*Anna Kędzia1, Elżbieta Hołderna-Kędzia2
Skuteczność działania in vitro olejku melisowego (Oleum Melissae) na bakterie beztlenowe
Effectivenes in vitro melissae oil (Oleum Melissae) against anaerobic bacteria
1Emerytowany profesor dr hab. n. med. Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
2Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Poznań
Dyrektor Instytutu: dr hab. inż. Małgorzata Zimniewska, prof. IWNiRZ
Streszczenie
Wstęp. Melissa officinalis L. należy do rodziny Lamiaceae. Roślina jest hodowana w wielu krajach Azji (Iranie, Turkiestanie), Ameryce Północnej, Europie i w Polsce. Osiąga wysokość ok. 1 m. Ma lśniące zielone liście o charakterystycznym zapachu oraz różowe albo białe kwiaty. Wytwarza olejek eteryczny, którego składnikami są: neral, geraniol, geranial, β-kariofylen, tymol, linalol, citronelol, cytronelal, octan geranylu, α-humulen, germakran D, n-eikozan, octan didydrocitronelolu, 5-cedranon, β-ocimen Z oraz β-ocimen E. Olejek wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe wobec bakterii, grzybów, wirusów i owadów.
Cel pracy. Celem badań była ocena aktywności olejku melisowego wobec bakterii beztlenowych.
Materiał i metody. Szczepy bakterii zostały wyizolowane z jamy ustnej. Badania objęły 32 szczepy bakterii beztlenowych i 8 szczepów wzorcowych. Bakterie beztlenowe zostały wyhodowane z materiałów pobranych od pacjentów z jamy ustnej. Ocenie wrażliwości poddano 40 szczepów należących do gatunków: Finegoldia magna (3), Micromonas micros (2), Peptostreptococcus anaerobius (1), Actinomyces odontolyticus (2), Propionibacterium acnes (2), Propionibacterium granulosum (2), Bacteroides fragilis (2), Bacteroides ureolyticus (2), Bacteroides vulgatus (1), Bifidobacterium breve (1), Fusobacterium nucleatum (3), Fusobacterium necrophorum (2), Parabacteroides distasonis (1), Prevotella bivia (1), Prevotella buccalis (2), Prevotella intermedia (2), Prevotella loescheii (1), Porphyromonas asaccharolytica (2). Wrażliwość (MIC) wymienionych bakterii beztlenowych na olejek melisowy badano metodą rozcieńczeń w agarze Brucella z dodatkiem 5% krwi baraniej, menadionu i heminy. Olejek rozpuszczano w DMSO (Serva), a następnie w jałowej wodzie destylowanej do uzyskania następujących stężeń: 2,0, 1,5, 1,0, 0,5, 0,25 i 0,06 mg/ml. Użyte hodowle zawierające 105 CFU/kroplę nanoszono na powierzchnię agaru aparatem Steersa. Podłoża zawierające olejek oraz bez niego (kontrola wzrostu szczepów) inkubowano w aerostatach zawierających mieszaninę gazów: 10% C02 , 10% H2 i 80% N2 , katalizator palladowy i wskaźnik beztlenowości, w temperaturze 37°C przez 48 godzin. Za najmniejsze stężenie (MIC) olejku uznano takie, które całkowicie hamowało wzrost testowanych szczepów bakterii beztlenowych.
Wyniki. Uzyskane wyniki wskazują, że olejek melisowy był wysoce aktywny wobec wszystkich testowanych bakterii beztlenowych. Najbardziej wrażliwe okazały się Gram-dodatnie ziarniaki z gatunków: Finegoldia magna, Micromonas micros i Peptostreptococcus anaerobius oraz Gram-dodatnie pałeczki Actinomyces odontolyticus i Bifidobacterium breve (MIC < 0,06 mg/ml). Wzrost 92% Gram-dodatnich bakterii był hamowany w stężeniach < 0,06-0,25 mg/ml. Spośród Gram-ujemnych pałeczek najbardziej wrażliwe były Bacteroides vulgatus (MIC < 0,06 mg/ml). Szczepy z gatunków Prevotella bivia i Prevotella buccalis wykazały najmniejszą wrażliwość. MIC dla tych szczepów wynosiło 1,0 mg/ml. Jednak 47% badanych szczepów hamowały stężenia olejku w zakresie stężeń < 0,06-0,25 mg/ml.
