Stan zdrowia jamy ustnej to składowa zdrowia ogólnego człowieka i w głównej mierze jest determinowany przez zachowania zdrowotne jednostki oraz czynniki środowiskowe (socjodemograficzne, ekonomiczne, kulturowe). W utrzymaniu zdrowia jamy ustnej kluczowe znaczenie mają prawidłowe nawyki higieniczne i żywieniowe oraz regularne wizyty stomatologiczne (1-3). W procesie kształtowania zachowań prozdrowotnych u dzieci główną rolę odgrywają rodzice, którzy są pierwszym i podstawowym źródłem wiedzy i umiejętności (4). Dzieci po osiągnięciu poziomu rozwoju pozwalającego im na otwarcie się na otaczające osoby, zaczynają je naśladować, przejmując ich zachowania. Prawidłowe wzorce systematycznego dbania o stan zdrowia jamy ustnej i sprzyjające zdrowiu ogólnemu powinny być przekazywane przez rodziców jak najwcześniej – nie później niż w 3.-4. roku życia (5, 6). Dlatego tak niezwykle istotnym jest, aby pierwsza wizyta dziecka u stomatologa, która ma głównie na celu edukację prozdrowotną rodziców, odbyła się odpowiednio wcześnie. Wczesna wizyta to nie tylko badanie uzębienia dziecka, ale przede wszystkim przekazanie rodzicom ważnych wskazówek odnośnie prawidłowych nawyków higienicznych i kariostatycznych nawyków żywieniowych, poinformowanie o przyczynach oraz infekcyjności choroby próchnicowej, o czynnikach wpływających na rozwój wad zgryzu, udzielenie porad dotyczących działań zapobiegawczych, zaplanowanie wizyt stomatologicznych. Wiedza przekazana rodzicom na pierwszej wizycie może przyczynić się do wzrostu zainteresowania stanem uzębienia dziecka i w rezultacie modyfikować przebieg choroby próchnicowej (7, 8).

Choroba próchnicowa nadal stanowi bardzo poważny problem zdrowotny populacji dziecięcej w Polsce. Próchnica jest chorobą o złożonej etiologii i może rozpoczynać się już w niedługim czasie po wyrznięciu zębów. Rozwój zmiany próchnicowej jest uwarunkowany brakiem wizyt lub nieregularnymi wizytami w gabinecie stomatologicznym, nieprawidłową higienizacją jamy ustnej, a także dietą bogatą w węglowodany. Próchnica charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem, w krótkim czasie prowadzić może do zniszczenia twardych tkanek zęba, a u dzieci do 3. roku życia obserwuje się szczególnie szybki rozwój procesu próchnicowego. Znane są bardzo poważne konsekwencje kliniczne nieleczonej choroby próchnicowej, jak: miejscowe stany zapalne, choroby odogniskowe, utrata zębów prowadząca do rozwoju wad zgryzu, zaburzony rozwój mowy (9, 10). Wyniki badań epidemiologicznych prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia (11) w ramach programu „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej” wskazują na zły stan uzębienia polskich dzieci. Próchnica zębów występuje aż u 59,1% trzylatków, 79,9% pięciolatków, 85,6% dzieci 6-letnich i 90,5% dzieci w wieku 7 lat. W przeprowadzonych w Polsce wcześniejszych badaniach frekwencja próchnicy zębów mlecznych kształtowała się na poziomie 45,4-77,98% u dzieci 3-letnich, ponad 80% w grupie 3-4-latków i 51-66,4% u dzieci 4-letnich (12). Tak wysokie wskaźniki próchnicy u małych dzieci są niepokojące. Osiągnięcie celu zdrowia jamy ustnej, który Światowa Organizacja Zdrowia zakłada na 2020 rok – 80% dzieci 6-letnich wolnych od próchnicy – będzie niezmiernie trudne (13, 14). Obserwowana sytuacja zdrowotna polskich dzieci uwarunkowana jest wieloma czynnikami, za główne należy przyjąć: brak skutecznego modelu stomatologicznej, planowej opieki profilaktyczno-leczniczej oraz niska świadomość prozdrowotna rodziców (12). Z pewnością wiedza prozdrowotna rodziców dzieci dotycząca zdrowia jamy ustnej oraz nastawienie do opieki stomatologicznej stanowią ważny czynnik determinujący zgłaszalność się z dzieckiem do lekarza dentysty (15).

Amerykańska Akademia Stomatologii Dziecięcej (American Academy of Pediatric Dentistry – AAPD) (16) i Amerykańskie Towarzystwo Stomatologiczne (American Dental Association – ADA) (17) zalecają, aby pierwsza wizyta stomatologiczna dziecka odbyła się w ciągu 6 miesięcy od wyrznięcia pierwszych zębów mlecznych, nie później niż w wieku 12 miesięcy. Polscy eksperci (18, 19) w zaleceniach dotyczących stosowania profilaktyki fluorkowej, żywienia dzieci oraz zasad higieny jamy ustnej opublikowanych na stronie Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej (http://ptsd.net.pl/wytyczne/) oraz na stronie Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (http://acff.pl/) również podkreślają, iż pierwsza wizyta stomatologiczna powinna się odbyć między 6. a 12. miesiącem życia dziecka. Według innych źródeł za optymalny czas, w którym dziecko powinno odbyć pierwszą wizytę u stomatologa, uznaje się 12.-18. miesiąc życia (20, 21). Argentyńscy autorzy Furze i Basso (22) podają natomiast, że pierwsza wizyta stomatologiczna o charakterze zapobiegawczym powinna się odbyć w 4. miesiącu życia płodowego. Podczas takiej wizyty przyszła matka otrzymuje informacje na temat choroby próchnicowej, jej infekcyjności, dowiaduje się o tym, że to ona jest głównym źródłem przenoszenia bakterii z grupy Streptococcus mutans, uzyskuje porady dotyczące pielęgnacji jamy ustnej dziecka oraz możliwości działań profilaktycznych. Kobieta ciężarna jest wówczas bardziej zainteresowana nie tylko własnym zdrowiem, ale również stanem zdrowia nienarodzonego dziecka.