Tomasz Lis, *Lidia Zawadzka-Głos
Adenotomia i adenotonsillotomia u pacjentów Kliniki Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2018 roku – analiza retrospektywna
Adenoidectomy and adenotonsillotomy in patients treated in the Department of Paediatric Otorhinolaryngology of the Medical University of Warsaw in 2018 ? a retrospective analysis
Department of Paediatric Otorhinolaryngology, Medical University of Warsaw
Head of Department: Lidia Zawadzka-Głos, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Adenotomia i adenotonsillotomia są jednymi z najczęściej wykonywanych zabiegów chirurgicznych na świecie. Dwie główne kategorie wskazań do adenotomii i adenotonsillotomii stanowią zaburzenia oddychania w czasie snu oraz nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.
Cel pracy. Celem tej pracy była analiza wykonanych zabiegów adenotomii i adenotonsillotomii w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2018 roku.
Materiał i metody. Badaniem objęto grupę 474 pacjentów w wieku od 11 miesięcy do 18 lat, których poddano leczeniu operacyjnemu adenotomii i adenotonsillotomii w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2018 roku. Zgromadzone dane objęły: wiek, płeć, czas pobytu na oddziale oraz diagnozy dodatkowe rozpoznania przerostu migdałka gardłowego lub migdałka gardłowego i migdałków podniebiennych. Przeanalizowano również mniejsze zabiegi, które towarzyszyły usunięciu migdałków.
Wyniki. W 2018 roku 472 pacjentów poddano adenotomii lub adenotonsillotomii. Zabieg adenotonsillotomii był wykonywany prawie dwukrotnie częściej. U niemal 1/3 dzieci przerostowi migdałków towarzyszyło wysiękowe zapalenie uszu, a u około 1/5 konieczny był drenaż wentylacyjny uszu. Średni czas pobytu na oddziale wyniósł 4,19 ± 1,44 dnia.
Wnioski. Wykazaliśmy, że większość zabiegów przeprowadzonych w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej to adenotonsillotomie. Najczęstszą diagnozą dodatkową było wysiękowe zapalenie uszu, a zabiegiem towarzyszącym drenaż wentylacyjny. Zazwyczaj czas hospitalizacji ograniczał się do 3 dni.
Summary
Introduction. Adenoidectomy and adenotonsillotomy are among the most common surgical procedures worldwide. Sleep-related breathing disorders and recurrent upper respiratory tract infections are two primary categories of indications for adenoidectomy and adenotonsillotomy.
Aim. The aim of this study was to analyse selected adenoidectomy and adenotonsillotomy procedures performed in the Department of Paediatric Otorhinolaryngology of the Medical University of Warsaw in 2018.
Material and methods. A total of 474 patients aged between 11 months and 18 years, who underwent adenoidectomy and adenotonsillotomy in the Department of Paediatric Otorhinolaryngology of the Medical University of Warsaw in 2018, were included in the study. Data on age, gender, length of hospital stay, as well as additional diagnoses in adenoid hypertrophy or adenoid and palatine tonsil hypertrophy were collected. Minor surgeries performed in addition to tonsillectomy were also evaluated.
Results. A total of 472 patients underwent adenoidectomy and adenotonsillotomy in 2018. Adenotonsillotomy was almost twice more common. Tonsillar hypertrophy was accompanied by exudative otitis media in almost 1/3 of children, and ear ventilation tubes were needed in almost 1/5 of children. Mean hospital stay equaled 4.19 ± 1.44 days.
Conclusions. We have shown that adenotonsillotomy was the most common procedure in the Department of Paediatric Otorhinolaryngology. Exudative otitis media was the most common concomitant diagnosis, and middle ear ventilation was the most common additional procedure. Hospital stay usually lasted 3 days.
Wstęp
Zgodnie z najnowszymi danymi adenotomia (z tonsillotomią lub bez) jest jednym z najczęstszych zabiegów chirurgicznych spośród 43 192 zabiegów wykonywanych corocznie w Polsce (1). Dwie główne kategorie wskazań do adenotomii i adenotonsillotomii stanowią zaburzenia oddychania w czasie snu oraz nawracające infekcje górnych dróg oddechowych (2). Adenotomia może być wykonana niezależnie lub w powiązaniu z tonsillotomią oraz innymi zabiegami, takimi jak: drenaż wentylacyjny, operacje w obrębie nosa, tonsillektomia (3-5).
Cel pracy
Celem tej pracy była analiza wykonanych zabiegów adenotomii i adenotonsillotomii w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2018 roku.
