Magdalena Frankowska1, Jolanta Biszewska1, Jarosław Łuczaj2, *Emilia Duchnowska1, Bożena Kosztyła-Hojna1, Jerzy Robert Ładny3, Maciej Zdrojkowski1
Porażenie nerwu twarzowego w przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego – studium przypadku
Facial nerve palsy in acute otitis media – case study
1Department of Clinical Phonoaudiology and Speech Therapy, Medical University of Bialystok, Poland
2Department of Otolaryngology, Medical University of Bialystok, Poland
3Department of Emergency Medicine, Medical University of Bialystok, Poland
Streszczenie
Dzięki narządowi słuchu i równowagi człowiek zachowuje orientację przestrzenną, posiada zdolność lokalizacji poszczególnych dźwięków oraz ich dyskryminacji. Bez poprawnie funkcjonującego narządu słuchu niemożliwe byłoby wykształcenie mowy, która jest środkiem komunikacji i interakcji społecznych. Dlatego ważne jest obserwowanie stanu zdrowia poszczególnych zmysłów, w tym słuchu, a w razie niepokojących sygnałów lub wypadków będących przyczyną ich uszkodzenia zgłoszenie się do specjalisty. Umożliwi to podjęcie wczesnej diagnostyki oraz interwencji.
Dźwięk odbierany jest przez człowieka za pośrednictwem przewodzeniowej oraz odbiorczej części aparatu słuchu. Ważne jest, by przy pogorszeniu słuchu stwierdzić, której części dotyczy problem, ponieważ postępowanie w przypadku niedosłuchu odbiorczego i przewodzeniowego jest inne.
Dzięki wnikliwej diagnostyce można ustalić miejsce uszkodzenia słuchu. Podstawowy element diagnostyki stanowi wywiad. Następnie przeprowadza się pełne badanie laryngologiczne. Kolejnym krokiem jest przebadanie pacjenta za pomocą odpowiednich testów subiektywnych (próby stroikowe, audiometria, badania akumetryczne) oraz obiektywnych (OAE, tympanometria, potencjały wywołane z pnia mózgu). Badania te wskazują na lokalizację oraz stopień uszkodzenia słuchu oraz odpowiedni sposób leczenia indywidualnego pacjenta.
Ostre zapalenie ucha środkowego to przypadłość dotykająca głównie dzieci, jednak zdarza się też u osób dorosłych – częściej mężczyzn. Wywołane jest zazwyczaj infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi górnych dróg oddechowych. Charakterystyczne są: nagłe pojawienie się dolegliwości, wysięk w jamie bębenkowej oraz ból i stan zapalny ucha. Ostre zapalenie ucha środkowego może doprowadzić do powikłań, takich jak: porażenie nerwu twarzowego, tympanoskleroza, zapalenie błędnika, zapalenie wyrostka sutkowego czy ropień mózgu.
Summary
The hearing and balance organ maintains human spatial orientation as well as the ability to localize and discriminate individual sounds. Without properly functioning hearing organ, it would be impossible to develop speech, which is a mean of communication and social interaction. Therefore, it is important to observe the condition of particular senses, including hearing, and in case of disturbing symptoms or accidents causing damage, contact a specialist. This will enable early diagnosis and intervention.
Sound is received by human organism through the conductive and receiving parts of the hearing organ. It is important to determine which part of hearing organ is impaired, since the procedure for receiving and conductive hearing loss is different.
Precise diagnosis may determine the location of hearing damage. The basic element of diagnostics is case history. Further, a complex laryngological examination is conducted. The next step is the examination of the patient with appropriate subjective tests (Weber tests, distraction test, whispered voice test) and objective tests (OAE, tympanometry, brainstem auditory evoked potentials). These tests indicate the location and extent of hearing damage and also suggest the appropriate treatment for the individual patient.
Acute otitis media is a condition that mainly affects children, but it also occurs in adults – more often men. It is usually caused by viral and bacterial infections of the upper respiratory tract. Characteristic is the sudden onset of discomfort, exudation in the tympanic cavity, along with ear pain and inflammation. Acute otitis media may lead to complications such as facial nerve palsy, tympanosclerosis, labyrinthitis, mastoiditis, and brain abscess.
