Łagodny rozrost stercza (BPH – Benign Prostate Hyperplasia) należy do najczęściej spotykanych schorzeń u mężczyzn po 50 roku życia. Jest to niezłośliwe powiększenie gruczołu krokowego, które powstaje na skutek nadmiernego mnożenia się komórek stercza, zarówno gruczołowych, jak i wywodzących się z elementów podścieliska. Zmiany budowy histologicznej o typie rozrostu występują u 50% mężczyzn w 50 r.ż. i wzrastają do 90% po 80 r.ż. (po 10% na każdą dekadę). Z przeprowadzonych badań wynika, że częstość występowania objawów BPH wzrasta wraz z wiekiem. Stwierdzono, że w 5.5. r.ż u około 25% mężczyzn rozwijają się objawy BPH, natomiast w 75 r.ż. ponad połowa populacji cierpi z tego powodu.

Przyczyny rozrostu gruczołu krokowego pozostają do końca niewyjaśnione. Dobrze udokumentowana jest współzależność od wieku chorego, a także udział testosteronu w powstawaniu BPH. Produkcja testosteronu w jądrach regulowana jest przez oś podwzgórzowo-przysadkową. W komórkach gruczołu krokowego pod wpływem 5-a-reduktazy testosteron ulega przemianie do bardziej aktywnej formy-dihydrotestosteronu (DHT). DHT wiążąc się z receptorami położonymi na jądrach komórkowych, powoduje produkcję mRNA i białek, dzięki czemu następuje wzrost komórek stercza i ich proliferacja. Wraz z wiekiem obniża się ilość produkowanego testosteronu, przewaga estrogenów powoduje zagęszczenie receptorów jądrowych dla DHT. Postulowany jest również udział czynników wzrostu (EGF-epidermal growth factor) w rozwoju BPH.

Powiększający się gruczoł krokowy uciska sterczową część cewki moczowej. W początkowej fazie opór związany z występowaniem przeszkody podpęcherzowej kompensowany jest przez roboczy przerost wypieracza pęcherza moczowego. Klinicznie w okresie tym występuje głównie częstomocz. Przerośnięty mięsień opróżnia całkowicie pęcherz moczowy. W miarę powiększania objętości stercza narastają objawy przeszkody podpęcherzowej. Mięśniówka ściany pęcherza moczowego po okresie przerostu ulega częściowemu zanikowi, z czym wiąże się postępująca atonia pęcherza. W śluzówce pęcherza pojawiają się uchyłki niekiedy dochodzące do znacznych rozmiarów. Ilość moczu zalegającego po mikcji zwiększa się. Dodatkowa infekcja nasila objawy podrażnienia pęcherza moczowego. Częstym powikłaniem może być występowanie kamieni w pęcherzu moczowym.

Przerosły gruczoł krokowy może uciskać ujścia moczowodów, a przez to powodować zastój moczu w górnym odcinku dróg moczowych. Wzrost ciśnienia śródmiedniczkowego może powodować uszkodzenie czynności nerek, w skrajnych przypadkach może dojść do przewlekłej niewydolności nerek.

Nagłe zatrzymanie moczu jest wynikiem nadmiernego przekrwienia gruczołu krokowego, do którego może dojść w wyniku zapalenia stercza, po spożyciu alkoholu, kawy, odbytym stosunku płciowym lub ochłodzeniu organizmu.

Objawy związane z BPH są wynikiem nałożenia się trzech komponent patofizjologicznych: powiększenia masy gruczołu krokowego, występowania przeszkody podpęcherzowej oraz objawów z dolnego odcinka dróg moczowych. Udział poszczególnych składowych może być zmienny, a tym samym obraz kliniczny może być różny.

Objawy BPH zasadniczo możemy podzielić na dwie grupy (tab. 1):