Rozwój nowoczesnej chirurgii regeneracyjnej, implantologii oraz ortodoncji doprowadził do poszukiwań metod ekstrakcji zmniejszających ryzyko powikłań pozabiegowych oraz wpływających istotnie na proces gojenia tkanek. Do instrumentów chirurgicznych wykorzystywanych w atraumatycznych technikach ekstrakcji zębów zaliczyć można m.in.: specjalnie zaprojektowane kleszcze, periotomy, instrumenty soniczne oraz śruby ekstrakcyjne (1-4). Są one szczególnie wskazane w przypadku planowanej natychmiastowej implantacji oraz estetycznej odbudowy protetycznej, zwłaszcza w przednim odcinku wyrostka zębodołowego szczęki.

Niezależnie od sposobu przeprowadzenia ekstrakcji, jednym z pierwszych etapów zabiegu jest wykonanie syndesmotomii, czyli zerwania włókien ozębnej utrzymujących ząb w zębodole. Więzadło okrężne ozębnej może być przecięte przy użyciu dźwigni, łyżeczki zębodołowej lub periotomu. Zazwyczaj w tym celu wykorzystuje się dźwignię, której część pracująca jest szersza od szpary ozębnej, przez co powoduje odchylenie kości od korzenia. Nieumiejętnie używane dźwignie uszkadzają dziąsło brzeżne, a przy głębokim wprowadzeniu powodują zbyt duże naprężenia w kości i skutkują pęknięciem lub odłamaniem blaszki kostnej wyrostka zębodołowego. Chcąc zachować nienaruszoną strukturę tkanek twardych i miękkich przyzębia, wykorzystuje się periotom, czyli perioskalpel (ryc. 1, 2). Narzędzie wprowadza się pod kątem 15-20° do powierzchni korzenia (w stałym kontakcie z tkankami zęba) początkowo na głębokość 1 mm, po czym nieznacznie wycofując, przesuwa się w prawo lub lewo o 1 mm i ponownie wprowadza na głębokość 1 mm na całej powierzchni wargowej lub policzkowej (to samo dotyczy strony podniebiennej i językowej). Powtarzając opisany wcześniej schemat, można odciąć włókna ozębnej średnio na głębokości 4-6 mm (2) (ryc. 3). Ostrze perioskalpela jest cieńsze od szpary ozębnej, co zmniejsza ryzyko uszkodzenia tkanek otaczających i ułatwia stworzenie sprzyjających warunków do natychmiastowej lub opóźnionej implantacji. Periotom jest także pomocny przy usuwaniu zębów ze złamaną koroną lub leczonych endodontycznie. Przygotowanie zęba do niektórych atraumatycznych metod ekstrakcji wymaga ścięcia jego korony, co w korzystny sposób wpływa na prawidłowy przebieg syndesmotomii, umożliwiając wprowadzenie ostrza perioskalpela równolegle do powierzchni korzenia. W badaniach porównujących konwencjonalne i atraumatyczne metody ekstrakcji zabiegi z zastosowaniem periotomów trwały krócej i rzadziej występowały po nich powikłania, takie jak: złamanie wierzchołka korzenia czy blaszki przedsionkowej wyrostka zębodołowego, dzięki czemu można było uniknąć zabiegu z preparacją płata śluzówkowo-okostnowego (5). Pacjenci sporadycznie zgłaszali ból pozabiegowy i zażywali mniej leków przeciwbólowych. Obecnie dla lekarzy dostępnych jest wiele rodzajów perioskalpelów. Pomimo iż wiele narzędzi różni się od siebie znacząco kształtem, to ich zastosowanie i sposób działania są podobne. Warto wspomnieć o zestawie instrumentów Luxator Periotome firmy Directa (ryc. 4). Ich kształt z pozoru przypomina dźwignię, jednak sposób zastosowania jest analogiczny do standardowych periotomów (ryc. 5). Zróżnicowana budowa i rozmiar Luxatorów pozwalają na ich zastosowanie podczas atraumatycznego zabiegu ekstrakcji każdego zęba.