Wstęp
Elementarnym systemem, który odbiera i przetwarza bodźce ze środowiska zewnętrznego, jest narząd słuchu. Zbudowany jest z trzech podstawowych części: ucha, którego wyodrębniamy fragment zewnętrzny, środkowy i wewnętrzny; nerwu słuchowo-przedsionkowego oraz ośrodków słuchu w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) (1, 2).
Nerw twarzowy dzieli się na dwie części:
• ruchową – zaopatruje mięśnie mimiczne twarzy oraz mięsień strzemiączkowy,
• czuciowo-wydzielniczą – nerw pośredni zaopatrujący gruczoł łzowy i ślinianki.
Oba fragmenty wychodzą z rdzenia przedłużonego i biegną przez przewód słuchowy wewnętrzny, a potem kolejno przez kanał nerwu twarzowego na kości skroniowej. Schemat przebiegu nerwu twarzowego przedstawia rycina 1.
Ryc. 1. Przebieg nerwu twarzowego (3)
Jedną z najczęściej spotykanych chorób dziecięcych jest ostry stan zapalny ucha środkowego, którego zachorowalność zmniejsza się wraz z wiekiem dziecka. Jednak schorzenie to dotyka również ludzi dorosłych, znacznie częściej mężczyzn. Ostre zapalenie ucha środkowego (AOM) warunkować mogą czynniki genetyczne, epizody choroby w rodzinie oraz anomalie w budowie anatomicznej organizmu (3-6).
Najczęstszym typem porażenia nerwu twarzowego jest porażenie obwodowe. Dotyczy ono włókien ruchowych mięśni mimicznych połowy twarzy. W wyniku takiego porażenia twarz traci swoją symetrię (7).
Do zapalenia nerwu twarzowego może dojść w wyniku zakażenia wirusowego, zapalenia ucha środkowego – w ostrym zapaleniu ucha środkowego zakażenie może przenieść się na nerw twarzowy przebiegający na przyśrodkowej części jamy bębenkowej, powodując jego porażenie, natomiast w zapaleniu przewlekłym przyczyną porażenia może być rozwijający się perlak lub zniekształcenia kostne, polipy uszne czy ziarniny – wyrostka sutkowego, ślinianki przyusznej, a następnie w wyniku rozprzestrzenienia się zapalenia na pień nerwu. Do porażenia może dojść również wskutek udaru lub guzów wewnątrzczaszkowych (7, 8).
Celem pracy jest analiza procesu diagnostyczno-terapeutycznego u pacjenta z porażeniem nerwu twarzowego w przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego na podstawie analizy dokumentacji medycznej pacjenta i piśmiennictwa dotyczącego tematu.
Opis przypadku
Czterdziestoletni pacjent zgłosił się do Kliniki Otolaryngologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku z powodu bólu ucha lewego oraz upośledzenia ruchomości mięśni twarzy po stronie lewej utrzymującego się od 3 dni. Pacjent nie chorował przewlekle i nie miał alergii. W wywiadzie, 7 dni przed zapaleniem ucha pacjent zgłosił infekcję górnych dróg oddechowych z katarem.
Opis badania laryngologicznego przy przyjęciu
Nos: Przedsionek wolny. Błona śluzowa i małżowiny bez zmian.
Jama ustna i gardłowa: Bez zmian.
Szyja: W badaniu palpacyjnym bez zmian.
Twarz: Obwodowy niedowład nerwu VII po stronie lewej.
Uszy: Biała, ropna, tętniąca wydzielina z ucha lewego. Błona bębenkowa UL wciągnięta.
Próba Webera: Dźwięk lateralizuje do UL.
Próba Rinnego: UP dodatni, UL ujemny.
Badanie akumetryczne: UP: szept 6 m, UL: szept 0 m, mowa 2 m.
Badanie TK twarzoczaszki bez kontrastu: Cech krwawienia wewnątrzczaszkowego ani patologicznych ognisk hypodensji w mózgowiu uchwytnych badaniem TK nie wykazano. Układ komorowy nieposzerzony, symetryczny. Struktury środkowe mózgu nieprzemieszczone. Masy miękkotkankowe/zagęszczona treść w większości wypełniają komórki wyrostka sutkowatego po stronie lewej kości skroniowej i jamę sutkową oraz całkowicie wypełniają jamę bębenkową z obliteracją kosteczek słuchowych. Pogrubienie tkanek miękkich przewodu słuchowego zewnętrznego lewego. Odcinkowe ścieńczenie blaszek kostnych stropu piramidy kości skroniowej lewej. Struktury ucha zewnętrznego i środkowego po stronie prawej w normie. Struktury ucha wewnętrznego obustronnie bez uchwytnych zmian. Pogrubienie błony śluzowej zatok szczękowych.
