Lecznicze właściwości lukrecji są znane od czasów starożytnych. W celach terapeutycznych obecnie wykorzystywany jest korzeń lukrecji Liquiritiae radix (synonim Glycyrrhizae radix), który stanowią wysuszone, nieokorowane lub okorowane, całe lub rozdrobnione korzenie i rozłogi Glycyrrhiza glabra L. i/lub Glycyrrhiza inflata Batalin i/lub Glycyrrhiza uralensis Fisch., standaryzowane na zawartość kwasu 18β-glicyryzynowego (nie mniej niż 4,0%) (1).

Z piśmiennictwa wynika, że do najważniejszych składników korzeni należą saponiny triterpenowe (głównie glicyryzyna) oraz flawonoidy (z grupy flawanonów, chalkonów, izoflawonów).

Wyniki oceny aktywności biologicznej (badania in vitro i in vivo) wskazują na działanie przeciwkaszlowe, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwnowotworowe, zdolność do hamowania osteoporozy oraz świadczą o wpływie na proliferację fibroblastów i melanogenezę (2).

W pracy przedstawiono wyniki badań klinicznych, dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania i dostępne preparaty z lukrecji.

Dotychczasowe badania kliniczne, oceniające wyciągi z korzenia lukrecji, tabletkowane lub kapsułkowane oraz wyciągi standaryzowane na zawartość kwasu glicyryzynowego dotyczyły ich wpływu na objawy niestrawności, wrzody żołądka i dwunastnicy (ang. deglycyrrhizinated licorice root extract – DGL), aftowe zapalenie jamy ustnej, stany zapalne skóry, pooperacyjny ból gardła, hiperlipidemię i miażdżycę oraz na masę mięśniową i tkankę tłuszczową.

W celu oceny efektywności stosowania korzenia lukrecji u pacjentów z funkcjonalną dyspepsją przeprowadzono randomizowane badanie z podwójnie ślepą próbą, w którym 25 pacjentów przyjmowało placebo, a 25 badanych wyciąg z korzenia lukrecji gładkiej w postaci kapsułek GutGard, zawierających ≥ 10% ww. flawonoidów, m.in. glabrydynę (≥ 3,5% w/w), glabrol (≥ 0,5% w/w) i glicyryzynę (≤ 0,5% w/w), 2 razy dziennie po 75 mg przez 30 dni. Nasilenie objawów oceniano w 7-stopniowej skali Likerta, a jakość życia indeksem Nepean Dyspepsia Index. W porównaniu z grupą placebo, wyciąg z korzenia lukrecji znacząco statystycznie (p ≤ 0,05) zmniejszał badane wartości mierzone 15. i 30. dnia leczenia, łagodził objawy niestrawności i był dobrze tolerowany (3).

