W ocenie prawidłowości rozwojowych dziewcząt wiek kalendarzowy nie jest wystarczającą miarą stopnia zaawansowania w rozwoju biologicznym ? jest nią wiek rozwojowy (zwany też biologicznym). Wiek biologiczny określa się na podstawie stopnia wykształcenia wybranych cech lub układów organizmu. Węższym pojęciem od „wieku biologicznego” jest „wiek rozwojowy” ? odnosi się on do okresu życia osobniczego, w którym przebiegają wyraźne zmiany progresywne (od urodzenia do zakończenia okresu młodzieńczego). Według Księgi Mądrości Koheleta: „Wszystko ma swój czas, na każdą bowiem sprawę (...) jest czas wyznaczony”. Jednym z nich jest czas pokwitania. Objawy zmian rozwojowych związanych z pokwitaniem u dziewcząt najczęściej pojawiają się pomiędzy 9. a 14. rokiem życia. Obejmują one kształtowanie drugorzędowych cech płciowych, które rozpoczynają się od rozwoju piersi; następuje gwałtowny skok wzrostu, wreszcie pojawia się pierwsza miesiączka (menarche), a następnie osiągnięta zostaje płodność. Nie stanowi to jednak zakończenia okresu dojrzewania, gdyż w jego trakcie następują również głębokie zmiany psychosomatyczne ? przy trwającej niedojrzałości psychospołecznej. Pokwitanie u dziewcząt nie zawsze pojawia się w wyznaczonym czasie ? bywa, że ulega przyspieszeniu czy opóźnieniu lub też jest zakłócone przez endokrynopatie. Jedną z nich, w późnej fazie pokwitania, może być zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome ? PCOS) związany z problemem hiperandrogenizacji i nadwagi. Zespół ten opisali Stein i Leventhal. Objawia się on: brakiem miesiączki, hirsutyzmem, otyłością i znacznie powiększonymi, torbielowatymi jajnikami (1-7).

Dziewczęta z klinicznymi objawami PCOS wykazują odmienny wzorzec wydzielania GnRH we wczesnym okresie dojrzewania, co może wpływać na nienormalną stymulację dojrzewających jajników, charakteryzują się trądzikiem, policystyczną strukturą jajników w badaniu USG oraz podwyższonym stężeniem androgenów w surowicy krwi (1-5). Za początek rozwoju PCOS uważa się okres wystąpienia pierwszej miesiączki, a rozpoznanie można postawić już w okresie dojrzewania. Poza zaburzeniami układu endokrynnego i rozrodczego u pacjentek z PCOS często obserwujemy również podwyższone stężenie insuliny, insulinooporność, a nawet cukrzycę typu 2. Otyłe dziewczęta zwykle wcześniej rozpoczynają okres dojrzewania. Równie często jest u nich spotykana zwiększona produkcja androgenów spowodowana zbyt dużą konwersją hormonów w tkance tłuszczowej lub, stymulowaną hiperinsulinemią, nadmierną ich produkcją w jajnikach i nadnerczach. Zmniejszone stężenie SHBG może jednocześnie powodować, że pula wolnych hormonów jest wyższa niż u dziewcząt szczupłych. Zaburzenia te sprawiają, że otyłe dziewczęta pozostają w grupie zwiększonego ryzyka zaburzeń miesiączkowania, nadmiernego owłosienia i rozwoju zespołu policystycznych jajników. Hiperandrogenizm klinicznie manifestuje się nasilonym trądzikiem, skąpymi lub rzadkimi miesiączkami oraz nadmiernym owłosieniem, szczególnie widocznym u dziewcząt o ciemnej karnacji. Często widoczne są także zmiany skórne w postaci rogowacenia ciemnego powstającego w wyniku insulinooporności. W badaniach laboratoryjnych występuje graniczne lub nieznacznie podwyższone stężenie testosteronu, androstendionu i DHEAS. W badaniu USG jajników nierzadko opisywana jest ich policystyczna struktura i zwiększona objętość (4).