Materiał i metody
Badaniem objęto grupę 474 pacjentów w wieku od 11 miesięcy do 18 lat, których poddano leczeniu operacyjnemu adenotomii i adenotonsillotomii w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2018 roku. Badanie miało charakter retrospektywny. Operacje przeprowadzane były przez laryngologa lub laryngologa dziecięcego niezależnie lub wraz z innymi mniejszymi zabiegami laryngologicznymi. Jeden z pacjentów, którego poddano towarzyszącemu większemu zabiegowi, oraz kolejny, poddany adenotonsillektomii, zostali wykluczeni z badania. Ostatecznie grupa badawcza składała się z 472 osób. Nie brano pod uwagę chorych poddanych tonsillektomii ze względu na inny rodzaj wskazań do zabiegu. Pominięto także pacjentów poddanych izolowanej tonsillotomii z powodu niewielkiej ich liczby (5) i faktu, iż tonsillotomia wykonywana była przy okazji innych większych zabiegów lub z powodu przeciwwskazań do jednoczasowego usunięcia migdałka gardłowego ze względu na podśluzówkowy rozszczep podniebienia.
Zgromadzone dane objęły: wiek, płeć, czas pobytu na oddziale oraz diagnozy dodatkowe rozpoznania przerostu migdałka gardłowego lub migdałka gardłowego i migdałków podniebiennych. Przeanalizowano również mniejsze zabiegi, które towarzyszyły usunięciu migdałków.
Wyniki
Pomiędzy 1 stycznia a 31 grudnia 2018 roku 472 pacjentów zostało poddanych zabiegom adenotomii lub adenotonsillotomii łącznie przez 17 laryngologów lub laryngologów dziecięcych. Migdałek gardłowy usunięto u 162 (34,32%) dzieci, migdałek gardłowy wraz z częściowym usunięciem migdałków podniebiennych ? u 310 (65,68%). W grupie badanej było 175 dziewczynek i 297 chłopców. Wiek dzieci wahał się od 11 miesięcy do 16 lat (5,83 ± 2,77).
U 180 (38,14%) pacjentów nie stwierdzono rozpoznań dodatkowych. Pozostałych 292 (61,86%) badanych podsumowano w tabeli 1. Trzon tej grupy stanowią dzieci z wysiękowym zapaleniem uszu ? 148 (31,36%) i niedosłuchem przewodzeniowym ? 33 (6,99%).
Tab. 1. Rozpoznania dodatkowe ? 10 najczęstszych
| Rozpoznanie | Kod ICD-10 | Liczba pacjentów | % pacjentów |
| Nieropne zapalenie ucha środkowego | H65 | 148 | 31,36 |
| Głuchota przewodzeniowa i czuciowo-nerwowa (odbiorcza) | H90 | 33 | 6,99 |
| Inne zaburzenia krzepnięcia | D68 | 29 | 6,14 |
| Inne wrodzone wady rozwojowe języka, jamy ustnej i krtani | Q38 | 21 | 4,45 |
| Inne schorzenia nosa i zatok przynosowych | J34 | 20 | 4,24 |
| Zaburzenia snu | G47 | 14 | 2,97 |
| Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych | J32 | 11 | 2,33 |
| Inne określone choroby górnych dróg oddechowych | J39 | 7 | 1,48 |
| Zapalenie strun głosowych i krtani niesklasyfikowane gdzie indziej | J38 | 5 | 1,06 |
| Dychawica oskrzelowa | J45 | 4 | 0,85 |
Drobne zabiegi towarzyszące adenotomii lub adenotonsillotomii podsumowane są w tabeli 2. Najczęściej były to drenaż wentylacyjny u 88 pacjentów (18,64%) i plastyka wędzidełka języka u 18 osób (3,81%).
Tab. 2. Mniejsze zabiegi towarzyszące adeno(tonsillo)tomii
| Zabiegi towarzyszące | Liczba pacjentów | % pacjentów |
| Drenaż wentylacyjny | 88 | 18,64 |
| Plastyka wędzidełka języka | 18 | 3,81 |
| Konchoplastyka | 1 | 0,21 |
| Usunięcie zatoki i torbieli przedmałżowinowej | 1 | 0,21 |
Pacjenci przebywali na oddziale średnio przez 4,19 ± 1,44 dnia. Najkrótszy pobyt wyniósł 2 dni, najdłuższy 10 dni. Największa liczba dzieci ? 218 (46,19%) ? przebywała na oddziale przez 3 dni.
Dyskusja
Migdałek gardłowy i migdałki podniebienne są częścią pierścienia gardłowego Waldeyera i pełnią ważną funkcję w rozwoju „pamięci immunologicznej” wśród młodszych dzieci (6). Rozrost migdałka gardłowego następuje w ciągu 4 pierwszych lat życia, a ulega atrofii między 6. a 16. rokiem życia (7). Migdałki podniebienne również zanikają w wieku młodzieńczym.
