Streszczenie
Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) oznacza obecność błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy. Choroba najczęściej dotyczy kobiet w wieku rozrodczym. Ogniska endometriozy w ponad 95% przypadków usytuowane są w jamie otrzewnej, rzadko poza nią (szyjka macicy, sklepienie pochwy, srom, pęcherz moczowy lub okolica pachwinowo-udowa). Sporadycznie endometrioza lokalizuje się w tkankach krocza, najczęściej w bliźnie po episiotomii, natomiast wyjątkowo rzadko w okolicy anorektalnej. Na endometriozę chorują kobiety najczęściej w okresie aktywności hormonalnej. Choroba może przebiegać bezobjawowo albo manifestować się bólami podczas współżycia (dyspareunia), zespołem bólowym miednicy mniejszej, może też powodować problemy z zajściem w ciążę, zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz obfite krwawienia.
Na diagnostykę endometriozy okolicy anorektalnej składają się wnikliwy wywiad oraz badania dodatkowe, w tym ultrasonografia przezodbytnicza i przezpochwowa, opcjonalnie rezonans magnetyczny. Ostateczne rozpoznanie możliwe jest na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego najczęściej podczas operacji. Należy też wykonać badania endoskopowe (co najmniej rektoskopię) w celu wykluczenia innych zmian chorobowych. Leczenie obejmuje farmakoterapię i z reguły leczenie operacyjne. U młodych pacjentek, w okresie aktywności hormonalnej, szerokie wycięcie zmiany z pierwotną rekonstrukcją zwieraczy wydaje się być najlepszym rozwiązaniem. U pacjentek starszych, zbliżających się wiekowo do okresu menopauzy, lepszym rozwiązaniem jest leczenie zachowawcze, ponieważ po okresie menopauzalnym endometrioza ulega regresji i objawy chorobowe słabną. W tych przypadkach leczenie zachowawcze pozwala uniknąć jatrogennego uszkodzenia zwieraczy i pogorszenia trzymania gazów i stolca.

Summary
Endometriosis is the presence of the uterine endometrium beyond the uterus. The disease usually affects women of childbearing age. Foci of endometriosis are mostly (in 95% of cases) located in the peritoneal cavity (cervix uteri, vaginal vault, vulva, urinary bladder, inguinofemoral region) and only rarely found beyond it. Occasionally, endometriosis is found in the perineal tissues, usually in the episiotomy scar, and, exceptionally rarely, in the anorectal region. Endometriosis usually develops in the period of hormonal activity. The disease may be asymptomatic or manifest with dyspareunia, pelvic pain syndrome, fertility problems, menstrual disorders and heavy menstruation.
The diagnosis of anorectal endometriosis is established through a thorough interview and additional tests, including transrectal and transvaginal ultrasound or optionally magnetic resonance imaging. The final diagnosis is determined in a histopathological examination, usually of samples collected intraoperatively. Also, an endoscopic examination should be performed (at least rectoscopy) to rule out other pathological lesions. Treatment includes pharmacotherapy and surgery. In young patients, in the period of hormonal activity, extensive resection with primary sphincter reconstruction seems to be the most optimal option. In older patients, nearing menopause, conservative treatment is a better solution as endometriosis regresses and disease symptoms subside after menopause. In these cases, conservative treatment helps avoid iatrogenic sphincter injury and faecal incontinence.