Streszczenie
Wstęp. Rośliny były stosowane w medycynie ludowej od tysięcy lat. Wśród używanych ziół był tatarak. Do Polski został sprowadzony prawdopodobnie w XIII wieku. Rośnie on na nizinach, na brzegach stawów i jezior. Zioło wytwarza rozgałęziające się kłącza i wydłużone liście o intensywnym zapachu. W olejku eterycznym występują składniki: α- i β-azaron, cyperenon, cyperol, akoryna, akorytyna, kariofilen, izoazaron, saflor, eugenol, kamfora, octan geranylu, cyperdin, spatulenol, borneol, linalol i kwas linolenowy. Olejek wykazuje różne właściwości farmakologiczne i przeciwdrobnoustrojowe.
Cel pracy. Celem badań była ocena aktywności olejku tatarakowego wobec bakterii beztlenowych.
Materiał i metody. Szczepy bakterii zostały wyizolowane z jamy ustnej i górnych dróg oddechowych. Badane szczepy należały do następujących rodzajów: Bacteroides, Parabacteroides, Prevotella, Porphyromonas, Tannerella, Fusobacterium, Finegoldia, Parvimonas, Peptostreptococcus, Actinomyces, Bifidobacterium, Propionibacterium. Do badań włączono też 9 szczepów wzorcowych. Zbadano następujące rozcieńczenia olejku tatarakowego (Semifarm): 2,0, 1,0, 0,5, 0,25, 0,12 i 0,06 mg/ml. Doświadczenia przeprowadzono metodą seryjnych rozcieńczeń w agarze Brucella z dodatkiem 5% krwi baraniej, menadionu i heminy. Inokulum zawierające 10⁶ CFU na kroplę przenoszono aparatem Steersa na powierzchnię agaru z olejkiem lub bez niego (kontrola wzrostu szczepów). Inkubację posiewów prowadzono w anaerostatach wypełnionych mieszaniną gazów (10% C0₂ , 10% H₂ i 80% N₂), z katalizatorem palladowym i wskaźnikiem beztlenowości, w temperaturze 37°C przez 48 godzin. Za MIC przyjęto takie najmniejsze stężenie, które prowadziło do zahamowania wzrostu bakterii beztlenowych.
Wyniki. Wyniki badań wskazują, że najbardziej wrażliwe z rodzaju Bacteroides były pałeczki z gatunku Bacteroides uniformis (MIC ≤ 0,08-0,25 mg/ml). Szczepy Bacteroides ureolyticus i Bacteroides vulgatus okazały się wrażliwe na 0,5 mg/ml, a Bacteroides fragilis na ≥ 2,0 mg/ml. Wzrost pałeczek z rodzaju Porphyromonas był hamowany przez stężenia ≤ 0,06-0,25 mg/ml. Olejek tatarakowy okazał się aktywny wobec Gram-dodatnich pałeczek w zakresie 0,25-0,5 mg/ml. Wzrost szczepów Actinomyces, Bifidobacterium i Propionibacterium był hamowany przez stężenia 0,25-0,5 mg/ml. Gram-dodatnie ziarniaki były wrażliwe na stężenia wynoszące od ≤ 0,06 do 1,0 mg/ml. Największą aktywność olejek wykazał wobec szczepów Parvimonas micra (MIC < 0,06 mg/ml). Wyniki innych autorów potwierdziły, że Gram-dodatnie pałeczki są bardziej wrażliwe na olejek tatarakowy niż Gram-ujemne bakterie beztlenowe.
Wnioski. Olejek tatarakowy charakteryzował się wysoką aktywnością wobec testowanych bakterii beztlenowych. Największą wrażliwość spośród Gram-ujemnych pałeczek wykazały szczepy Bacteroides ureolyticus, Porphyromonas asaccharolytica i Porphyromonas levii. Gram-dodatnie ziarniaki były bardziej wrażliwe na olejek tatarakowy niż Gram-dodatnie pałeczki. Testowany olejek wykazał większą aktywność wobec Gram-dodatnich bakterii w porównaniu z bakteriami Gram-ujemnymi.

Summary
Introduction. The plants have been used for many thousands of years in medicine ancient Roma and Egypt. Among usage a herb was calamus. It was importation to Poland probably in XIII age. Calamus to grown on lowlands, on pond and lakes shares. Acorus calamus belongs to the family Araceae. The herb having rhizome with many nodes, elongated leaves with intensive smelling. In etheric oil are components as: α- and β-azarone, cyperenone, cyperole, acorine, acorytine, caryophylene, isoasarone, saflor, eugenol, camphor, geranyl acetate, cyperdone, spathulenol, borneol, linalool and linolenic acid. The oil has various pharmacological and antimicrobial activities.
Aim. The goal of the investigation was to test activity calamus oil against anaerobic bacteria.
Material and methods. The anaerobic bacteria were isolated from oral cavity and upper respiratory tract. The strains of following genera were tested: Bacteroides, Parabacteroides, Prevotella, Porphyromonas, Tannerella, Fusobacterium, Finegoldia, Parvimonas, Peptostreptococcus, Actinomyces, Bifidobacterium, Propionibacterium. The data volume 9 reference strains. The concentration the calamus oil (Semifarm) were: 2.0, 1.0, 0.5, 0.25, 0.12 and 0.06 mg/ml. The investigations was carried out using plate dilution technique method in Brucella agar supplemented with 5% defibrynated sheep blood, menadione and hemin. Inoculum containing 10⁶ CFU per 1 ml was seeded with Steers replicator upon the agar with oil or without the oil (strains growth control). The agar plates was incubated in anaerobic condition in anaerobic jar in mixed of gases (10% C0₂ , 10% H₂ i 80% N₂) with palladium catalyst and anaerobiosis indicator, in 37°C for 48 hrs. The MIC was recorded by reading the lowest concentration the inhibited growth of anaerobic bacteria.
Results. The results showed, that the most susceptible from genus of Bacteroides were the rods of Bacteroides uniformis (MIC ≤ 0.06-0.25 mg/ml). The strain Bacteroides ureolyticus and Bacteroides vulgatus were susceptible to 0.5 mg/ml, and Bacteroides fragilis to ≥ 20.0 mg/ml. The growth rods from genus Porphyromonas was inhibited by concentrations ≤ 0.06-0.25 mg/ml. The calamus oil was active against Gram-positive rods in range 0.25-0.5 mg/ml. The growth of Actinomyces, Bifidobacterium and Propionibacterium was inhibited by oil concentration 0.25-0.5 mg/ml. The Gram-positive cocci was susceptible to concentrations with ranges from ≤ 0.06 to 1.0 mg/ml. The most susceptible from the cocci was the strains Parvimonas micra (MIC < 0.06 mg/ml). The results other authors to confirm that Gram-positive rods are more susceptible to calamus oil than Gram-negative anaerobic bacteria.
Conclusions. The calamus oil was high activity towards tested anaerobic bacteria. The most susceptible among Gram-negative rods was Bacteroides ureolyticus, Porphyromonas asaccharolytica and Porphyromonas levii. Gram-positive cocci were more susceptible on calamus oil than Gram-positive rods. The tested oil demonstrated the more activity towards Gram-positive bacteria than Gram-negative anaerobic rods.