Przerost migdałka gardłowego to jedno z najczęstszych schorzeń wieku dziecięcego, które wymaga interwencji chirurgicznej (ryc. 1-3) (8). W dużej części przypadków przerostowi migdałka gardłowego towarzyszy przerost migdałków podniebiennych. W naszym badaniu wykazaliśmy, że prawie dwukrotnie częściej wykonywanym zabiegiem była adenotonsillotomia.
Ryc. 1. Przerost migdałka gardłowego. Migdałek gardłowy przesłania ponad 90% światła nosogardła
Ryc. 2. Migdałek gardłowy nieprzerośnięty
Ryc. 3. Przerost migdałków podniebiennych
Przerośnięty migdałek gardłowy uciskając ujście gardłowe trąbki słuchowej, może upośledzać jej drożność. Zaburza to prawidłową wentylację ucha środkowego i jest czynnikiem predysponującym do rozwoju wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Jest to objaw często towarzyszący przerostowi migdałka gardłowego, co również wykazało nasze badanie. Usunięcie migdałka gardłowego jako przyczyny wysiękowego zapalenia ucha środkowego powinno powodować ustąpienie zmian zapalnych z jamy bębenkowej (9). Jednak w części przypadków zmiany są tak zaawansowane, że wskazane jest, poza usunięciem migdałka gardłowego, umieszczenie drenów wentylacyjnych, które uniemożliwiają gromadzenie się wysięku w jamie ucha środkowego oraz jej wentylację. W naszym badaniu wykazaliśmy, że drenaż wentylacyjny był najczęstszym zabiegiem towarzyszącym adenotomii i adenotonsillotomii.
Przerost migdałka jest zabiegiem, który wymaga obserwacji pacjenta po jego wykonaniu ze względu na ryzyko możliwych powikłań pooperacyjnych. Do dolegliwości, które mogą wpłynąć na wydłużenie pobytu, zalicza się: krwawienie, niedostateczna kontrola bólu, nudności i wymioty oraz niemożność przyjmowania pokarmów oraz inne (10). Do pozostałych przypadków wydłużonej hospitalizacji można zaliczyć obciążenie hematologiczne, powikłania znieczulenia czy przyczyny socjalne.
Ograniczeniem tego badania jest fakt, że nie wzięto pod uwagę tympanopunkcji jako częstego zabiegu towarzyszącego, ze względu na brak wykazu tej procedury w systemie informatycznym. Czas pobytu również może nie odzwierciedlać rzeczywistej uzasadnionej klinicznie długości hospitalizacji, z powodu charakteru pracy oddziału (przyjęcie pacjenta do oddziału dzień przed planowanym zabiegiem operacyjnym) lub możliwych opóźnień wynikających z organizacji pracy bloku operacyjnego.
Wnioski
Wykazaliśmy, że większość zabiegów przeprowadzonych w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej to adenotonsillotomie. Najczęstszą diagnozą dodatkową było wysiękowe zapalenie uszu, a zabiegiem towarzyszącym drenaż wentylacyjny. Najczęstszy czas hospitalizacji ograniczał się do 3 dni.
Piśmiennictwo
1. https://statystyki.nfz.gov.pl z 2017 roku.
2. Rosenfeld RM, Green RP: Tonsillectomy and adenoidectomy: changing trends. Ann Otol Rhinol Laryngol 1990; 99: 187-191.
3. Marcus CL, Moore RH, Rosen CL et al.: A randomized trial of adenotonsillectomy for childhood sleep apnea. N Engl J Med 2013; 368: 2366-2376.
4. Van Den Akker EH, Hoes AW, Burton MJ, Schilder AG: Large international differences in (adeno)tonsillectomy rates. Clin Otolaryngol Allied Sci 2004; 29: 161-164.
5. Haapkylä J, Karevold G, Kvaerner KJ, Pitkäranta A: Trends in otitis media surgery: a decrease in adenoidectomy. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2008; 72: 1207-1213.
6. Wysocka J, Hassmann E, Lipska A, Musiatowicz M: Naive and memory T cells in hypertrophied adenoids in children according to age. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2003; 67: 237-241.
7. Brodsky L, Koch RJ: Bacteriology and immunology of normal and diseased adenoids in children. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1993; 119: 821-829.
8. Darrow DH, Siemens C: Indications for tonsillectomy and adenoidectomy. The Laryngoscope 2002; 112: 6-10.
9. Paradise JL, Bluestone CD, Rogers KO et al.: Efficacy of adenoidectomy of recerrent otitis media in children previously treated with tympanostomy-tube placement: results of parallel randomized and nonrandomized trials. JAMA 1990; 263: 2006-2073.
10. Drake-Lee A, Stokes M: A prospective study of the length of stay of 150 children following tonsillectomy and/or adenoidectomy. Clin Otolaryngol 1998; 23: 491-495.
