Katarzyna Pogorzelczyk1, *Daniel Slezak2, Marlena Robakowska3, Przemyslaw Zuratynski2, Kamil Krzyzanowski2, Rafal Szczepanski2, Sylwia Jaltuszewska4
Aspekt prawny użycia AED
Legal aspect of AED use
1Emergency of Medicine, Faculty of Health Sciences, Medical University of Gdansk, Poland
2Department of Medical Rescue, Faculty of Health Sciences, Medical University of Gdansk, Poland
3Department of Public Health and Social Medicine, Faculty of Health Sciences, Medical University of Gdansk, Poland
4Department of Medical Rescue, Institute of Health Sciences, Pomeranian Academy in Slupsk, Poland
Streszczenie
Wstęp. W 2000 roku na terenie Polski wprowadzono program PAD (Powszechny Dostęp do Defibrylacji). Według głównych założeń programu, zważając na specyfikę nagłego zatrzymania krążenia, a więc jego nieprzewidywalność, najważniejsze jest zagwarantowanie jak najszybszego i najłatwiejszego dostępu do aparatury AED w warunkach pozaszpitalnych.
Cel pracy. Głównym celem pracy było przeanalizowanie najważniejszych aktów prawnych stanowiących o możliwości korzystania z AED w przypadku wystąpienia NZK pod kątem ewentualnych ograniczeń czy ułatwień ustanowionych przez ww. teksty legislacyjne.
Materiał i metody. Materiałami wykorzystanymi w artykule były ujednolicone akty prawne opublikowane w Dzienniku Ustaw oraz literatura branżowa skupiona na aspektach prawnych wykorzystania AED. W pracy wykonano analizę treści ww. publikacji. Skupiono się na wyszczególnieniu zagadnień czy stanowisk mówiących o prawnych aspektach korzystania z defibrylatorów zewnętrznych w przestrzeni publicznej. Wybrane akty legislacyjne w sposób bezpośredni nawiązują zarówno do środowiska, jak i omawianego zagadnienia.
Wyniki. Coraz szersze oraz bardziej powszechne lokalizowanie aparatur defibrylatorów w przestrzeni publicznej przyczyniło się do powstania swoistego rozdźwięku pomiędzy dwoma aspektami towarzyszącymi: 1. niesieniem pomocy osobom zagrożonym, wykorzystując osiągnięcia technologii medycznej a 2. uwarunkowaniami prawnymi.
Wnioski. Bazowanie na kilku aktach prawnych, które stanowią o zupełnie różnych aspektach wykorzystania aparatury AED (aparaturze jako wyrobie medycznym, konieczności podjęcia działań z zakresu pierwszej pomocy itd.), nie przyczynia się do wzrostu zainteresowania wśród społeczeństwa udzieleniem pomocy poszkodowanemu z użyciem defibrylatora. Interpretacja przepisów pojedynczych ustaw nie stanowi o powadze analizowanego zagadnienia.
Summary
Introduction. In 2000 the PAD (Universal Access to Defibrillation) program was introduced in Poland. According to the main assumptions of the programme, considering the specificity of sudden cardiac arrest, i.e. its unpredictability, the most important is to guarantee the fastest and easiest possible access to AED equipment in non-hospital conditions.
Aim. The main objective of the study was to analyse the most important legal acts providing for the possibility to use the AED in case of SCA in terms of possible limitations or facilitations established by the above mentioned legislative texts.
Material and methods. The materials used in the paper were unified legal acts published in the Journal of Laws and industry literature focused on the legal aspects of using the AED. The paper analyses the content of the above mentioned publications. It focused on the specification of issues or standpoints concerning legal aspects of the use of external defibrillators in public space. Selected legislative acts directly relate to the environment and the discussed issue.
Results. The increasingly widespread and widespread location of defibrillator apparatus in public spaces has contributed to a kind of rift between the two aspects: 1. providing assistance to people at risk, using advances in medical technology, 2. legal conditions.
Conclusions. Based on several pieces of legislation that provide for completely different aspects of the use of AEDs (the device as a medical device, the need for first-aid measures, etc.), it does not increase public interest in helping a defibrillator victim. The interpretation of individual laws does not determine the seriousness of the analyzed issue.
