Renata Sawicka1, 2
Biblioterapia w procesie rehabilitacji
Bibliotherapy in the rehabilitation process
1Leonardi Medici Clinic, Szymanów 2Reh & Beauty Renata Sawicka
Summary
This article presents bibliotherapy, its roots and therapeutic indications. It can be used by anyone who needs support.
Book therapy is one of the little-known but indispensable methods of therapy. A method known for a long time and bringing significant results in the hands of an experienced bibliotherapist. In therapy, he does not need expensive equipment, but only properly selected literature. Reading develops aesthetic sensitivity, shapes imagination and creative attitude, affects intellectual development, which allows you to open to the values that the book brings. The literature provides information about the outside world, social acceptance, and behavioral patterns. Book therapy develops emotionally. We experience the fate of the characters, we identify with them, which satisfies the needs of behavioral patterns and a sense of social bond. Regardless of age, bibliotherapy increases the reader’s moral sensitivity.
Jakubowicz et al. emphasize the benefits of reading books. The level of speech development is increasing, the vocabulary, thinking, expanding news about the world, about our own country, teaching us about society, cultures and history.
Book therapy adds strength and enthusiasm to overcome difficulties. It makes you think about what is right and what is not, what is good and what is bad.
Słowo „biblioterapia” pochodzi z języka greckiego: biblion oznacza „książkę”, therapeuo – „leczyć”. Biblioterapia istnieje już od czasów antyku. W egipskich Tebach w XIII wieku p.n.e. nad wejściem do biblioteki Ramzesa II widniał napis „Lecznica dla duszy”. Cytat ten przytoczony za dziełem polskich bibliologów Karola Głombiowskiego i Heleny Szwejkowskiej można znaleźć w wielu podręcznikach i artykułach poświęconych biblioterapii (1).
W XIII wieku n.e. w Kairze czytanie Koranu było częścią leczenia, natomiast na terenie Europy w XVIII wieku czytanie chrześcijańskich tekstów religijnych należało do programów terapii pacjentów chorych psychicznie.
Teksty świeckie do leczenia wprowadzono w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych, Anglii i Szkocji. W psychiatrii obowiązywała wówczas zasada leczenia moralnego, stąd zalecano czytanie chorym odpowiednio dobranych książek.
Czytana lub mówiona książka może wpłynąć na człowieka pozytywnie lub negatywnie. Terapeutycznie może też działać film, jednak jest on krótszą formą i nie wymaga dużych nakładów pracy umysłowej.
Po raz pierwszy terminu „biblioterapia” na oznaczenie stosowania książki w leczeniu chorych użył Samuel McChord Crothers w 1916 roku (1).
Biblioterapia może być indywidualna i zbiorowa (maksymalnie 6 osób).
Istnieją dwie odmiany biblioterapii:
– behawiorystyczna – trochę przypomina lekcje języka polskiego. Lęków uczymy się od innych, to oni w nas je zaszczepiają. Lęków często uczą nas osoby najbliższe,
– psychoanalityczna – według niej źródłem lęków jest nasza podświadomość, która wpływa na nasze zachowanie (2, 3).
Wyróżniamy następujące odmiany literatury w perspektywie biblioterapeutycznej:
1. Literatura wysokoartystyczna, elitarna – trudna w zrozumieniu i utożsamianiu się z nią. Często nudzi, gdyż zawiera dużo opisów, denerwuje, drażni. Jest najrzadziej wykorzystywana w biblioterapii. Ważna w perspektywie historycznej.
2. Popularna, masowa, brukowa – częściej wykorzystywana niż wysokoartystyczna. Adresowana do jak najszerszego kręgu odbiorców. Rysuje łatwy świat. Jest ważna, bo napełnia nadzieją, pozwala żyć (np. harlequiny). Kupujemy ją z własnej nieprzymuszonej woli. Dzięki temu, że jest popularna, mówi o naszych problemach.