Wnioski. Olejek melisowy wykazał wysoką aktywność wobec wszystkich testowanych bakterii. Beztlenowe bakterie Gram-dodatnie były bardziej wrażliwe niż bakterie Gram-ujemne.
Summary
Introduction. Melissa officinalis L. is a member of family Lamiaceae. The plant a widely cultivated in many countries of Asia (Iran, Turkiestan), North America, Europe and Poland. It growth to 1 m high. Leaves are green with characteristic smell of lemon and flowers are white or pink. The plant produce of essential oil which the components are: neral, geraniol, geranial, β-caryophyllene, tymol, linalol, citronellol, cytronellal, geranyl acetate, α-humulene, germacrane D, n-eikosane, didydrocitronellolacetate, 5-cedranone, β-ocimene Z and β-ocimene E. The oil is used in therapy. It showed antiinflammatory and antymicrobial activity towards bacteria, fungi, viruses and insects.
Aim. The aim of this study was to evaluate the activity of melissa oil against anaerobic bacteria.
Material and methods. The bacterial strains were isolated from oral cavity. A total 32 strains anaerobes and 8 standards strains were investigated. The melissa oil (Semifarm) was dissolved in DMSO and distilled water to obtained a final concentrations of 2.0, 1.0, 0.5, 0.25, 0.12 and 0.06 mg/ml. The inoculums containing 105 CFU/spot was seeded with Steers replicator upon the surface of agar with or without essential oil (bacterial strains growth control). Incubation was performed in anaerobic conditions in anaerobic jar, in 37°C for 48 hrs. The MIC was defined as the lowest concentrations of melissa oil inhibiting the growth of the tested anaerobes.
Results. The results showed, that the melissa oil presented high antibacterial activity against all tested anaerobes. The most susceptible from Gram-positive bacteria were the cocci from the genus of Finegoldia magna, Micromonas micros and Peptostreptococcus anaerobius and Gram-positive rods Actinomyces odontolyticus and Bifidobacterium bivia (MIC < 0.06 mg/ml). The 92% of Gram-positive bacteria was inhibited in concentrations < 0.06-0.25 mg/ml. From Gram-negative rods the most susceptible was the Bacteroides vulgatus (MIC < 0.06 mg/ml). The strains from genus of Prevotella bivia and Prevotella buccalis were the lowest sensitive. The minimal inhibitory concentration for these strains was 1.0 mg/ml. But 47% of this strains was inhibited by concentrations in range < 0.06-0.25 mg/ml.
Conclusions. The melissa oil showed high activity against all tested anaerobic bacteria, The Gram-positive bacteria were the most susceptible to tested oil than Gram-negative anaerobic rods.
Wstęp
Melisa lekarska (Melissa officinalis z rodziny jasnotowatych ? Lamiaceae) jest uprawiana w Azji (Iran, Turkiestan), Ameryce Północnej, Europie, a także w Polsce. Roślina ta wymaga gleby żyznej, wilgotnej i zawierającej dużo wapnia. Rośnie do wysokości 1 m. Ma charakterystyczne zielone, sercowato-jajowate, karbowane liście, szarawo owłosione oraz kwiaty białe lub bladoróżowe, wyrastające w kątach liści. Liście wydzielają charakterystyczny zapach. Zaliczana jest do roślin miododajnych. Jej właściwości lecznicze były znane od wielu wieków. Prawdopodobnie pierwszy opisał melisę w dziele pt. „Historia plantarum” uczeń Arystotelesa, Theofrast (ok. 370-287 p.n.e.). Roślinę polecali też Pliniusz w „Historii naturalnej” oraz Hipokrates i Dioskurides. Była stosowana przez Paracelsusa (1493-1541), który uważał, że „wszystkie łąki i pastwiska, wszystkie góry i pagórki są aptekami” oraz wskazywał na szerokie możliwości stosowania. Zachęcał do jej użycia w słowach: „esencja z melisy podawana w winie każdego ranka odświeży twoją młodość, wzmocni umysł i odnowi słabnący organizm”. Do Hiszpanii została przywieziona w X wieku przez Arabów. Bardzo szybko została rozpowszechniona przez braci zakonnych, m.in. karmelitów w Zachodniej i Środkowej Europie. Jest to roślina chętnie wykorzystywana przez pszczoły. Według pszczelarzy melisa działa na owady uspokajająco. Już w starożytnej Grecji melisę hodowano jako roślinę miododajną. Pszczoła miododajna to mellita, a w języku greckim miód nazwany jest meli, stąd prawdopodobnie wzięła się nazwa rośliny ? melisa. Odznacza się ona cytrynowym zapachem, który zawdzięcza wytwarzanemu w niewielkiej ilości olejkowi eterycznemu (1). Zawiera on szereg składników, w tym: neral, geraniol, geranial, β-kariofylen, tymol, linalol, citronelol, cytronelal, octan geranylu, α-humulen, germakran D, n-eikozan, octan didydrocitronelolu, 5-cedranon, β-ocimen Z i β-ocimen E (2-8). Badania wskazują na różnice w składzie i zawartości związków, zależnie od regionu geograficznego (strefy klimatycznej), z którego pochodzi roślina (9).