Wstęp
W 2000 roku na terenie Polski wprowadzono program PAD (Powszechny Dostęp do Defibrylacji). Według głównych jego założeń, zważając na specyfikę nagłego zatrzymania krążenia (NKZ), a więc jego nieprzewidywalność, najważniejsze jest zagwarantowanie jak najszybszego i najłatwiejszego dostępu do aparatury AED (ang. automated external defibrillator) w warunkach pozaszpitalnych. Osiągnięcie takiego stanu wiąże się z instalacją jak największej liczby AED w przestrzeni publicznej oraz organizacją licznych akcji promocyjno-edukacyjnych w zakresie pierwszej pomocy z wykorzystaniem aparatury automatycznego defibrylatora zewnętrznego w przypadku nagłego zatrzymania krążenia.
Podniesienie poziomu wiedzy oraz świadomości zarówno na temat samego AED, jak i pozytywnych konsekwencji płynących z jego użytkowania, jest gwarancją sukcesu jakichkolwiek działań w tym zakresie. W ramach PAD organizowane są także akcje ukierunkowane na zmiany legislacyjne. Nowelizacje te mają określać różnorodne aspekty funkcjonowania, a także użytkowania aparatur AED w przestrzeni publicznej (1). Pomimo upływu 20 lat od momentu rozpoczęcia PAD w Polsce, działania w granicach kraju określane są mianem niezadowalających. Sytuacja na arenie międzynarodowej, w zależności od omawianego regionu, wygląda bardzo różnie.
Obecnie kwestie użytkowania AED, określenie osób, które mogą podjąć się pomocy z wykorzystaniem aparatu, konsekwencji płynących z nieudzielenia jej, a także błędnej formy jej zastosowania określane są na podstawie głównie trzech ustaw (o Ratownictwie Medycznym, o wyrobach medycznych oraz na Kodeksie karnym). W poniższej pracy przeanalizowano ww. akty prawne i określono poziom przyjętych regulacji.
Cel pracy
Głównym celem pracy jest przeanalizowanie najważniejszych aktów prawnych stanowiących o możliwości korzystania z AED w przypadku wystąpienia NZK pod kątem ewentualnych ograniczeń czy ułatwień ustanowionych przez ww. teksty legislacyjne. Dodatkowo, celem pobocznym stało się porównanie sytuacji krajowej z zagranicznymi uwarunkowaniami prawnymi.
Materiał i metody
Materiałami wykorzystanymi w pracy były ujednolicone akty prawne opublikowane w Dzienniku Ustaw oraz literatura branżowa skupiona na aspektach prawnych wykorzystania AED. W skład aktów legislacyjnych objętych badaniem weszły: Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych, Kodeks karny. Akty te w sposób bezpośredni traktują o istocie wyrobu medycznego czy konsekwencjach prawnych z tytułu m.in. niepodjęcia działań z zakresu pierwszej pomocy. Grupa publikacji naukowych ujętych w poniższej pracy stanowi przegląd czy omówienie legislacji prawnych w kontekście użytku AED w krajach zagranicznych.
W pracy wykonano analizę treści ww. publikacji. Skupiono się na wyszczególnieniu zagadnień czy stanowisk mówiących o prawnych aspektach korzystania z defibrylatorów zewnętrznych w przestrzeni publicznej. Wybrane akty legislacyjne w sposób bezpośredni nawiązują do środowiska i omawianego zagadnienia. Publikacje naukowe wyszukano przy wykorzystaniu baz bibliograficznych, m.in.: PubMed, Scopus, Elsevier. Wyniki zostały zawężone do grupy publikacji z lat 2016-2020. Jako kryterium wyboru ustanowiono także wysoki poziom cytowań danego rekordu.
Wyniki
Coraz szersze oraz bardziej powszechne lokalizowanie aparatur defibrylatorów w przestrzeni publicznej przyczyniło się do powstania swoistego rozdźwięku pomiędzy dwoma aspektami towarzyszącymi:
1. niesieniem pomocy osobom zagrożonym, wykorzystując osiągnięcia technologii medycznej,
2. uwarunkowaniami prawnymi (2, 3).
W myśl idei towarzyszącej wprowadzeniu PAD w Polsce, dostępność do AED nie powinna być utrudniona dla świadka nagłego stanu zagrożenia zdrowotnego, aby można było bezzwłocznie podjąć udzielanie pomocy poszkodowanemu. Z założenia proces składający się z: oceny stanu pacjenta, zlokalizowania aparatury, przetransportowania jej na miejsce wypadku, przygotowania do działania oraz ostatecznie analizy rytmu pracy serca nie powinien być w przestrzeni miejskiej dłuższy niż 3-5 minut (2). Zważywszy na specyfikę pozaszpitalnego NZK (a więc brak możliwości przewidzenia kto, gdzie i kiedy mu ulegnie), program ten kierowany jest przede wszystkim do zwykłych obywateli, przypadkowych osób postronnych – a więc świadków zdarzenia, również ludzi bez wykształcenia medycznego (4).
