Cynamon, czyli kora różnych gatunków cynamonowców, używany jest jako popularna na całym świecie przyprawa, wzmacniacz smaku, służy też do przygotowywania napojów alkoholowych. Znanych jest około 300 gatunków cynamonowców. Są one wiecznie zielonymi drzewami lub dużymi krzewami o skórzastych, woskowatych, błyszczących liściach i niepozornych zielonkawych kwiatach.

EMA zaleca korę oraz olejek z kory cynamonu cejlońskiego (Cinnamomum verum) jako tradycyjne ziołowe produkty lecznicze, dopuszczone na podstawie długotrwałego stosowania, w dwóch wskazaniach: dolegliwościach dyspeptycznych, uczuciu pełności i wzdęciach, a korę cynamonu także w leczeniu objawowym łagodnej biegunki. W ziołowych receptariuszach pochodzących z różnych rejonów świata opisywana jest również skuteczność kory cynamonowca przy utracie apetytu, nadkwaśności z refluksem, w biegunce, przeziębieniu i grypie, a także w impotencji, oziębłości, zapaleniu pochwy, reumatyzmie, neuralgiach oraz zewnętrznie w celu oczyszczania ran, natomiast olejek w bolesnym miesiączkowaniu. Kora i produkty z niej otrzymywane zalecane są jako wspomagające leczenie cukrzycy (1-4).

Celem pracy było przedstawienie stanu wiedzy dotyczącej obecnych w cynamonie związków czynnych oraz aktywności biologicznej, szczególnie przeciwcukrzycowej, a także przeciwdrobnoustrojowej, przeciwzapalnej, przeciwbólowej i cytotoksycznej, dowiedzionej eksperymentalnie w różnych modelach in vitro.

Charakterystyka botaniczna

Cynamonu dostarczają głównie dwa gatunki: cynamonowiec cejloński (Cinnamomum verum J.S. Presl (Lauraceae), synonimy: Ceylon cinnamon, True cinnamon, C. zeylanicum Nees oraz C. zeylanicum Blume), małe wiecznie zielone drzewo rosnące na Sri Lance, oraz cynamonowiec wonny (cynamonowiec chiński, kasja, C. cassia J. Presl, synonimy: C. cassia Blume i C. aromaticum Nees), uprawiany głównie w południowych Chinach, o silniejszym aromacie i ciemniejszym kolorze niż cynamonowiec cejloński. Inne, wykorzystywane głównie w Chinach, gatunki dostarczające cynamonu, to cynamonowiec Burmana (C. burmannii Nees, synonimy: Batavia Cinnamon i Panang Cinnamon), C. loureirii Nees (Saigon Cinnamon), C. japonica oraz C. chingyii (1, 3, 5-7).

Surowcami ujętymi w FP XI są: Cinnamomi cortex ? kora cynamonowca cejlońskiego (wysuszona, pozbawiona korka (kory pierwotnej) i leżącego pod nim miękiszu, kora odrośli ze ściętego pnia C. verum J.S. Presl o zawartości olejku eterycznego nie mniejszej niż 12 ml/kg), Cinnamomi corticis tinctura ? nalewka otrzymywana z kory cynamonowca cejlońskiego oraz trzy olejki eteryczne: Cinnamomi zeylanici corticis aetheroleum (olejek z kory cynamonowca cejlońskiego, otrzymany przez destylację z parą wodną kory odrostów C. verum), Cinnamomi cassiae aetheroleum (olejek eteryczny cynamonowca chińskiego otrzymany przez destylację z parą wodną liści i młodych gałązek C. cassia) oraz Cinnamomi zeylanici folii aetheroleum (olejek eteryczny z liścia cynamonowca cejlońskiego otrzymany przez destylację z parą wodną liści C. verum) (1-3, 8, 9).

Związki biologicznie aktywne

W korze cynamonowca cejlońskiego obecny jest olejek lotny do 4%, zawierający aldehyd cynamonowy (60-75%), aldehyd kuminowy (4-izopropylobenzaldehyd), fenole (4-10%), w tym eugenol 1-10% i metyloeugenol oraz węglowodory: pinen, felandren, cymen i β-kariofylen (1-4%), estry: octan eugenolu, octan cynamoilu 1-5% i benzoesan benzoilu oraz alkohole, takie jak linalol (1-3%). Największą zawartością eugenolu spośród różnych gatunków cynamonu charakteryzuje się olejek z C. zeylanicum. Olejek z kasji (w korze 1-2%) składa się głównie z aldehydu cynamonowego (75-90%), aldehydu salicylowego, aldehydu metylosalicylowego i metyloeugenolu, różni się od C. zeylanicum głównie brakiem eugenolu. Olejek cynamonowy otrzymany z liści zawiera duże ilości eugenolu (80-96%), natomiast olejek z C. japonicum ? duże ilości safrolu (60%) i tylko około 3% eugenolu (3). Olejek eteryczny z kory cynamonowca cejlońskiego niekiedy może być zafałszowany olejkiem z liści tego gatunku albo olejkiem z cynamonowca chińskiego (1).

