Żyworódka daigremonta (Kalanchoe daigremontiana Raym. – Hamet & H. Perrier; syn. Bryophyllum daigremontianum, ang. Mother of thousands) jest sukulentem należącym do rodziny Gruboszowatych (Crassulaceae), jednym ze 150 gatunków z rodzaju Kalanchoe. W stanie naturalnym preferuje ona podłoża piaskowców lub wapieni występujących na terenach krajów tropikalnych i subtropikalnych Afryki, Azji (wyspy Oceanu Indyjskiego) oraz Ameryki Północnej (1, 2). W klimacie umiarkowanym uprawiana jest w szklarniach i w doniczkach (3).

Kalanchoe daigremontiana jest rośliną wieloletnią. Łodyga jest prosta, pojedyncza, wzniesiona na wysokość od 30 do 100 cm. Liście są mięsiste, kształtu lancetowatego, barwy ciemnozielonej z fioletowymi lub czerwonobrunatnymi plamami na spodniej stronie (1, 3, 4). Charakterystyczną cechą są ich ząbkowane brzegi z purpurowymi rozmnóżkami pąkowymi (tzw. bulbillami) (4), które powstają w zagłębieniach liści z komórek merystematycznych i służą do rozmnażania wegetatywnego rośliny (5). Zjawisko rozwijania się młodych roślin na roślinie macierzystej nazywa się żyworodnością, stąd wzięła się polska nazwa rodzaju Kalanchoe. Kwiatostanem jest wiecha z kilkoma skupiskami wiszących kwiatów kształtu dzwonkowatego i barwy od szarawopurpurowej do czerwonej (4).

W Polsce i na świecie dostępne są preparaty lecznicze oraz kosmetyczne oparte na dwóch gatunkach z rodzaju Kalanchoe: żyworódki pierzastej (Kalanchoe pinnata (Lam.) Person, Bryophyllum pinnatum (Lam.) Oken) oraz żyworódki daigremonta. Preparaty z żyworódki pierzastej czasami błędnie opisywane są przez producentów jako preparaty z K. daigremontiana. Żyworódka pierzasta w odróżnieniu od żyworódki daigremonta nie tworzy licznych rozmnóżek na brzegach liści. Rozmnóżki pojawiają się na brzegach owalnych liści, pomiędzy ich ząbkami, zwykle po odłamaniu i opadnięciu liścia na podłoże. Różnice w budowie morfologicznej obu gatunków przedstawiono na rycinie 1a, b.

Skład chemiczny żyworódki daigremonta jest dobrze poznany. W liściach K. daigremontiana stwierdzono obecność flawonoidów (pochodnych kemferolu i kwercetyny) (6), kwasów organicznych (chlorogenowy, ferulowy, galusowy, kawowy, p-kumarowy, protokatechowy, syryngowy, β- i γ-rezorcylowy, jabłkowy) (7, 8), jak również witaminy E (w formie β-, γ- i δ-tokomonoenolu oraz α-, γ- i δ-tokoferolu) (9) oraz makroelementów (wapń, potas, sód). W częściach nadziemnych i korzeniu rośliny występują sterole (2, 10), triterpeny (11-okso-epi-β-amyryna) (2) oraz bufadienolidy (11-13).

Dla gatunku K. daigremontiana dostępne są nieliczne badania dotyczące aktywności biologicznej, w których udowodniono m.in. działanie przeciwdrobnoustrojowe (2), przeciwwirusowe (6), przeciwutleniające (7, 14, 15), cytotoksyczne (2, 7, 16) oraz owadobójcze (13).

Żyworódka daigremonta stosowana jest w medycynie ludowej wewnętrznie w zapaleniu stawów, jako środek przeciwgorączkowy, przeciwkaszlowy i przeciwwrzodowy (6). W tradycyjnej medycynie chińskiej wykorzystywana jest jako środek przeciwwymiotny i przeciwkaszlowy (17). Natomiast okłady ze świeżych, zmiażdżonych liści lub soku z liści stosowane są w trudno gojących się ranach (18).

Z uwagi na wąski indeks terapeutyczny oraz ryzyko powstania kardiotoksyczności, spowodowane obecnością bufadienolidów w żyworódce daigremonta, nie zaleca się stosowania do wewnątrz preparatów sporządzonych z tego gatunku (14).

Celem pracy było porównanie właściwości przeciwzapalnych i przeciwutleniających soku otrzymanego z liści żyworódki daigremonta we własnym zakresie oraz preparatu handlowego, oznaczenie w nich zawartości sumy polifenoli i flawonoidów.

W badaniach wykorzystano produkt handlowy firmy Dermesa (zakupiony w styczniu 2018 roku) – sok z K. daigremontiana konserwowany etanolem (23-25% etanolu w 100 ml produktu), błędnie określony przez producenta jako sok z żyworódki pierzastej, oraz sok z liści K. daigremontiana wyciśnięty we własnym zakresie. Liście żyworódki daigremonta zebrano w Ogrodzie Farmakognostycznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu w 2017 roku. Sok uzyskano poprzez zmiksowanie liści, a następnie wyciśnięcie go przez jałową gazę. Z 400 g surowca otrzymano 385 ml soku. Następnie w cylindrze miarowym o pojemności 100 ml odmierzono 77 ml soku i uzupełniono 23 ml etanolu, w celu otrzymania produktu analogicznego do soku firmy Dermesa.

Hamowanie aktywności hialuronidazy oznaczono metodą spektrofotometryczną opisaną przez Studzińską-Srokę i wsp. (19). Do studzienek płytki 96-dołkowej odmierzano kolejno 25 μl buforu (50 mmol, pH = 7,0 zawierającego 77 mmol NaCl i 1 mg/ml albuminy), 25 μl hialuronidazy (30 jedn./ml buforu octanowego o pH = 7,0), 10 μl soku oraz 15 μl buforu octanowego (pH = 4,5). Płytkę inkubowano przez 15 minut w temperaturze 37°C, dodano 25 μl kwasu hialuronowego (HA) (0,3 mg/ml buforu octanowego o pH = 4,5) i ponownie inkubowano w temperaturze 37°C przez 45 minut. Następnie dodano 200 μl roztworu 2,5% CTAB (bromek heksadecylotrimetyloamoniowy) w 2% NaOH o pH 12,0. Absorbancję mierzono przy długości fali λ = 600 nm (Multiskan GOx1510, Thermo Fisher Scientific, Finlandia) po 10-minutowej inkubacji w temperaturze pokojowej. Dla każdego soku przygotowano po trzy próby. W trakcie oznaczenia przygotowano również dwie próby ślepe, w których 10 μl soku zastąpiono 10 μl wody do wstrzykiwań (próba ślepa 1) oraz 25 μl hialuronidazy zastąpiono 25 μl buforu octanowego (próba ślepa 2). Z uzyskanych wyników obliczono procentową zdolność hamowania aktywności hialuronidazy przez soki z żyworódki daigremonta, według poniższego wzoru:

T_S – średnia absorbancja próby badanej (enzym + HA + substancja badana),

T_C – średnia absorbancja próby ślepej 1 (enzym + HA),