Jednymi z częstych objawów problemów dermatologiczno-ginekologicznych u dziewcząt są uporczywy, nierzadko graniczący z bólem świąd sromu, a także okolicy odbytu, przy współwystępujących często nawracających infekcjach dróg moczowych, oraz upławy. Objawy takie nasilają się w stanach spadku odporności, np. po antybiotykoterapii stosowanej w związku z innymi infekcjami. W badaniu klinicznym zazwyczaj stwierdza się zmiany skóry warg sromowych większych, często także pośladków. Jeśli są to zmiany skóry typowe dla chorób przenoszonych drogą płciową, zawsze należy wdrożyć diagnostykę, w tym konsultację psychologiczno-seksuologiczną, czy dziecko nie jest ofiarą molestowania seksualnego. Zazwyczaj jednak zmiany skóry sromu u dziewczynek mają charakter zmian alergicznych lub dystroficznych, np. o charakterze liszaja twardzinowego. Stwierdza się też nierzadko wtórne do tych zmian skórnych obrzęk, ślady zadrapań, zaczerwienienie. Może wystąpić jednocześnie częściowy lub całkowity zrost warg sromowych mniejszych. Bywa, że stan zapalny powodując drapanie narządów płciowych przez dziecko, staje się przyczyną wczesnodziecięcej masturbacji (7-11).

W badaniu należy ocenić stadium rozwoju dziewczynki według skali Tannera ? czy jest rozwinięta stosownie do płci i wieku. Należy ocenić wzrost i masę ciała, dokonuje się też oceny narządów płciowych wewnętrznych palpacyjnie i ultrasonograficznie.

Przeprowadza się badania mikrobiologiczne.

Przed podjęciem specjalistycznego leczenia dermatologicznego niekiedy trzeba pacjentkom wykonać, w warunkach szpitalnych, w znieczuleniu ogólnym, biopsję sromu ? leczenie dermatologiczne według wyniku histopatologicznego.

Zapalenie sromu i pochwy jest problemem ginekologicznym u pacjentek w każdym wieku ? od okresu noworodkowego po starość (1-7). W ginekologii wieku rozwojowego szczególnie często zdarza się u dziewczynek w wieku 3-10 lat. Etiopatogeneza vulvovaginitis u dziewcząt ma związek z wiekiem dziecka i chorobami ogólnoustrojowymi. Podkreśla się znaczenie przedwczesnej aktywności seksualnej czy problemu molestowania seksualnego. Przed menarche zmiany zapalne występują częściej w okolicy zewnętrznych narządów płciowych, natomiast po menarche obejmują głównie wewnętrzne narządy płciowe. Według piśmiennictwa u 25-60% dziewcząt z zapaleniem sromu i pochwy nie stwierdza się w badaniu bakteriologicznym żadnego patogenu (przyczyną objawów może być np. atopowe zapalenie skóry), a w 60% infekcje narządów płciowych współistnieją z infekcjami układu moczowego (badanie moczu powinno stanowić nieodłączny element diagnostyki STI u dziewcząt) (2, 4, 7-11).

W etiopatogenezie znaczenie mają drogi transmisji, do których zalicza się: układ oddechowy ? infekcje górnych dróg oddechowych, angina (Streptococcus spp., Staphylococcus spp.), przewód pokarmowy ? zanieczyszczenia kałowe (Enterococcus spp., E. coli), układ moczowy ? infekcje, wady wrodzone (pałeczki Gram (-), Pseudomonas spp.), środowisko domowe (procesy pielęgnacyjne), drogę płciową (u dziewcząt aktywnych seksualnie) oraz drogę wertykalną.

Grzybicze zakażenia narządów płciowych występują bardzo rzadko u dziewcząt (ok. 0,5-1,5% przypadków), zwłaszcza przed pokwitaniem, w okresie tzw. ciszy hormonalnej. Przeważnie mają charakter inwazji wieloogniskowych. Jednakże takie czynniki, jak: cukrzyca, długotrwała antybiotykoterapia, immunosupresja, wrodzone niedobory odporności, choroby alergiczne oraz alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa predysponują do występowania zakażeń grzybiczych u dziewczynek.