Do związków czynnych należą też oligomeryczne pochodne katechiny (proantocyjanidyny, w zależności od pochodzenia surowca mogą dominować proantocyjanidyny typu A lub B) (6, 10). Kora cynamonowca cejlońskiego oraz chińskiego zawiera ponadto pentacykliczne diterpeny (cyncejlanol i jego acetylową pochodną ? cyncejlaninę), szczawian wapnia, kumaryny, śluz, żywicę, cukry, witaminy, związki mineralne (1, 3). Gatunek C. aromaticum zawiera kumaryny i różni się od C. verum, w którym związki te występują tylko w śladowych ilościach. Kumaryny obecne są w kasji niekiedy w znacznej ilości i mogą stwarzać ryzyko działań ubocznych (obniżenie krzepliwości krwi, działanie kancerogenne i hepatotoksyczne), zwłaszcza przy spożywaniu kory cynamonowca wonnego regularnie i w dużej ilości. Powoduje to negatywne opinie dotyczące długotrwałego podawania tego gatunku w suplementach wspomagających leczenie cukrzycy (11).

Produkty lecznicze zawierające cynamon mogą, w zalecanych dawkach, przyjmować dorośli, w tym osoby starsze. Wysuszona i rozdrobniona kora służy do przygotowania naparu (1,5-4 g dobowo, czyli 0,5-1,0 g 3-4 razy dziennie), płynnego wyciągu (pojedyncza dawka 0,5-1,0 ml 3 razy dziennie, 70% etanol 1:1) oraz nalewki (2-4 ml dziennie, w dawkach podzielonych, 70% etanol 1:5). Olejek eteryczny może być stosowany w ilości 50-200 mg dobowo, 2-3 razy dziennie w dawkach podzielonych, Ważne, aby nie stosować olejku w postaci nierozcieńczonej, co pozwoli uniknąć jego działania drażniącego (1).

Ostatnie kilkanaście lat przyniosło zdecydowany rozwój badań nad ważnymi z punktu widzenia potrzeb współczesnej medycyny działaniami cynamonu, szczególnie przeciwcukrzycowym, a także przeciwdrobnoustrojowym, przeciwzapalnym, przeciwbólowym, spazmolitycznym i cytotoksycznym.

Zarówno medycyna tradycyjna, jak i dane naukowe dowodzą, że stosowanie ekstraktów z roślin może okazać się skutecznym sposobem na łagodzenie objawów cukrzycy, zwłaszcza w początkowym stadium choroby. Z uwagi na rosnące zapotrzebowanie na substancje wspomagające terapię chorych na cukrzycę, kora cynamonowca stała się przedmiotem wielu badań w kierunku właściwości przeciwcukrzycowych.

Badania aktywności przeciwcukrzycowej in vitro

Wykazano, że cynamon wpływa na receptor insulinowy (IR), za pośrednictwem którego następuje odpowiedź komórek na insulinę. Wynikiem działania insuliny jest aktywowanie IR, co wpływa na transport glukozy do wnętrza komórek. Receptory insulinowe składają się z dwóch podjednostek α oraz β i umieszczone są na powierzchni błon licznych komórek, szczególnie adipocytów, komórek mięśni i hepatocytów. Gdy insulina wiąże się z podjednostką α receptora, aktywowana jest kinaza tyrozynowa podjednostki β, co powoduje autofosforylację reszt tyrozynowych podjednostki β oraz kaskadę fosforylacji. Zwiększona fosforylacja i zmniejszona defosforylacja receptora insulinowego przez cynamon jest jednym z mechanizmów, który wpływa na zwiększenie wrażliwości na insulinę (12).

W kolejnych badaniach in vitro wykazano, że izolowana z kory cynamonu cejlońskiego procyjanidyna ? cynamtanina B1, w stężeniu 0,11 mM aktywowała fosforylację podjednostki β w adipocytach 3T3-L1 silniej niż sama insulina w stężeniu 100 nM, a także, podobnie do insuliny, stymulowała fosforylację również innych receptorów insulinowych (11).