*Agnieszka Kwaśniewska1, Aleksandra Wawrzeńczyk1, Katarzyna Brus-Sawczuk2, Izabela Strużycka2
Uwaga problem – wirus onkogenny HPV a nowotwory jamy ustnej i gardła
Note the problem – oncogenic HPV virus and mouth and throat cancer
1doktorantka, Zakład Stomatologii Zintegrowanej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Izabela Strużycka
2Zakład Stomatologii Zintegrowanej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Izabela Strużycka
Streszczenie
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) ma potwierdzony badaniami epidemiologicznymi i molekularnymi związek z nowotworami jamy ustnej i gardła. Jest obecnie uważany za jednego z głównych sprawców rosnącej zapadalności na raka płaskonabłonkowego w obszarze ustnej części gardła i jamy ustnej, w szczególności wśród populacji krajów rozwiniętych. HPV-pozytywne raki charakteryzują się odmiennym od niewirusowego obrazem klinicznym, epidemiologią, czynnikami ryzyka oraz protokołami leczenia. W związku z tym przypadki te zasługują na szczególną uwagę i odrębne traktowanie. W ostatnich latach na świecie obserwuje się znaczący wzrost zachorowań na HPV-pozytywne raki jamy ustnej i gardła, szczególnie w grupie pacjentów poniżej 50. roku życia. Wszystkie te czynniki skłaniają do redefinicji grup ryzyka zapadania na nowotwory tej okolicy i aktualizacji protokołów postępowania i profilaktyki. Młodsi pacjenci powinni zostać objęci profilaktyką nowotworów, wskazane jest propagowanie szczepień. W artykule opisano aktualny stan epidemiologiczny oraz stan wiedzy na temat HPV-pozytywnych raków okolicy jamy ustnej i gardła, diagnostyki i profilaktyki – w szczególności szczepień.
Summary
Current epidemiological and molecular research has confirmed that HPV (human papillomavirus) infection is strongly associated with malignant tumors of the mouth and throat. HPV infection is currently considered to be one of the main causes of the growing incidence of squamous cell carcinoma in the oropharynx and oral cavity, in particular among populations of developed countries. HPV-positive cancers are characterized by a different from non-viral clinical image, epidemiology, risk factors and treatment protocols. Therefore, it deserves special attention and separate treatment. In recent years, there has been a significant increase in the incidence of HPV-positive carcinomas in the world, especially in the group of patients under 50 years of age. All of these factors lead to the conclusion, that redefinition of risk groups for cancer of this area and updating of protocols and prophylaxis is needed. Younger patients should be provided with oral cancer prevention programs, it is also advisable to promote vaccinations. The article describes current epidemiological status and the state of knowledge about HPV positive cancers of mouth and throat region.
Wstęp
Wirus brodawczaka ludzkiego (ang. human papilloma virus – HPV) jest obecnie uważany za jednego z głównych sprawców rosnącej zapadalności na raka płaskonabłonkowego w obszarze ustnej części gardła i jamy ustnej, w szczególności wśród populacji krajów rozwiniętych. Badania epidemiologiczne przeprowadzone w USA i Szwecji wykazały, że nawet 70-80% przypadków płaskonabłonkowego raka ustnej części gardła (OPSCC) było HPV-pozytywne (1). Ten typ nowotworu charakteryzuje się odmiennym od niewirusowego obrazem klinicznym, epidemiologią, czynnikami ryzyka oraz protokołami leczenia (2). W związku z tym zasługuje na szczególną uwagę i odrębne traktowanie.
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)
Wirus brodawczaka ludzkiego to wirus DNA z rodziny papillomawirusów. Charakteryzuje się szczególnym powinowactwem do komórek nabłonka. Według International HPV Reference Center istnieje około 200 odmian tego wirusa i wywołuje on różne choroby. Ze względu na ryzyko onkologiczne, można wyróżnić wirusy niskiego ryzyka – HPV 1, 2, 6, 11, oraz wysokiego ryzyka – głównie HPV 16 i 18. Wirusy niskiego ryzyka wywołują zmiany łagodne, takie jak: brodawki na skórze, kurzajki czy kłykciny kończyste. Wirusy onkogenne biorą udział w patogenezie raka szyjki macicy, raka prącia, pochwy, penisa, odbytu i raka ustnej części gardła (tab. 1) (3).