Melisa dzięki wielu właściwościom znalazła zastosowanie w terapii i profilaktyce. Od wieków uznawana jest za środek przeciwskurczowy i stosowana w zaburzeniach przewodu pokarmowego. Działanie rozkurczające wykazuje występujący w roślinie olejek eteryczny. Potwierdziły tę aktywność badania przeprowadzone na zwierzętach (10). Natomiast Bolkent i wsp. (11) obserwowali działanie przeciwmiażdżycowe melisy u szczurów z wywołaną u nich wcześniej hiperlipidemią. Zwierzętom podawano przez miesiąc ekstrakt wodny z liści melisy. Autorzy zauważyli znaczne obniżenie poziomu cholesterolu, lipidów, transaminazy asparaginowej alaninowej oraz alkalicznej fosfatazy w surowicy krwi, z równoczesnym podwyższeniem poziomu glutationu w tkankach. Następowała też odnowa komórek wątrobowych. Ważną cechą ekstraktów i olejku z melisy jest działanie przeciwutleniające. Na taką aktywność wskazuje szereg autorów (1, 6, 12-17). Wiele wieków temu zwrócono uwagę na jej korzystne działanie w depresji (6, 18). Melisa obecnie stosowana jest jako środek uspokajający, ułatwiający zasypianie oraz neurotropowy (9, 19, 20). Jednak badania nie potwierdzają jednoznacznie tego działania. Sugeruje się, że taka aktywność jest uzależniona od zastosowanej dawki. Wskazują na to wyniki doświadczeń przeprowadzonych na myszach, którym podawano od 1 do 3 mg/kg ekstraktu alkoholowego z melisy, uzyskując lepsze efekty działania po stosowaniu niższej dawki (21).
Melisa ma właściwości rozkurczowe, za które odpowiadają, według sugestii Hose i wsp. (22), neral i geranial, a także cytronelal i β-kariofilen (6, 22, 23). Właściwości przeciwskurczowe wykazano w badaniach in vivo, wykorzystując izolowane jelito kręte świnki morskiej, dwunastnicę szczura oraz aortę królika (6). Prowadzono też doświadczenia nad możliwością zastosowania alkoholowego ekstraktu z melisy w chorobie Alzheimera (24, 25) u pacjentów w wieku 65-80 lat. Po 4 miesiącach obserwacji stwierdzono znaczną poprawę pamięci i zapamiętywania w porównaniu z grupą kontrolną (24). Dzięki właściwościom rozkurczowym melisa wykazuje korzystne działanie przeciw wrzodom żołądka. Wyciąg z melisy był badany na szczurach, u których wcześniej wywoływano wrzody żołądka za pomocą indometacyny (26). Salvino i wsp. (27) badali działanie przeciwskurczowe u niemowląt, którym podawano przez 1 tydzień ekstrakty z Matricaria recutita, Foeniculum vulgare i Melissa officinalis, uzyskując pożądany efekt. Stwierdzono, że ekstrakty powodują obniżenie wytwarzania kwasu żołądkowego oraz zwiększają ilość mucyny (27). Ponadto olejek melisowy działa korzystnie w nadczynności tarczycy i niektórych nowotworach (28-30).