W podwójnie ślepej próbie wzięło udział 47 pacjentów co najmniej od 6 miesięcy cierpiących na czynne owrzodzenie dwunastnicy. Pacjenci przez 30 dni otrzymywali 3 razy dziennie po posiłkach 2 tabletki (zalecano przeżuć je przed połknięciem) preparatu Caved-S, zawierającego m.in. 380 mg deglicyryzowanego wyciągu z korzenia lukrecji (DGL). Nie odnotowano znaczących korzyści ze stosowania badanego preparatu, nie obserwowano też działań ubocznych (4). Należy zwrócić uwagę na fakt, że badany preparat był złożony (oprócz deglicyryzowanej lukrecji zawierał azotan bizmutu, wodorotlenek glinu, węglan magnezu i korę kruszyny), badanie nie było randomizowane, mała też była grupa pacjentów (4). Podobne wyniki uzyskano w podwójnie ślepej próbie krzyżowej, w której 74 pacjentów z czynną chorobą wrzodową żołądka otrzymywało po 2 tabletki preparatu Caved-S 3 razy dziennie przez dwa kolejne 4-tygodniowe okresy. Nie zauważono różnic w aktywności między grupą kontrolną a badaną, nie zaobserwowano działań ubocznych preparatu (5). Podobnie jak w poprzednim badaniu, preparat był złożony, a liczba pacjentów mała. Należy też wziąć pod uwagę fakt, że zależnie od wielkości albo umiejscowienia wrzodu jego gojenie jest zróżnicowane. Następne badanie miało na celu ocenę bezpieczeństwa i efektywności deglicyryzowanego wyciągu z lukrecji podawanego długoterminowo w celu zapobiegania nawrotom choroby wrzodowej żołądka. Przez 2 lata 82 pacjentom z wyleczonym owrzodzeniem żołądka aplikowano 2 tabletki Caved-S 2 razy dziennie lub 400 mg cymetydyny na noc. W pierwszym roku badania nawrót choroby zaobserwowano u 12% (4 z 34) pacjentów z grupy Caved-S i u 10% (4 z 41) otrzymujących cymetydynę. Pod koniec drugiego roku częstość nawrotów była odpowiednio na poziomie 29% (9 z 31) i 25% (8 z 32). Wywiady wskazywały na częste występowanie nawrotów choroby u pacjentów z 6-miesięczną dyspepsją (p < 0,05) lub owrzodzeniem żołądka (p < 0,001). Po zaprzestaniu terapii, w ciągu 4 miesięcy owrzodzenia powracały: w przypadku Caved-S u 2 z 22 pacjentów, a w grupie przyjmującej cymetydynę – u 7 z 23. Badanie wykazało, że długotrwała terapia podtrzymująca jest bezpieczna i dość skuteczna. Wysoki odsetek nawrotów po zaprzestaniu terapii sugeruje, że leczenie u pacjentów wysokiego ryzyka lub w podeszłym wieku powinno być prowadzone przez całe życie (6).

W innej podwójnie ślepej, randomizowanej próbie 96 pacjentów z łagodnym owrzodzeniem żołądka przyjmowało po 2 kapsułki 500 mg DGL 5 razy dziennie przez 4 tygodnie lub 200 mg sacharozy. W badaniach gastroskopowym, radiologicznym i klinicznym nie odnotowano znaczących różnic między grupami. Nie zaobserwowano także zmniejszenia owrzodzenia (7). Ocenie poddano również preparat Ulcedal, zawierający 450 mg DGL. Do badania profilaktycznego potencjału deglicyryzowanego korzenia lukrecji wybrano 41 osób w wieku poniżej 75 lat (23 mężczyzn i 18 kobiet) z wyleczonym, łagodnym, przewlekłym owrzodzeniem żołądka, co wykazało badanie endoskopowe. W podwójnie ślepej, nierandomizowanej próbie pacjentom podawano dziennie po 5 kapsułek preparatu lub placebo. Biochemiczne i hematologiczne badanie pacjentów przeprowadzano co miesiąc, a gastroskopię i test z siarczanem baru co 6 miesięcy albo wcześniej, jeśli występowały niestrawność lub nawrót choroby wrzodowej. Obserwacje i badania prowadzono co najmniej przez 2 lata. Nie zaobserwowano znaczącej różnicy w nawrotach choroby między grupą badaną (45%) a placebo (59%), nie wykazano żadnych nieprawidłowości w badaniach biochemicznych i hematologicznych, co wskazuje na brak efektów ubocznych (8).

Kolejne badanie przebiegało z udziałem pacjentów z aktywnym owrzodzeniem dwunastnicy, którzy zostali przydzieleni losowo do grupy przyjmującej DGL w postaci 2 kapsułek lub 2 kawałków gumy do 30-minutowego żucia (po 900 mg DGL) 5 razy dziennie przed jedzeniem przez 8 tygodni lub do grupy placebo. 17 pacjentów otrzymało DGL i 17 placebo (20 pacjentów gumę do żucia, a 14 kapsułki). Na podstawie badań endoskopowych, przeprowadzonych przed badaniem i po jego zakończeniu, nie potwierdzono korzyści ze stosowania DGL w przyspieszaniu gojenia wrzodów dwunastnicy (9). Badanie odbyło się na małej grupie pacjentów, nie było randomizowane, nie zastosowano też ślepej próby.

