Podkreśla się, że child abuse, czyli krzywdzenie dziecka, to nowy termin dla problemu istniejącego od tysięcy lat, jednakże analizując źródła historyczne, trudno w dokładny sposób określić, kiedy człowiek zaczął krzywdzić swoje potomstwo. Niestety w historii ludzkości nierzadko odnajdywano zniekształcone szkielety dzieci oraz inne ślady mogące świadczyć o ich maltretowaniu. Takim przykładem jest odkrycie wielu urn ze szczątkami dzieci na cmentarzu Tophet. Według „Archeology” potomstwo mogło być zabijane w celu zdobycia przychylności bogów, jednakże analiza szczątków 540 dzieci wykonana przez zespół badaczy z Uniwersytetu w Pittsburghu dowodzi, że połowa małych Kartagińczyków zmarła jeszcze w życiu płodowym bądź kilka dni po przyjściu na świat (1).

W aspekcie seksuologicznym warto zwrócić uwagę na fakt, iż w Mezopotamii oraz wśród Hebrajczyków pojmowano za żony dziewczynki w wieku 11-12 lat. Odkryto, że w Egipcie notowane były przypadki dziewczynek wychodzących za mąż w wieku 6 lat, mimo że zawarcie małżeństwa w przypadku kobiet dopuszczane było od 12. r.ż., a w przypadku mężczyzn od 15. r.ż. (2). Analiza starożytnych źródeł wskazuję, że do inicjacji seksualnej chłopców dochodziło w momencie, gdy zaczynali oni odczuwać potrzebę zaspokojenia popędu płciowego i zazwyczaj ich pierwszą seksualną partnerką była niewolnica (3, 4).

Ateńczycy akceptowali nacechowaną seksualnie miłość dorosłego do dziecka pochodzącego z innej rodziny (VIII-VI w. p.n.e.) (5). Uczucie pomiędzy mężczyzną a chłopcem było w starożytnej Grecji traktowane na równi z miłością małżeńską, a bywało, że waga relacji pomiędzy mężczyznami przedkładana była nad tę między mężczyzną a kobietą. Relacja erastesa (dojrzałego mężczyzny) z eromenosem (atrakcyjnym fizycznie chłopcem w wieku dojrzewania, który nie miał jeszcze owłosienia na twarzy i ciele, zazwyczaj pomiędzy 12. a 18. r.ż.) opierał się głównie na mentorstwie, jednakże dopuszczalne były kontakty cielesne. Ciekawe jest spostrzeżenie, iż cechą różnicującą uczucie i obecnie rozumiany homoseksualizm jest fakt, że związek dwóch mężczyzn nie opierał się na partnerstwie, lecz wyodrębniał stronę aktywną (dorosłego) oraz bierną (podporządkowanego młodzieńca), który nie mógł w żaden sposób angażować się w odczuwanie cielesnej przyjemności, gdyż uważano to za gorszące. Warte podkreślenia jest, iż w starożytnym społeczeństwie była akceptacja takiej zależności tylko do momentu osiągnięcia przez eromenosa określonego wieku. Jeśli trwała ona dłużej, określano ją mianem „prostytucji”. Taki związek definiowany był terminem „pederastia”, w dosłownym tłumaczeniu: „miłość do chłopców”. Według Stratona z Lampsaku: „dwunastolatek, co za wspaniałość. Cudowniejszy jeszcze jest młodzieniec 13 mający lat, a jeszcze słodszy jest kwiat miłości, co rozkwita w wieku lat 14, a 15 jest jeszcze czarowniejszy, a 16 lat to zaiste boski wiek” (2).

Platon pisze, że zadaniem erastesa wobec dorastającego młodzieńca było „uczynić go dobrym i dzielnym, rozwijać jego rozum i inne przymioty, dać mu wykształcenie i wszechstronną wiedzę” – dorosły kochanek odpowiadał za wychowanie, wszczepienie cnót i wartości oraz ukształtowanie przyszłego życia swojego podopiecznego, a w procesie wychowawczym nie mogło zabraknąć kształtowania ciała młodzieńca, nauki polowania i sztuki wojennej oraz poszerzania wiedzy z zakresu etyki i moralności. Gdy chłopiec osiągnął wiek efeba, tj. skończył 18 lat, miłość cielesna musiała zostać zakończona i przekształcona w philia, określoną przez Carolę Reinsberg jako przyjaźń na całe życie (6).

Podkreślić należy, że według prawa ateńskiego pederastia postrzegana była jako „doświadczenie, które mogło być, w zależności od przypadku, wysoce kształtujące lub ekstremalnie niebezpieczne dla chłopców. Ateny starały się zagwarantować, w granicach swoich możliwości, by życie paides rozwijało się według zasad, które zakazywałyby miłości nieedukacyjnej i w złym guście”. Tylko w rejonach opanowanych przez barbarzyńców takie związki były potępiane (7).

Jednakże zachowania seksualne wobec dzieci w starożytnej Grecji i Rzymie dotyczyły nie tylko chłopców. Według de Mause’a powszechne były gwałty dziewczynek, co zostało udokumentowane w ówczesnych komediach, a lekarze tamtych czasów odnotowują, że błona dziewicza u dziewczynek była spotykana niezwykle rzadko (8).

Dane historyczne wskazują także na zachowania seksualne dorosłych kobiet wobec chłopców. Schinaia zauważa, że zarówno w Sparcie, jak i na wyspie Lesbos dojrzałe kobiety miały kochanków – nastoletnich chłopców. Istniały także miłosne relacje lesbijskie – Safona, sławna poetka starożytnej Grecji, pełniła rolę przewodniczki i nauczycielki dziewcząt, przy czym rozwijała nie tylko ich ciało, ale także intelekt, pokazywała młodym kobietom, w jaki sposób eksponować swój urok i piękno poprzez taniec i śpiew, a także uwodzenie i seks. Wskazuje to, iż istniała relacja nacechowana erotycznie pomiędzy nauczycielką a uczennicami, jednakże nie była ona uznawana za narzędzie kształtowania obywateli (jak to miało miejsce w przypadku mężczyzn), dlatego znajdowała się poza obszarem zainteresowań rządzących (7).

Młodzieniec w męsko-męskiej relacji w starożytnym Rzymie był niewolnikiem albo synem niewolnika, a miłosny wymiar związku cechował się nadużywaniem władzy i skrajną brutalnością, a wykorzystanie seksualne wolnego chłopca obciążone było karami finansowymi (7). Neron nie tylko współżył ze swoją matką, ale także dopuszczał się okrutnych praktyk seksualnych wobec dzieci, a kiedy spodobał mu się chłopiec o imieniu Sporus, który przypominał władcy zmarłą żonę, kazał poddać go kastracji i wziął z nim ślub (9).

Rozkwit pederastii nastąpił w czasach cesarza Augusta. Podobnie jak w Grecji, była ona wyrazem romantycznej miłości, w której mogli brać udział młodzi, wolni obywatele. Jednakże w czasie panowania cesarza Justyniana wszystkie relacje homoseksualne zostały zakazane, ponieważ uznano je za obrażające Boga (7). Pederastia była powszechna wśród buddyjskich mnichów w Japonii w X w. n.e.: w relacjach mistrz-uczeń starszy mnich prowadził przez życie młodszego, który w zamian okazywał miłość i przywiązanie. W późniejszych czasach takie związki występowały także wśród wojowników składających sobie wzajemne śluby wierności do końca życia (2).