Za działanie przeciwnowotworowe odpowiada geraniol, jeden z głównych składników olejku melisowego. Doświadczenia wskazują na chromogenną aktywność geraniolu wobec nowotworów jelita. Działanie polega na niszczeniu komórek nowotworowych wskutek obniżania poziomu białka Bel-2, którego wzrost obserwuje się w początkowym okresie rozwoju procesu nowotworowego (31). Przeprowadzono badania wskazujące na korzystne działanie w przypadku raka wątroby. Badania in vitro wykazały, że geraniol hamuje aktywność enzymu 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-CoA (HMG-CoA), który uczestniczy w biosyntezie cholesterolu (32). Doświadczenia przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły korzystne działanie geraniolu w przypadku różnych nowotworów (28, 33-39). Badania wskazują też, że geraniol zapobiega rozwojowi nowotworów, przyczyniając się do obniżania poziomu markerów nowotworowych (40).
Badacze brazylijscy zbadali działanie cytotoksyczne i przeciwutleniające olejku melisowego. De Sousa i wsp. (28) wykazali, że działanie przeciwutleniające polega na redukcji 1,1-difenylo-2-pikrylo-hydrazylu (DPPH). Natomiast na aktywność cytotoksyczną wskazują doświadczenia przeprowadzone na hodowlach komórkowych nowotworów ludzkich, w tym A 549 (płuc), MCF-7 (sutka), Caco-2 (jelit), HL60 i K562 (białaczki) oraz hodowli nowotworu powodującego czerniaka u myszy B16F10. Uzyskane wyniki wykazują, że olejek melisowy w stężeniu wynoszącym 500 μg/ml hamował w 74-94% rozwój wymienionych komórek nowotworów ludzkich i zwierzęcych (28).
Od lat liście melisy wykorzystywane są w leczeniu nadczynności tarczycy. Takie działanie potwierdziły badania zarówno in vitro, jak i in vivo, w których ekstrakt z liści hamował odpowiedź komórek tarczycy na TSH (29, 30). Ekstrakty z melisy wykazują działanie uspokajające i stosowane są w stanach niepokoju i napięcia, spowodowanych różnymi czynnikami (20, 21, 23). Dzięki temu melisa może być wykorzystywana jako środek przeciwmigrenowy (24, 41). Stwierdzono też działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe ekstraktów z liści melisy. Przeciwzapalną aktywność uzyskiwano po ich podaniu w dawce 200 i 400 mg/kg masy ciała (42). Ponadto olejek eteryczny i jego niektóre składniki wykazują korzystne działanie w cukrzycy, przyczyniając się do obniżania poziomu glukozy w surowicy krwi (43, 44).
Melisa znalazła także zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym (1, 6). Dzięki przyjemnemu zapachowi ekstrakty z melisy używane są do konserwowania żywności, tj. pikle, pieprz i oliwki, oraz różnych napojów (1). Badania wykazały też, że zarówno ekstrakty, jak i olejek z melisy działają przeciwdrobnoustrojowo, obejmując bakterie (2, 3, 13, 14, 45-56), grzyby (57-60), wirusy (61, 62) i owady (5, 63). Ze względu na szereg korzystnych właściwości Melissa officinalis jest stosowana w lecznictwie. Jako środek uspokajający jest składnikiem mieszanek ziołowych, takich jak: Melisana, Nervinol, Bobofen, Bobonisan, Cardiobonisan, Nervinum, Nervosan, Nervobonisan, Neurosina, Cardioflos oraz granulatu Nervogran. Ekstrakty z melisy zawierają preparaty: Nervosol, Nervosol K, Amarosol, Aromatol, Cravisol, Melisana Klosterfrau, Meliherp, Melis-Tonic, Melisal forte, Melissed, Nervinolum, Sadomix i 50 Plus. Olejek jest składnikiem kapsułek Nervomix i Nervobonisol, a także tabletek Melisa, Relana i tabletek uspokajających. Ponadto olejek melisowy wykorzystywany jest do inhalacji oraz kompresów, kąpieli i masaży.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Bahtiyarca B, Cosage B. The essential oil of lemon balm (Melissa officinalis L.), its components and using fields. J Facult Agric 2006; 21(1):116-21.
2. Abdellatif F, Boudjella H, Zitouni A i wsp. Chemical composition and antimicrobial activity of essential oil from leaves of Algerian Melissa officinalis L. EXCLIJ 2014; 13:772-81.
