*Andrzej Kołodziejczyk
Opieka stomatologiczna nad pacjentem z autyzmem
Dental management of children with autism in the dental setting
Centrum Medyczne, Poradnia Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Centrum: lek. Małgorzata Podymiak-Wojciechowska
Streszczenie
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASDs) są grupą całościowych upośledzeń rozwoju, które charakteryzują się znacznymi problemami w zakresie interakcji społecznych i komunikacji, jak również znacznie ograniczonymi zainteresowaniami. Celem artykułu jest przybliżenie zagadnień dotyczących jednostek chorobowych ze spektrum autyzmu oraz przedstawienie problemów stomatologicznych i sposobów radzenia sobie z nimi u tych pacjentów. W 1943 roku Leo Kanner jako pierwszy opisał autyzm. Do tej pory nie udało się ustalić etiologii tych nieprawidłowości. Wiedza dotycząca stanu jamy ustnej dzieci autystycznych jest nieodzowna w praktyce lekarza pedodonty. U pacjentów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu występują m.in. następujące problemy stomatologiczne: nasilona próchnica, atrycja, zgrzytanie, erozja, zapalenie dziąseł, zapalenie przyzębia, urazy, nadmierne ślinienie się. Leczenie dzieci autystycznych jest bardzo trudnym wyzwaniem dla całego personelu stomatologicznego z powodu nieprzewidywalności zachowania pacjenta. Aby móc zapewnić odpowiednią opieką stomatologiczną, niezbędne jest poznanie objawów charakterystycznych dla ASDs, sposobów komunikacji z pacjentem oraz występujących u tych chorych schorzeń w obrębie jamy ustnej. Ogromną rolę w przezwyciężaniu trudności podczas leczenia stomatologicznego odgrywa ustawiczna oraz rzetelna, oparta na faktach naukowych edukacja personelu stomatologicznego oraz rodziców.
Summary
Autism spectrum disorders (ASDs) are a group of develpmental disabilities that can cause significant social, communication and behavioral challenges. The purpose of this article is to describe ASDs symptoms, dental problems and treating patients with ASDs in a dental practice. In 1943 Leo Kanner described autism. Etiology of these disorders is still unknown Knowledge regarding the oral health status of autistic children is essential for the paediatric dentists. Among dental conditions commonly seen in patients with ASDs can be found: caries, attrition, bruxism, erosion, gingivitis, periodontitis, trauma, drooling. Management of oral cavity health among autistic children is a challenge for every dental team complicated because of the presence of behavioural unpredictability. It is important to know symptoms of, methods of communication with patients and oral clinical manifestations. The role of continuous and evidenc – based medicine education of dental team and parents is crucial in overcoming challenges by autistic children in dental ofiice.
Wstęp
Jako pierwszy autyzm opisał Leo Kanner w 1943 roku (1). Często w piśmiennictwie możemy się spotkać z terminem „zaburzenia ze spektrum autyzmu” (ang. autism spectrum disorders – ASDs). Zgodnie z definicją CDC (Centers for Disease Control and Prevention, Centra Kontroli i Prewencji Chorób) zaburzenia ze spektrum autyzmu są grupą zaburzeń rozwojowych, które mogą powodować znaczne upośledzenie w kontaktach społecznych, w komunikacji, a także w zachowaniu (2). Wspólnym mianownikiem zaburzeń ze spektrum autyzmu są problemy z relacjami społecznymi. To co różni poszczególne jednostki, to:
– czas, kiedy pojawiły się objawy,
– nasilenie zaburzeń,
– natura upośledzenia (2).
Celem pracy jest omówienie zagadnień dotyczących zaburzeń ze spektrum autyzmu oraz przedstawienie problemów stomatologicznych i sposobów radzenia sobie z nimi u chorych.
Na podstawie dostępnego piśmiennictwa opisano objawy charakterystyczne dla ASDs, możliwe zmiany w obrębie jamy ustnej oraz sposoby komunikacji werbalnej i niewerbalnej z takim pacjentem.
Przegląd dotychczasowego stanu wiedzy
Epidemiologia
Z dostępnych badań wynika, iż częstość występowania tych jednostek chorobowych kształtuje się w zakresie od 0,6% (według Autism Europe) do 1,14% (zgodnie z CDC USA) (2). Schorzenie to spotyka się pięciokrotnie częściej u chłopców niż u dziewczynek. Autyzm jest częstszy niż dziecięce przypadki raków, cukrzycy i AIDS razem wzięte (2).
