nadmiernego rozdęcia jelita grubego wprowadzonym pod ciśnieniem gazem. Mechanizm taki jest jednak rzadki. W jednej z publikacji wykazano, że ciśnienie gazu wymagane do rozerwania normalnego jelita ludzkiego wynosi 4,07 psi, ok. 52 mmHg (Psi – ang. pound per square inch, jednostka pochodna ciśnienia w brytyjskim systemie miar; 1 psi = 0,0680459582401954 atm) (1). Inne, nowsze badanie wykazało, że do rozerwania esicy pod wpływem zastosowanego ciśnienia konieczny jest wzrost ciśnienia w esicy do 169 mmHg (2, 3). Mechanizmem mogącym spowodować perforację jelita grubego jest też mechaniczny uraz jelita podczas biopsji oraz uraz elektryczny lub termiczny związany z wykonywaniem polipektomii i użyciem koagulacji elektrycznej. Duże uszkodzenia jelita grubego nie są mniej częste. Duże rozerwanie jelita grubego może wynikać z bocznego nacisku kolonoskopu na rozdętą ścianę jelita grubego. Wywarte w ten sposób ciśnienie może rozwarstwić ścianę esicy czy poprzecznicy podłużnie podczas próby przemieszczenia kolonoskopu w kierunku proksymalnym. Takie rozdarcia jelita grubego są szczególnie groźne z powodu ich dużych rozmiarów i faktu, że często powstają poza polem widzenia optyki kolonoskopu. Podejrzenie takiego mechanizmu uszkodzenia jelita grubego wymaga szybkiej operacji. Częstotliwość perforacji w następstwie kolonoskopii jest określana na 0,2% kolonoskopii diagnostycznych i 0,6% kolonoskopii wykonanej z biopsją ściany jelita grubego (4), ale faktycznie może występować rzadziej (5). W 50-60% przypadków perforacja jelita grubego dotyczy esicy i odbytnicy, 10-20% perforacji występuje w odcinku kątnicy (6). Do czynników ryzyka wystąpienia perforacji związanej z kolonoskopią należą: wiek powyżej 75 lat i choroby towarzyszące, a w przypadku badań skriningowych – uchyłkowatość i zaparcia (7). Wskazaniami do leczenia operacyjnego są: objawy otrzewnowe, niepowodzenie leczenia zachowawczego i wielkość otworu perforacyjnego (> 1 cm) (8). Leczenie zachowawcze stosuje się głównie w grupie chorych stabilnych, bez objawów otrzewnowych, u których wcześnie rozpoznano perforację i jest ona w zaotrzewnowej części jelita grubego (9, 10).