3. Rostani H, Kazemi M, Shafiei S. Antibacterial activity of Lavandula officinalis and Melissa officinalis against some human pathogenic bacteria. Asian J Biochem 2012; 7(3): 133-142.
4. Patora J, Majda T, Góra J i wsp. Variability in the content and composition of essentials oil from lemon balm (Melissa officinalis L.) cultivated in Poland. Acta Pol Pharm Drug Res 2013; 60(5):395-400.
5. Koliopoulos G, Pitarokin D, Kioulos E i wsp. Chemical composition and larvicidal evaluation of mentha, salvia and melissa essential oils against the West Nile Virus mosquito Culex pipiens. Parasitol Res 2010; 107(2):327-35.
6. Moradkhani H, Sargsyan E, Bibak H i wsp. Melissa officinalis L., a valuable medicine plant: A review. J Med Plant Res 2010; 4(25):2753-9.
7. Hancianu M, Aprotosoaie AC, Gille E i wsp. Chemical composition and in vitro antimicrobial activity of essential oil of Melissa officinalis L. from Romania. Rev Med-Chir Soc Med Natur 2008; 112(3):843-7.
8. Adinne J, Piri K, Karami O. Essential oil component in flower of lemon balm (Melissa officinalis L.). Am J Biochem Biotechnol 2008; 4(3):277-8.
9. Sorensen JM. Melissa officinalis. Int J Aromather 2000; 10(1-2):7-15.
10. Nartowska J. Melisa lekarska ? wieki tradycji i nowe możliwości. Panacea 2006; 3(16):8-11.
11. Bolkent S, Yanardag R, Karabmluf-Bulan O i wsp. Protective role of Melissa officinalis L. extract on liver of hyperlipidemic rats: a morphological and biochemical study. Ethanopharmacol 2005; 14:391-8.
12. Carvalho de Sousa A, Gattass CR, Alviano DS i wsp. Melissa officinalis L. essential oils: antitumor and antioxidant activities. J Pharm Pharmacol 2004; 56(5):677-81.
13. Mencherini T, Picerno P, Scesa C i wsp. Triterpene, antioxidant, and antimicrobial compounds from Melissa officinalis. J Nat Prod 2007; 70(12):1889-904.
14. Mimica-Dukic N, Bozin B, Sokovic M i wsp. Antimicrobial and antioxidant activities of Melissa officinalis L. (Lamiaceae) essential oil. Agric Food Chem 2004; 52(9):2485-9.
15. Marongiu B, Porcedda S, Piras A i wsp. Antioxidant activity of supercritical extract of Melissa officinalis subsp. officinalis and Melissa officinalis subsp. indora. Phytother Res 2004; 18(10):789-92.
16. Mimica-Dukic N, Bozin B, Sokovic M i wsp. Antimicrobial and antioxidant activities of Melissa officinalis L. (Lamiaceae) essential oil. Acta Pol Pharm 2003; 60(6):467-70.
17. Meftahizade H, Sargyan E, Moradkhani H. Investigation of antioxidant capacity of Melissa officinalis L. essential oils. J Med Plant Res 2010; 4(14):1391-5.
18. Tavares AC, Pimento MC, Goncalves MT. Micropropagation on Melissa officinalis L. thought proliferation of axillary shoots. Plant Cell Rep 1996; 15:441-4.
19. Hefendehl. Zusammensetzung des aetherischen oils von Melissa officinalis L. sekundare veranderungen der olkomposition. Arch Pharm 1970; 303:345-57.
20. Soulimani R, Fleurentin J, Mortier F i wsp. Neurotropic action of the hydroalcohols extracts of Melissa officinalis in the mouse. Planta Med 1991; 57:151-9.
21. Wagner H, Sprinkmeyer I. Pharmacological aspekt of spilit. Dtsch Apothek Zeit 1973; 113(30):1159-66.
22. Hose M, Erman F, Helski G. Ontogenic variation of essential leaf oil of Melissa officinalis L. Pharmazie 1997; 52:247-53.
23. Werker J. Function of essential oil secretion glandular hairs in aromatic plants of the Lamiaceae. A review. Flavour Fragr J 1993; 8:249-55.
24. Valnet J. Aromatherapy. 11th ed. Maloine, Paris 1990; 242-6.
25. Alkondzadeh S, Nooroonzian M, Mohamadi M i wsp. Melissa officinalis extract in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer’s disease: a double blind, randomized, placebo controlled trial. Food Prot Apr 2004; 6(4):625-32.