Badanie RTG klatki piersiowej: Przepona i kąty wolne. Pola płucne bez świeżych zmian ogniskowych. Wnęki naczyniowe. Cień środkowy w normie RTG.
Analiza badań przed operacją
Interpretując badania, stwierdza się, że poziom słyszenia jest lepszy w uchu prawym. Ucho lewe ma zaburzone słyszenie na drodze przewodzeniowej.
Analizując wyniki prób stroikowych, potwierdzony został niedosłuch przewodzeniowy ucha lewego. Po przeprowadzeniu próby Webera dźwięk lateralizował do ucha lewego, a wynik próby Rinnego był dodatni dla ucha prawego i ujemny dla ucha lewego.
Badanie akumetryczne wykazało, że pacjent słyszał szept uchem prawym z odległości 6 metrów, natomiast uchem lewym szeptu nie słyszał.
Dnia 19.03.2018 roku wykonano zabieg paracentezy ucha lewego w znieczuleniu miejscowym, ewakuowano treść ropną, pobrano materiał do badania bakteriologicznego. Po zabiegu stan ogólny dobry. Następnego dnia nacięcie poszerzono, ucho oczyszczono z treści ropnej.
Po operacji pacjent znajdował się w izolacji kontrolnej, miał wykonane wkucie obwodowe, podawane były leki przeciwbólowe, antybiotyki, steroidowe, a na ucho zakładany był suchy opatrunek.
W posiewie z ucha otrzymano wzrost Streptococcus pyogenes, pacjent otrzymywał antybiotyk zgodny z antybiogramem.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Latkowski JB: Otolaryngologia. Podręcznik dla studentów i specjalizujących się lekarzy. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
2. Byczkowska-Lipińska L: Mechanizmy biologiczne jako systemy przetwarzania i transmisji danych. Automatyka 2010; 14(3/1): 403-409.
3. Kuczkowski J: Metody badań i rehabilitacji w otorynolaryngologii. Harmonia Universalis (Grupa Wydawnicza Harmonia), Gdańsk 2018.
4. Janczewski G, Latkowski JB, Olszewski J, Kosiek K: Algorytmy diagnostyki i postępowania w otolaryngologii. Podręcznik dla lekarzy rodzinnych i pozostałych lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010.
5. Niemczyk K, Jurkiewicz D, Składzień J et al.: Otolaryngologia kliniczna. Tom 2. Medipage, Warszawa 2015.
6. Kuczkowski J: Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Forum Medycyny Rodzinnej 2011; 5(4): 287-294.
7. Walowska J: Propozycja rehabilitacji porażonego nerwu twarzowego. Rehabilitacja w Praktyce 2014; 1(6): 27-28.
8. Szefler J, Głowacka P, Patalong-Ogiewa M: Kinesiology taping jako metoda wspierająca terapię ośrodkowego uszkodzenia nerwu VII. Annales Academiae Medicae Silesiensis 2012; 66(1): 73-76.
9. Radzikowski A: Ostre zapalenie ucha środkowego. Lekarz Rodzinny 2011; 3(163): 292-305.
10. Brydak LB: Grypa chorobą rodziny. Family Medicine & Primary Care Review 2011; 13(2): 281-286.
11. Arnold W, Ganzer U (red. nauk. I wyd. pol. Kręcicki T): Checklist Otolaryngologia. MedPharm Polska, Wrocław 2014.
12. Hassman-Poznańska E: Ostre zapalenie ucha środkowego. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 2012; 3(1): 210-214.
13. Drożdżyńska M, Sobieraj-Garbiak I, Chlasta A, Jastrzębska M: Toksyna botulinowa i jej zastosowanie w medycynie. Diagnostyka Laboratoryjna 2015; 51(2): 139-146.
14. Morales RC: Ustno-twarzowa terapia regulacyjna. Wydawnictwo Fundacja Promyk Słońca, Wrocław 2009.
15. Jaraczewska E: Kinesiotaping i jego zastosowanie w programach rehabilitacyjnych – opis przypadków. Rehabilitacja w Praktyce 2009; 4: 23-27.