Liquiritiae radix (syn.: Glycyrrhizae radix) – korzeń lukrecji, stanowią wysuszone nieokorowane lub okorowane, całe lub rozdrobnione korzenie i rozłogi Glycyrrhiza glabra L. (lukrecja gładka) i/lub G. inflata Batalin i/lub G. uralensis Fisch. (lukrecja uralska), z rodziny motylkowatych (bobowatych) Papilionaceae (Fabaceae, Leguminosae). Zgodnie z wymaganiami Farmakopei Polskiej XI korzenie zawierają nie mniej niż 4,0% kwasu 18β-glicyryzynowego (1).

Korzeń lukrecji charakteryzuje się żółtą barwą, szorstką powierzchnią, słodkim, lekko palącym smakiem oraz anyżowym zapachem. W korzeniu lukrecji gładkiej zidentyfikowano dotychczas około 400 związków, wśród których dominują saponiny triterpenowe i flawonoidy. Głównym związkiem saponinowym o szerokiej aktywności farmakologicznej i słodkim smaku jest glicyryzyna (syn. kwas glicyryzynowy) – glikozyd kwasu glicyretynowego. Ponadto obecne są kwasy likwirytynowy, likwirycjowy i glabrykowy oraz glicyretol, glabrolid i izoglabrolid. Związki flawonoidowe odpowiedzialne za żółtą barwę korzeni są reprezentowane przez: flawanony (likwirytyna, likwirytygenina, ramnolikwirytyna, neolikwirytyna), chalkony (izolikwirytyna, izolikwirytygenina, neoizolikwirytyna), flawony (7-O-β-glukuronid 5,8-dihydroksyflawonu i 7-O-β-glukuronid 5-hydroksy-8-metoksyflawonu) oraz izoflawony (glabrydyna, likoizoflawony A i B, formononetyna) (2).

Już od najdawniejszych czasów z lukrecji sporządzano ziołowe specyfiki na kaszel, katar, ból gardła i choroby płuc. Do dziś różne gatunki lukrecji są szeroko stosowane w tradycyjnej medycynie. Ze względu na słodki smak i anyżowy zapach stosowany jest jako corrigens poprawiający gorzki lub mdły smak leków oraz nadający smak i zapach produktom spożywczym.

Dotychczas przeprowadzone badania korzenia lukrecji i/lub jej składników czynnych potwierdzają zasadność jego stosowania w kaszlu, zarówno jako środka łagodzącego odruch kaszlowy, jak i ułatwiającego odksztuszanie zalegającej wydzieliny. Ponadto w badaniach in vitro i in vivo wykazano właściwości przeciwalergiczne, przeciwcukrzycowe, antyagregacyjne, hepatoprotekcyjne, przeciwnowotworowe (glabrydyna i formononetyna), neuroprotekcyjne (likwirytyna) oraz znaczenie w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy. Wyniki eksperymentów in vitro potwierdziły potencjał przeciwzapalny korzenia lukrecji, który z tego względu jest stosowany w chorobach reumatycznych i owrzodzeniach przewodu pokarmowego.

Korzeń lukrecji wykazuje także właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe, wykorzystywane w zakażeniach różnego typu. Na uwagę zasługują doświadczenia in vitro, w których wykazano przeciwwirusową aktywność lukrecji m.in. wobec koronawirusa związanego z SARS oraz wirusa zapalenia wątroby typu C. W dermatologii natomiast preparaty zawierające wyciągi z lukrecji gładkiej aplikuje się miejscowo w przypadku egzem, łuszczycy, stanów zapalnych, a także ze względu na właściwości rozjaśniające w zmianach barwnikowych skóry (glabrydyna, glabren i izolikwirytygenina). W przypadku dłuższego stosowania przetworów z lukrecji (odwary, nalewki) lub preparatów gotowych, zawierających wyciąg z korzenia lukrecji, należy wziąć pod uwagę możliwość pojawienia się działań niepożądanych, przejawiających się zmniejszonym krzepnięciem krwi, działaniem fotouczulającym, wzrostem ciśnienia krwi, obrzękami oraz możliwością interakcji z inhibitorami izoenzymów CYP3A4 i CYP2D6 (3).

Celem naszych badań była analiza składników olejku lotnego otrzymanego z handlowego korzenia lukrecji.

Materiał stanowił wysuszony korzeń Liquiritiae radix zakupiony w Zakładzie Konfekcjonowania Ziół Flos Elżbieta i Jan Głąb sp. j. Mokrsko, Polska w 2017 roku.

Olejek eteryczny otrzymano metodą hydrodestylacji w aparacie Clevengera. W tym celu do 30 g surowca dodano 500 ml wody oraz 0,5 ml ksylenu, a mieszaninę poddano trzygodzinnej destylacji z parą wodną (1).

Identyfikację związków obecnych w olejku eterycznym przeprowadzono za pomocą aparatu Varian 4000 GC-MS, wyposażonego w kolumnę krzemionkową Varian VF-5 ms (30 × 0,25 × 0,39 mm, nr CP8944). Jako gaz nośny stosowano hel przy prędkości przepływu 1,0 ml/min, przy współczynniku podziału równym 1:50. Temperaturę pieca podnoszono z 40 do 280°C z szybkością 10°C/min, a temperaturę wtryskiwaczy utrzymywano na poziomie 220°C. Temperatury detektora wynosiły: pułapka jonowa 220°C, kolektor 50°C i linia przesyłowa 280°C.