Nie bez znaczenia jest także nieprawidłowa dieta pacjentek, bogata w cukry proste (słodycze, pieczywo cukiernicze, słodzone napoje, słodzone produkty mleczne, także nadmiar owoców zawierających fruktozę, w tym szczególnie suszonych), pieczywo z mąki rafinowanej (białej), biały ryż, przetworzoną żywność, w tym zupy instant, produkty fast-food, konserwy. Uboga natomiast w pełnoziarniste produkty zbożowe, naturalne, niesłodzone produkty mleczne (ukwaszone), warzywa, w tym ukwaszone ogórki, kapustę (źródło pałeczek kwasu mlekowego) itd.

Czynnikiem etiologicznym zapaleń sromu i pochwy u dziewcząt są też infekcje pasożytnicze, m.in.: owsiki, glista ludzka, wesz łonowa, świerzb drążący oraz mięczak zakaźny (w 9-12% przypadków infekcji narządów płciowych u dziewcząt stwierdza się zakażenie owsikami).

Terapia zapalenia sromu i pochwy u dziewcząt powinna być adekwatna do wyniku badania bakteriologicznego z antybiogramem. U dziewczynek z nasilonymi objawami miejscowymi i/lub uogólnionym i przetrwałym zakażeniem zaleca się stosowanie antybiotykoterapii ogólnej, zgodnej z wynikiem antybiogramu; natomiast przy łagodnym przebiegu klinicznym infekcji proponuje się antybiotykoterapię miejscową (maści, kremy, krople, pręciki, globulki dopochwowe). Istotne znaczenie w terapii mają: stosowanie leków przeciwhistaminowych (doustnie i miejscowo), unikanie produktów alergizujących ? w przypadku schorzeń alergicznych (np. owoce morza, czekolada, orzechy), częste przemywanie sromu, unikanie długich kąpieli, gorącej wody, utrzymywanie higieny osobistej, dbanie o higienę krocza, stosowanie nasiadówek, irygacje pochwy (2-3 razy w tygodniu), stosowanie miejscowych środków łagodzących (emulsje oliwkowe), glikokortykosterydów, noszenie luźnej bawełnianej bielizny, unikanie odzieży wełnianej, odzieży znacznie przylegającej z tworzyw sztucznych (np. rajstopy, getry), eliminacja wszelkich czynników drażniących (płyny do higieny intymnej, mydła zapachowe, płyny do kąpieli), pranie bielizny w gorącej wodzie oraz odbudowa flory fizjologicznej pochwy po leczeniu u dziewcząt w okresie dojrzewania (1, 2, 4, 6, 8).

Wśród chorób sromu u dziewcząt znaczenie ma także sklejenie warg sromowych mniejszych, które występuje najczęściej pomiędzy 1. a 7. rokiem życia (1-6%). Bywa, że może współwystępować ono ze stanem zapalnym narządów płciowych i/lub układu moczowego. Tendencja do sklejania warg sromowych jest wyraźna w okresach fizjologicznego hipoestrogenizmu ? w czasie wspomnianej ciszy estrogenowej. W okresie pokwitania, pod wpływem estradiolu pH pochwy zmienia się na bardziej kwaśne, dzięki czemu zanika ta nawracająca tendencja u predysponowanych dziewczynek. Według wytycznych NASPAG, postępowanie lecznicze w przypadku sklejenia warg sromowych mniejszych zależy przede wszystkim od nasilenia objawów klinicznych: w przypadku sklejenia niewielkiego stopnia i braku objawów klinicznych nie istnieje potrzeba zastosowania farmakoterapii, a jedynie obserwacja dziewczynki. Samoistna remisja zmian w ciągu 12 miesięcy sięga 70-80%. Jeżeli występują objawy kliniczne (np. objawy infekcji narządów płciowych, układu moczowego, trudności w oddawaniu moczu), optymalnym leczeniem jest estrogenoterapia miejscowa (stosowana maksymalnie przez kilka tygodni), która powoduje samoistne rozdzielenie warg sromowych (follow-up po 2-4 tygodniach). Zalecane estrogeny miejscowe to 0,01% estradiol i estriol. Po zakończonym leczeniu, w postępowaniu profilaktycznym zaleca się utrzymywanie właściwej diety i higieny osobistej, stosowanie emolientów i maści obojętnych zawierających m.in. witaminy A, D i kwasy tłuszczowe, zapobiegających ponownemu sklejeniu warg sromowych. Niestety, bez względu na sposób leczenia obserwuje się częste nawroty objawów (ok. 10-15% przypadków).