Art. 2 pkt. 38 Ustawy o wyrobach medycznych, w myśl którego AED stanowi produkt leczniczy, jeszcze w 2005 roku niejednoznacznie określił status prawny tego typu urządzeń (5). Ustawa ta również podawała w wątpliwość możliwość użycia tej aparatury przez osoby przypadkowe nieposiadające odpowiednich kompetencji (5). Problem ten został rozwiązany dzięki zdecydowanemu stanowisku środowiska lekarskiego. Liczne petycje oraz listy nakłaniały ustawodawcę do jednolitego uregulowania aspektów z zakresu prawa dotyczących wykorzystania AED w Polsce. Dzięki zaangażowaniu licznych środowisk medycznych, obecnie sytuacja ta jest bardziej klarowna (6).
Aktualnie, głównymi regulacjami prawnymi z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej z wykorzystaniem aparatury AED są przede wszystkim przepisy pochodzące z Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz Ustawy o wyrobach medycznych.
Jak wynika z wyżej wspomnianej Ustawy o Ratownictwie Medycznym, w przypadku stanu zagrożenia życia i zdrowia wyróżniane są trzy zakresy pomocy udzielanej osobie poszkodowanej (7):
1. pierwsza pomoc: „zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem udostępnionych do powszechnego obrotu wyrobów medycznych oraz produktów leczniczych” (art. 3, ust. 7),
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. ParaMedica Polska: PAD – Public Access Defibrillation. System powszechnej defibrylacji półautomatycznej w miejscach publicznych; https://www.paramedica.pl/doc/PAD%20Public%20Access%20Defibrillation%2003%202011%20wer_%2001.pdf.
2. Aspekt prawny użycia AED w pierwszej pomocy; https://www.centrumratownictwa.com/blog/aspekt-prawny-uzycia-aed-w-pierwszej-pomocy (data dostępu: 19.05.2020).
3. Dz. U. 1997, nr 88, poz. 553. Kodeks karny, Ust. z dnia 6 czerwca 1997 r.
4. Defibrylatory w miejscach publicznych. Program PAD – Projekt AED; https://projektaed.pl/fundacja/program-pad/?gclid=CjwKCAjwh472BRAGEiwAvHVfGqY5Ioe46NOjOjXw3lvZ4uhzDsq8K4PM3iXL2umUig5GVLYH4FkDIRoCAToQAvD_BwE (data dostępu: 19.05.2020).
5. Dz. U. 2010, nr 107, poz. 679, Ust. z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych.
6. List konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii prof. dr. hab. n. med. Grzegorza Opolskiego do Dyrektora Departamentu Prawnego Ministerstwa Zdrowia RP z dnia 20.05.2004 r. oraz stanowisko prof. dr. hab. n. med. Janusza Andresa Prezesa Polskiej Rady.
7. Dz. U. 2006, nr 191, poz. 1410, Ust. z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
8. Public Access Defibrillator (PAD) Program, First Aid & CPR Training. Middlesex-London EMS; https://www.mlems.ca/ems-services/public-access-defibrillators (data dostępu: 19.05.2020).
9. Fredman D: Placement of automated external defibrillators and logistics to facilitate early defibrillation in sudden cardiac arrest. Karolinska Institutet, Stockholm 2018.
10. Mitamura H, Iwami T, Mitani Y et al.: Aiming for Zero Deaths: Prevention of Sudden Cardiac Death in Schools. Circ Journal Of J Japanese Circ Soc 2015; 79. doi: 10.1253/circj.CJ-15-0453.
11. AED Defibrillator State Laws & Legislation – Learn AED Laws in Your Area!; https://www.aedbrands.com/resource-center/choose/aed-state-laws/ (data dostępu: 22.05.2020).
12. Wei Y, Pek PP, Doble B et al.: Strategies to improve survival outcomes of out-of-hospital cardiac arrest (OHCA) given a fixed budget: A simulation study. Resuscitation 2019; 149: 39-46.