Tab. 1. Choroby wywołane przez wirus brodawczaka ludzkiego
| Typy HPV niskiego ryzyka onkogenezy (LR) | Typy HPV wysokiego ryzyka onkogenezy (HR) |
| 1. >Brodawczak płaskonabłonkowy | 2. >Miejscowy rozrost nabłonka | >3. >Kłykciny kończyste | >4. >Brodawki na skórze | >5. >Kurzajki | >6. >Rogowiak kolczystokomórkowy | >7. >Znamię białe gąbczaste | >1. >Nowotwory złośliwe: | – szyjki macicy | – prącia | – pochwy | – penisa | – odbytu | – ustnej części gardła |
LR (ang. low risk) – niskie ryzyko; HR (ang. high risk) – wysokie ryzyko
Do zakażenia wirusem dochodzi poprzez kontakt z naskórkiem lub drogą płciową. Do zakażenia noworodków może dojść podczas porodu. Szacuje się, że w ciągu całego życia nawet 50% populacji ludzkiej przechodzi zakażenie HPV. Najczęściej do kontaktu z wirusem dochodzi w wieku 16-26 lat, czyli w okresie rozpoczęcia aktywności płciowej. Infekcja może być bezobjawowa, wirus może utrzymywać się w organizmie w fazie latencji. Większość infekcji zwalczana jest przez układ immunologiczny. Przewlekłe, uciążliwe zakażenie, głownie u osób z obniżoną odpornością, predysponuje do onkogenezy wirusa.
Rola HPV w nowotworach głowy i szyi
Rola wirusa HPV w etiologii nowotworów narządów płciowych jest znana od wielu lat i dobrze zbadana. W 2007 roku potwierdzono badaniami epidemiologicznymi i molekularnymi związek wirusa HPV z nowotworami jamy ustnej i gardła. Ze względu na istotne różnice w obrazie klinicznym, molekularnym i leczeniu, HPV-pozytywne raki ustnej części gardła wyodrębnione zostały jako osobny podtyp/jednostka chorobowa. Zmiany te zawarto w aktualizacji klasyfikacji WHO guzów głowy i szyi z 2017 roku (WHO Classification of Head and Neck Tumors). W 2016 roku stworzono odrębną klasyfikację TNM (Classification of Malignant Tumors) dla HPV-pozytywnego raka płaskonabłonkowego jamy ustnej (HPV + OPC).
Infekcja wirusami onkogennymi to jedna z wiodących przyczyn nowotworów na świecie. Szacuje się, że 12% nowotworów ma etiologię wirusową. Wirus brodawczaka ludzkiego w krajach rozwiniętych odpowiada za ok. 2% przypadków nowotworów, w krajach rozwijających się – za ok. 7% zachorowań (4).
W ostatnich latach na świecie obserwuje się znaczący wzrost zachorowań na HPV-pozytywne raki jamy ustnej, szczególnie w grupie pacjentów poniżej 50. roku życia. W ciągu 20 lat liczba raków HPV-pozytywnych w USA i niektórych krajach europejskich wzrosła z ok. 20 do 70%. Spada natomiast liczba zachorowań na raki HPV-negatywne. Związane jest to ze spadkiem spożycia wyrobów tytoniowych – znanego czynnika ryzyka nowotworów jamy ustnej.
Najczęściej wykrywanym typem wirusa jest HPV 16, obecny nawet w 60-80% przypadków raka nosogardła. Według badań Kreimer i wsp. (5) wirusy HPV typu wysokiego ryzyka obecne są w ok. 23,6% przypadków raka płaskonabłonkowego jamy ustnej.
Charakterystyka
Nowotwory jamy ustnej i gardła występują najczęściej w grupie ryzyka, którą charakteryzują: wiek powyżej 60 lat, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu (często w jednym czasie) i żucie betelu (endemicznie, głównie w Indiach).