3. Literatura dla dzieci i młodzieży – powstała bardzo późno. Jej początki sięgają XVIII wieku. Pojawia się dziecko jako czytelnik. Jedną z pierwszych polskich pisarek dla dzieci i młodzieży była Klementyna Hoffmanowa. To także pierwsza Polka utrzymująca się z pracy twórczej i pedagogicznej oraz autorka pierwszego polskiego czasopisma dziecięcego ,,Rozrywki dla dzieci”, ukazującego się w latach 1824-1828. Do dzisiaj dużą popularnością cieszy się klasyka literatury dziecięcej autorstwa Jana Brzechwy („Kaczka dziwaczka”, „Leń”, „Pan Kleks” i wiele innych). Wielu dorosłych lubi wracać np. do „Dzieci z Bullerbyn” – miało nieszczęśliwe dzieciństwo albo szczęśliwe dzieciństwo, a nieszczęśliwą dorosłość. Uprawiamy autobiblioterapię – utożsamiamy się z bohaterem. Odmianą literatury dla dzieci jest bajka terapeutyczna – tekst użytkowy, który powstaje dla konkretnych osób. Typy bajek terapeutycznych:
– bajki relaksacyjne – ich funkcją jest odprężenie. Są najkrótsze, mają najuboższą fabułę,
– bajki psychoterapeutyczne – służą do niwelacji lęków, które powstały na bazie traumatycznych przeżyć lub wyobrażeń,
– bajki psychoedukacyjne – celem jest korygowanie zachowań człowieka, z którym pracujemy.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Czernianin W, Czernianin H, Chatzipentidis K: Podstawy współczesnej biblioterapii. Podręcznik akademicki. Wydawnictwo eBooki.com.pl, Wrocław 2017.
2. Bogusz-Sontag A: Literatura w terapii dzieci. Uniwersytet Śląski, Katowice 2013.
3. Bettelheim B: Cudowne i pożyteczne. O znaczeniu i wartości baśń. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985.
4. Lisiecka A: Funkcje czytelnictwa w perspektywie pedagogicznej. Tom X, nr 1. Lublin 2015.
5. Czernianin W: Catharsis in Poetry Therapy. Pol J App Psychol 2013; 12(2): 25-38.
6. Czernianin W, Czernianin H: Literatura i terapia. Seria Monografie „Przeglądu Biblioterapeutycznego”, pod. red. W. Szulc i W. Czernianina. Monografia nr 1, Wyd. Smak Słowa, Wrocław-Sopot 2012.
7. Czernianin H, Czernianin W: Metodologia badań biblioterapeutycznych. Rekonesans. Przegląd Biblioterapeutyczny. R. III, Wyd. Smak Słowa, Wrocław-Sopot 2013.
8. Hrycyk K, Surniak G: Biblioterapia [...] to nic nowego. [W:] Hrycyk K (red.): O potrzebie biblioterapii. Wyd. SKIBA, Wrocław 2012: 7-10.
9. Kawoń-Noga D: Działania biblioterapeutyczne a zadania bibliotek pedagogicznych – wybrane zagadnienia. Modelowe Nauczanie. Opolski Przegląd Edukacyjny Kwartalnik, nr 1, Opole 2013.
10. Gerrig RJ, Zimbardo PG: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 2020.
11. Zimbardo P: Efekt Lucyfera. PWN, Warszawa 2017.
12. Molicka M: Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Media Rodzina, Poznań 2002.
13. Sawicka R: Opis wybranych metod aktywizujących; www.publikacje.edu.pl.
14. Okoń W: Nowy słownik pedagogiczny. Wydawnictwo Akademickie ,,Żak”, Warszawa 2001: 41.
15. Sufa B, Janas M: Bajkoterapia jako skuteczna metoda wspomagająca rozwój dziecka. Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna 2018; 2/(12): 413-425.
16. Krzyśka S: Aksjologiczne i terapeutyczne konteksty recepcji poezji dla dzieci. Przykład modelowania matematycznego wierszy dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań 2013.
17. Borecka I: Biblioterapia. Teoria i praktyka. Poradnik. WsiP, Warszawa 2011.
18. Wichowa M: Elementy biblioterapii w literaturze polskiej epok dawnych. Rekonesans historyczno-literacki. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum 2013; 17.
19. Conover KM: Tell Me A Story: Promoting resiliency in military children with a bibliotherapy intervention. Nurs Forum 2020 Apr 6.
20. Rusch R, Greenman J, Scanlon C et al.: Bibliotherapy and Bereavement: Harnessing the Power of Reading to Enhance Family Coping in Pediatric Palliative Care. J Soc Work End Life Palliat Care 2020: 1-14.
21. Pulimeno M, Piscitelli P, Colazzo S: Children’s literature to promote students’ global development and wellbeing. Health Promot Perspect 2020; 10(1): 13-23.
22. Escovar EL, Drahota A, Hitchcock C et al.: Vicarious Improvement Among Parents Participating in Child-Focused Cognitive-Behavioral Therapy for Anxiety. Child Fam Behav Ther 2019; 41(1): 16-31.
23. Jakubowicz A, Lenartowska K, Plenkiewicz M: Czytanie w początkowych latach edukacji. Arcanus, Bydgoszcz 1999.
