Radical Antegrade Modular Pancreato-Splenectomy (doszczętna postępowa blokowa pankreatosplenektomia) to opisany w 2003 roku przez Strasberga zabieg operacyjny, rekomendowany w leczeniu raka trzonu i ogona trzustki (1). Rak gruczołowy trzustki w ponad 90% lokalizuje się w okolicy okołobrodawkowej i głowie trzustki (1). Nowotwory złośliwe trzonu i ogona trzustki są zazwyczaj wykrywane w zaawansowanym stadium choroby, ze względu na skąpoobjawowy przebieg i znaczną agresywność biologiczną nowotworu. Objawy, z jakimi chorzy zgłaszają się do lekarzy, to niespecyficzne bóle w nadbrzuszu, osłabienie z utratą wagi ciała i brak apetytu. Rozpoznanie jest stawiane zazwyczaj w II lub III stopniu zaawansowania choroby nowotworowej.

Trzustka jest zaopatrywana w krew z odgałęzień pnia trzewnego (t. wątrobowej właściwej oraz t. śledzionowej) oraz t. krezkowej górnej (2). Spływ żylny następuje do odgałęzień żyły wrotnej. Naczynia i węzły chłonne trzustki lokalizują się wokół gruczołu i towarzyszą wielkim pniom naczyniowym. Trzustka położona jest w przestrzeni zaotrzewnowej i tylko od przodu pokryta jest otrzewną trzewną. Nie ma anatomicznej bariery między trzustką a strukturami przestrzeni zaotrzewnowej. Raki rozwijające się w trzonie i ogonie trzustki wcześnie dają przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych zlokalizowanych wzdłuż naczyń oraz drogą naciekania pni nerwów splotu trzewnego i naczyń krwionośnych. Z onkologicznego punktu widzenia zabieg resekcyjny potencjalnie radykalny w przypadku raka trzonu i ogona trzustki powinien obejmować odpowiedni zakres resekcji trzustki oraz regionalny układ chłonny (1-3). Radykalność zabiegu uzależniona jest od doszczętności marginesu radialnego wokół guza trzustki. Przestrzeń zaotrzewnowa stanowi w tym przypadku taki margines radialny. W obrębie przestrzeni zaotrzewnowej znajduje się powięź Geroty jako jedyna warstwa dająca się wyodrębnić. Strasberg zaproponował wykonanie zabiegu, którego idea jest stosunkowo prosta. Po przecięciu trzustki w cieśni preparuje się naczynia: pień trzewny i t. krezkową górną, a następnie posuwając się w kierunku ogona trzustki, usuwa się struktury przestrzeni zaotrzewnowej. Granicą resekcji są: żyła krezkowa górna, żyła nerkowa lewa, mięśnie tylnej ściany jamy brzusznej, torebka nerki i przepona. Taki zakres zabiegu daje maksymalny obszar resekcji z usunięciem regionalnych węzłów chłonnych. Duże naczynia nadbrzusza wyznaczające granice resekcji ułatwiają orientację, a ich wypreparowanie i uwidocznienie gwarantuje właściwe przeprowadzenie procedury. W zestawieniach obejmujących chorych operowanych z zastosowaniem techniki RAMPS stwierdzono osiągnięcie celu operacji, którym jest uzyskanie wolnego od nowotworu marginesu resekcji R0 i usunięcie regionalnego układu węzłów chłonnych N1 (4). Zabieg z powodzeniem jest przeprowadzany także laparoskopowo (5).

Celem pracy było porównanie bezpieczeństwa i skuteczności zastosowania protokołu RAMPS w operacji pacjentów z rakiem trzonu lub ogona trzustki. Zaplanowano określenie różnic w doszczętności usunięcia węzłów chłonnych z zastosowaniem protokołu RAMPS i standardowej resekcji lewostronnej trzustki.

Protokół RAMPS wprowadzono do standardu postępowania w Klinice Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej w 2013 roku. Do analizy porównawczej wybrano 10 kolejnych pacjentów poddanych lewostronnej resekcji trzustki z usunięciem śledziony z powodu raka trzustki przed 2013 rokiem, czyli przed wprowadzeniem protokołu RAMPS. Drugą grupę wyznaczono począwszy od pierwszej operacji RAMPS i włączono do niej 10 kolejnych pacjentów. U wszystkich chorych zastosowano przednią wersję zabiegu z pozostawieniem lewego gruczołu nadnerczowego. Wszyscy pacjenci z obu grup byli kwalifikowani do zabiegu podczas posiedzenia interdyscyplinarnego z udziałem radiologa, chirurga i gastroenterologa, co jest rutynowym postępowaniem w ośrodku od 2000 roku. Po ocenie badań obrazowych operacyjność zmian weryfikowano śródoperacyjnie. Zabiegi w grupie RAMPS wykonywano według opisanego przez Strasberga i wsp. protokołu. Analiza preparatu operacyjnego była wykonywana przez doświadczonego patologa, który nie był informowany o zmianie protokołu operacyjnego. Pacjentów po zabiegu kierowano do onkologa, który wyznaczał plan leczenia uzupełniającego. Dane dotyczące liczby usuniętych węzłów chłonnych porównano za pomocą testu T Studenta oraz obliczono współczynnik korelacji p między grupami.