Na efektywność kuracji przeciwwrzodowej tabletek zawierających DGL, zażywanych przed posiłkiem, może wpływać ich żucie lub rozgryzanie, podczas którego wyciąg miesza się ze śliną, oddziałując prawdopodobnie na uwalnianie składników stymulujących regenerację błony śluzowej przewodu pokarmowego (10).

Celem randomizowanego badania klinicznego z udziałem 120 pacjentów była ocena wpływu tabletek D-Reglis, zawierających 380 mg lukrecji, na eradykację H. pylori u pacjentów cierpiących na niestrawność z powodu choroby wrzodowej lub niestrawność niespowodowaną wrzodami, w porównaniu ze standardowym schematem potrójnej terapii z klarytromycyną (grupa kontrolna). Pacjenci oprócz standardowej terapii otrzymywali lukrecję (grupa badana). Dodanie lukrecji do schematu potrójnego z klarytromycyną zwiększało eradykację H. pylori u pacjentów z dyspepsją, zwłaszcza w grupie osób z chorobą wrzodową (11).

Wyciągi z lukrecji mają znaczenie w leczeniu stanów zapalnych skóry i błon śluzowych. Krem zmiękczający, zawierający wyciągi z G. glabra, pełnił rolę wspomagającą w miejscowej kortykoterapii u pacjentów z łuszczycą dłoni i/lub stóp. W grupie 20 pacjentów, u których krem z lukrecją stosowano w obrębie skóry dotkniętej zmianami, zaobserwowano stopniowe zmniejszanie się rumienia, złuszczania się skóry i nacieków komórek zapalnych, w porównaniu z 20-osobową grupą pacjentów leczonych samym sterydem (12). Tonik zawierający likochalkon A, aplikowany przez 4 tygodnie 30 pacjentom, łagodził suchość skóry głowy, swędzenie, mikrozapalenia oraz normalizował zmiany w składzie lipidów skóry głowy (13). W badaniu klinicznym z podwójnie ślepą próbą prowadzonym przez 2 tygodnie (30 pacjentów z atopowym zapaleniem skóry w każdej grupie) zastosowano 1% i 2% żel zawierający wyciąg z lukrecji, standaryzowany na kwas glicyryzynowy. Żel z lukrecją, aplikowany miejscowo, wykazywał skuteczność w leczeniu atopowego zapalenia skóry w porównaniu z żelem zawierającym bazę żelową. Skuteczniejszy był żel 2% (14).

W badaniu randomizowanym, prospektywnym i podwójnie ślepym porównywano efektywność preparatu testowego o właściwościach nawilżających, składającego się z 4-t-butylocykloheksanolu i likochalkonu A (otrzymanego z Glycyrrhiza inflata) z 0,02% octanem triamcynolonu. 80 pacjentom, u których zdiagnozowano łagodne do umiarkowanego zapalenie skóry twarzy, podawano preparat testowany lub 0,02% octan triamcynolonu 2 razy dziennie przez 2 tygodnie. Przez następne 2 tygodnie wszyscy pacjenci stosowali tylko preparat testowy. Ocenę kliniczną przeprowadzono na początku badania, a następnie w 2. i 4. tygodniu. W obu grupach zaobserwowano statystycznie znaczącą poprawę. Pod uwagę brano: ocenę kliniczną lekarza, stopień nawilżenia skóry, transdermalną utratę wody i wizualną ocenę analogową pacjenta po 2 i 4 tygodniach leczenia w odniesieniu do stanu sprzed badania. Transdermalna utrata wody po 4 tygodniach aplikowania preparatu testowego była mniejsza w porównaniu ze stanem po 2 tygodniach stosowania kremu sterydowego (15).