W literaturze brak jest informacji dotyczących polskiej populacji. Przyjmując dane epidemiologiczne z innych krajów i zestawiając je z wartościami statystycznymi opublikowanymi przez GUS z dnia 31 grudnia 2016 roku, gdzie ludności w wieku 0-17 lat było 6,9 mln, można oszacować, że w Polsce mamy do czynienia z od ok. 41 tys. do ok. 79 tys. przypadków w wieku rozwojowym.
Etiologia
Do tej pory nie udało się ustalić przyczyny autyzmu, natomiast istnieje ogólnie akceptowana koncepcja, że jest on spowodowany nieprawidłowościami w budowie lub funkcjonowaniu mózgu. Wśród przyczyn wywołujących autyzm wymienia się czynniki genetyczne i środowiskowe. Do czynników genetycznych prawdopodobnie należą geny znajdujące się na chromosomach: 2, 7, 15, 16, 19 (3). Wśród przyczyn środowiskowych wymienia się m.in. metale ciężkie, np. rtęć (4, 5). Geier i wsp. stwierdzili w badaniach, że istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia u dziecka autyzmu, gdy u matki w jamie ustnej znajdują się wypełnienia amalgamatowe. Ryzyko zwiększenia się stopnia ciężkości autyzmu staje się szczególnie widoczne, gdy u matki znajduje się więcej niż 6 wypełnień amalgamatowych, w związku z czym autorzy zalecają ostrożne stosowanie tego materiału wypełnieniowego u kobiet przed okresem rozrodczym i w jego trakcie. Zaznaczają również, że niezbędne są dalsze badania (6).
Objawy charakterystyczne dla autyzmu
Zdarzają się sytuacje, gdy rodzice podczas wizyty u lekarza nie przyznają się, że ich dziecko cierpi na zaburzenia ze spektrum autyzmu. Może to wynikać z negacji objawów towarzyszących tym jednostkom („Przecież mam zdrowe dziecko”), braku wiedzy rodziców czy też „wstydu” („Co inni powiedzą o moim dziecku?”). Do postawienia diagnozy autyzmu potrzebne jest orzeczenie zespołu specjalistów, m.in.: psychiatry, psychologa i pedagoga specjalnego. Lekarz dentysta jest również lekarzem pierwszego kontaktu, dlatego ważne jest, by znać charakterystyczne objawy autyzmu.
Do objawów ASDs należą:
– brak reakcji na swoje imię do 1. roku życia (przyjmuje się, że dziecko rozwijające się prawidłowo powinno reagować na swoje imię pomiędzy 6. a 10. miesiącem życia),
– nieskupianie uwagi na pokazywanych przedmiotach do 14. miesiąca życia,
– niewykonywanie czynności „na niby” do 18. miesiąca życia (np. „na niby” karmienie lalki),
– unikanie kontaktu wzrokowego lub chęć bycia samemu – izolacja,
– problemy ze zrozumieniem uczuć innych,
– opóźniony rozwój mowy,
– ciągłe powtarzanie tych samych słów lub zdań – echolalia,
– brak zainteresowania innymi ludźmi,
– wpadanie w złość nawet przy najmniejszych zmianach,
– natręctwa,
– trzepotanie rękoma, trzęsienie ciałem, kręcenie się w kółko,
– nieadekwatne reakcje na dźwięk, zapach, smak, wygląd lub uczucia,
– niezdawanie sobie sprawy z niebezpieczeństw,
– sprawianie wrażenia nieobecnego podczas mówienia do dziecka, ale reagowanie na inne dźwięki,
– problemy z wyrażaniem potrzeb, używając ogólnie przyjętych słów lub gestów,
– ustawianie przedmiotów w rzędzie,
– przywiązywanie się do zwykłych przedmiotów, np. kosza na śmieci,
– samookaleczanie, zadawanie sobie bólu, np. uderzanie głową w ścianę.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Godman R, Scott S: Psychiatria dzieci i młodzieży. Urban & Partner, Wrocław 2000: 45-54.
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Autism Spectrum Disorders (ASDs) – Facts About ASDs
3. Brimacombe M, Xue Ming, Parikh A: Familiar risk factors in autism. J Child Neurol 2007; 22: 593-597.
4. Sewell J: Treating Patients with Autism in a Dental Settings, dentalcare.com, September 3, 2013.
5. www.autism-society.org.
6. Geier DA, Kern JK, Geier MR: A prospective study of prenatal mercury exposure from maternal dental amalgams and autism severity. Acta Neurobiol Exp 2009; 69: 189-197.
7. Jepson B: Changing the Course of Autism: A Scientific Approach for Parents and Physicians. Sentient Publications 2007.
8. Monray PG, da Fonseca MA: The use of botulinum toxin-a in the treatment of severe bruxism in a patient with a case report. Spec Care Dentist 2006; 26: 37-39.