26. Khayyal MT, el-Ghazaly MA, Kenaway SA i wsp. Antiulcerogenic effect of some gastrointestinaly acting plant extracts and their combination. Arzneimittelforsch 2001; 51(7):545-53.
27. Salvino F, Cresi F, Castagno E i wsp. A randomized double-blind placebo controlled trial of a standardized extract of Matricaria recutita, Foeniculum vulgare and Melissa officinalis (ColiMil) in the treatment of breast colicky infants. Phytother Res 2005; 19(4):335-40.
28. De Sousa AC, Alviano DS, Blank AF i wsp. Melissa officinalis L. essential oil: antitumoral and antioxidant activities. J Pharm Pharmacol 2004; 56:677-81.
29. Aufmolk M, Amir SM, Winterhoff H i wsp. Inhibition by certain plants extracts of the blinding and adenylate cyclase stimulatory effect of bovine thyreotropin in human thyroid membranes. Endocrinol 1984; 115:527-34.
30. Aufmolk M, Ingmar JC, Kubota K i wsp. Extracts and auto-oxidized constituents of certain plants inhibit the receptor-blinding and biological activity of graves. Immunoglobulins. Endocrinol 1985; 116(5):1687-93.
31. Veira A, Heidor R, Carolozo MT i wsp. Efficacy of geraniol but not of β-ionone or their combination for the chemoprevention of rat cancer carcinogenesis. Braz J Med Biol Res 2011; 44(6):538-45.
32. Shoff SM, Grummer M, Yatvin MB i wsp. Concentration-dependent increase of murine p388 and b16 population doubling time by the acyclic monoterpene geraniol. Cancer Res 1991; 51:37-42.
33. Cordozo MT, de Conti A, Ong TP. Chemoprotective effects of β-ionone and geraniol during rat hepatocarcinogenesis promotion: disting actions on cell proliferation, apoptosis, HMGCo A reductase, and RhoA. J Hat Biochem 2011; 22:130-5.
34. Jin X, Sun J, Miao X i wsp. Inhibitory effects of geraniol in combination with gemcitabine on proliferation of BXPc-3 human pancreatic cancer cells. J Int Med Res 2013; 41(4):993-1001.
35. Kim SH, Bae HC, Park EJ i wsp. Geraniol inhibits prostate cancer growth by targeting cell cycle and apoptosis pathways. Biochem Biophys Res Commum 2011; 407:129-34.
36. Kim SH, Park EJ, Lee CR i wsp. Geraniol induces cooperative interactions of apoptosis and autophagy to elicit cell death in PC-3 prostate cancer cells. Int J Oncol 3012; 40:1683-90.
37. Vinothkumar V, Manoharan S, Sindhu G i wsp. Geraniol modulates cell proliferation, apoptosis, inflammation, and angiogenesis during 7,12-dimethylbenz[a]anthracene-induced hamster buccal pouch carcinogenesis. Mil Cell Biochem 2012; 368:17-25.
38. Manachran S, Vasantha Selvan M. Chemoprotective potential of geraniol in 7,12-dimethylbenz[a]anthracene (DMBA) induced skin carcinogenesis in swiss mice. J Environ Biol 2012; 33:256-60.
39. Cho M, So I, Chun J i wsp. The antitumor effects of geraniol: modulation of cancer hallmark pathways (Review). Int J Oncol 2016; 48(5):1772-82.
40. Ahmad ST, Arjumand W, Seth A i wsp. Preclinical renal cancer chemopreventive efficacy of geraniol by modulation of multiple molecular pathways. Toxicol 2011; 290:69-81.
41. Blumenthal M, Goldberg A, Brickmann J. Herbal Medicine Expanded Commission E Monographs. Newton, Integrate Med Communications 2000; 123:230-2.
42. Bounihi A, Hajjaj G, Anamer R i wsp. In vitro potential anti-inflammatory activity of Melissa officinalis L. essential oil. Adv Pharmacol Sci 2013, Article ID 101759,1-7.
43. Chung MJ, Cho S-Y, Bhulayn MJH i wsp. Anti-diabetic effects on lemon balm (Melissa officinalis) essential oil on glucose and lipid-regulating enzymes in type 2 diabetic mice. Brit J Nutr 2010; 104(2):180-8.