Szczególną uwagę zwraca wzrastająca liczba zachorowań na nowotwory jamy ustnej w grupie osób młodych, niepalących, niewpisujących się w schemat dobrze znanych czynników ryzyka. U nich właśnie należy doszukiwać się wpływu zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego.
Pacjenci, u których najczęściej diagnozuje się guzy HPV-pozytywne, to:
– osoby niepalące,
– deklarują niskie spożycie alkoholu,
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Näsman A, Attner P, Hammarstedt L et al.: Incidence of human papillomavirus (HPV) positive tonsillar carcinoma in Stockholm, Sweden: an epidemic of viral-induced carcinoma? Int J Cancer 2009; 125(2): 362-366.
2. Chaturvedi A, Engels E, Pfeiffer R et al.: Human Papillomavirus and Rising Oropharyngeal Cancer Incidence in the United States. J Clin Oncol 2011; 29(32): 4294-4301.
3. Mattoscio D, Medda A, Chiocca S: Human Papilloma Virus and Autophagy. Int J Mol Sci 2018; 19(6): 1775.
4. Sritippho T, Chotjumlong P, Iamaroon A: Roles of Human Papillomaviruses and p16 in Oral Cancer. APJCP 2015; 16(15): 6193-6200.
5. Kreimer AR, Clifford GM, Boyle P, Franceschi S.: Human papillomavirus types in head and neck squamous cell carcinomas worldwide: a systematic review. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev; 2005 Feb; 14(2): 467-75.
6. Walker K, Jackson R: College Students’ Knowledge Concerning Oropharyngeal Cancer, Human Papillomavirus, and Intent Toward Being Examined. Health Care Manag (Frederick) 2018; 37(3): 250-261.
7. Stock ML, Peterson LM, Houlihan AE, Walsh LA: Influence of oral sex and oral cancer information on young adults’ oral sexual-risk cognitions and likelihood of HPV vaccination. J Sex Res 2013; 50(1): 95-102.
8. Yap LF, Lai SL, Rhodes A et al.: Clinico-pathological features of oropharyngeal squamous cell carcinomas in Malaysia with reference to HPV infection. Infect Agent Cancer 2018; 13: 21.
9. Fakhry C, Zhang Q, Nguyen-Tân P et al.: Human Papillomavirus (HPV) and Overall Survival (OS) After Progression of Oropharyngeal Squamous Cell Carcinoma (OPSCC): Management of Recurrent Head-and-Neck Squamous Cell Carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2014; 88(2): 466.
10. Lewis JS Jr, Thorstad WL, Chernock RD et al.: p16 positive oropharyngeal squamous cell carcinoma:an entity with a favorable prognosis regardless of tumor HPV status. Am J Surg Pathol 2010; 34(8): 1088-1096.
11. Sathish N, Wang X, Yuan Y: Human Papillomavirus (HPV)-associated Oral Cancers and Treatment Strategies. J Dent Res 2014; 93(7 suppl.): 29S-36S.
12. Lynge E, Skorstengaard M, Lübker CL, Thamsborg L: HPV-vaccination impact in Denmark: is the vaccine working? Expert Rev Vaccines 2018; 17(9): 765-767.
13. Hartwig S, St Guily JL, Dominiak-Felden G et al.: Estimation of the overall burden of cancers, precancerous lesions, and genital warts attributable to 9-valent HPV vaccine types in women and men in Europe. Infect Agent Cancer 2017; 12: 19.
14. Daley E, Dodd V, DeBate R et al.: Prevention of HPV-related oral cancer: assessing dentists’ readiness. Public Health 2014; 128(3): 231-238.
15. Addressing inequities in cancer prevention – calling for HPV vaccination for boys and girls. Speech delivered by Nessa Childers MEP – 25 April 2017. European parliament (data dostępu: 14.12.2018).
16. D’Souza G, Dempsey A: The role of HPV in head and neck cancer and review of the HPV vaccine. Preventive Medicine 2011; 53 (suppl. 1): S5-s11.
17. Arbyn M, Xu L, Simoens C, Martin-Hirsch PP: Prophylactic vaccination against human papillomaviruses to prevent cervical cancer and its precursors. Cochrane Database Syst Rev 2018; 5: CD009069.