44. Babukumar S, Vinothkumar V, Saykaranayanan C i wsp. Geraniol, a natural monoterpene, ameliorates hyperglycemia by attenuating the key enzymes of carbohydrate metabolism in streptozotocin-induced diabetic rats. Pharm Biol 2017; 55(1):1442-9.
45. Nagahsh N, Doudi M, Nikhakht Z. Investigation between alcoholic extract and essential oil Melissa officinalis L. New in growth inhibition of E. coli. Zahedan J Res Med Sci 2013; 15(8):42-5.
46. Admini LZ, Guechi LO, Loidoudi O i wsp. Comparative study: The antibacterial activity of Melissa officinalis in relations to other plants in the Region of Setif, Algeria. Eur Sci J 2015; 11(18):282-9.
47. Gelmini F, Testa C, Agioletti S i wsp. Essential oils in the environmental bacteria control: The Legionella pneumophilacase. J Compl Med Altern Healthcare 2017; 2(1). doi: 10.19080/CMAH.2017.02.555577.
48. Khorhidi M. Antibacterial activity of the essentials oil of Melissa officinalis L. against some important food-borne pathogenic and antibiotic resistant bacteria. Ind J Fund Appl Life Sci 2015; 5(53):1951-7.
49. Ertürk O. Antibacterial and antifungal activity of ethanolic extract from eleven spice plants. Biologia, Bratislava 2006; 61(3):275-8.
50. Abu-Shanab B, Adwan G, Jarrbar N. Antibacterial activity of four plant extracts used in Palestine in folkloric medicine against methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Turk J Biol 2006; 30:195-8.
51. Chao S, Young G, Oberg C i wsp. Inhibition of methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) by essential oils. Flavour Fragr J 2008; 23:444-9.
52. Iauk L, Lo Bue AM, Milazzo I i wsp. Antibacterial activity of medicinal plant extract against periodontopathic bacteria. Phytother Res 2003; 17:599-604.
53. Di Pasqua R, De Feo V, Villani F i wsp. In vitro antimicrobial activity of essential oils from Mediterranean Apiaceae, Verbenaceae and Lamiaceae against foodborne pathogens and spoilage bacteria. Ann Microbiol 2005; 55(2):139-43.
54. Larrondo JV, Agut M, Calvo-Torras MA. Antimicrobial activity of essence from Labiates. Microbios 1995; 82(332):171-2.
55. Canadanovic-Brunet J, Cetkovic G, Djilas S i wsp. Radical scavenging, antibacterial, and antiproliferative activities of Melissa officinalis L. extracts. J Med Food 2008; 11(1):133-43.
56. Stanojevic D, Comic LJ, Stefanovic O i wsp. In vitro synergistic antibacterial activity of Melissa officinalis L. and some preservatives. Soanish J Agric Res 2010; 8(1):109-15.
57. Czerwińska E, Szparaga A. Antibacterial and antifungal activity of plant extracts. Ann Set Environ Prot 2015; 17:209-29.
58. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Badania wpływu olejków eterycznych na bakterie, grzyby i dermatofity chorobotwórcze dla człowieka. Post Fitoter 2007; (2):71-7.
59. Lima ALA, Pere ALAL, Sousa JP i wsp. Antifungal activity of geraniol on Candida albicans isolates of Pediatric Clinic Importence. Int J Pharmacol Phytochem Res 2017; 9(4):581-6.
60. Leite MCA, De Brito Bezerra AP, de Sousa JP i wsp. Investigating the antifungal activity and mechanism(s) of geraniol against Candida albicans strains. Med Mycol 2015; 53:275-84.
61. Mazzanti G, Battinelli L, Pompeo C i wsp. Inhibitory activity of Melissa officinalis L. extracts on Herpes simple virus type 2 replication. Nat Prod Res 2008; 22(16):1433-40.
62. Schnitzler P, Schumacher A, Astani A i wsp. Melissa officinalis oil effects infectively of enveloped herpesviruses. Phytomed 2008; 15(9):734-40.
63. Barros LA, Yamanaka AR, Silva LE i wsp. In vitro larvicidal activity of geraniol and citronellal against Contracaecum sp. (Nematoda: Anisakidae). Braz J Med Res 2009; 42(10):918-20.
