Każdy rok przynosi nowe doniesienia na temat diagnozowania i leczenia chorób proktologicznych. Publikacje w wysoko indeksowanych czasopismach medycznych poddawane są ostrym kryteriom kwalifikacji oraz recenzji, dzięki czemu zawarte w nich informacje są bardzo wiarygodne. Mimo to często obserwuje się sprzeczne doniesienia na temat podobnych lub nawet tych samych metod czy leków. Zdarza się, że niektóre metody odchodzą w zapomnienie, by za jakiś czas powrócić w nowej – często bardzo nowatorskiej – odsłonie. Tak stało się w ostatnich latach z metodą Hipokratesa (drenaż setonem) w leczeniu przetok odbytu. Obecnie stała się ona nieodłącznym etapem wstępnym bardzo wielu nowoczesnych definitywnych metod leczenia przetok odbytu, jak np. FiLaC czy LIFT.

Autorzy przedstawią kilka doniesień z piśmiennictwa ostatnich lat, opatrując je komentarzem praktycznym w oparciu o własne doświadczenia oraz wyniki wiarygodnych badań klinicznych.

Leczenie przetoki odbytu sposobem Hipokratesa ma długą historię, oryginalna metoda Hipokratesa polegała na przeprowadzeniu przez kanał przetoki setonu tnącego. W ostatnich latach pojawiła się również nowa wersja zastosowania tej metody w przygotowaniu przetoki przed operacją oszczędzającą zwieracze (FiLaC, LIFT itd.). Metoda tnącego setona nie należy obecnie do popularnych, a jej podstawowym założeniem jest mechaniczne przecinanie mięśnia przez stopniowo zaciskany seton na przetoce. W przypadku zastosowania setonu jako etapu przygotowawczego do innych procedur (np. LIFT) stosuje się seton luźny, który ma za zadanie drenaż wydzieliny ropnej i ograniczenie infekcji w otaczających przetokę tkankach. Jedną z mało popularnych w Polsce i na świecie metod leczenia jest chemiczny seton, inaczej nazywany setonem ajurwedyjskim (Ayurvedic seton lub Ksharasutra seton). Zasada funkcjonowania opiera się w tym przypadku na oddziaływaniu substancji chemicznych (głównie pochodzenia naturalnego) na tkanki. Seton jest spleciony z kilkunastu cienkich nitek bawełnianych nasączonych ziołami (m.in. Apamarga, Euphorbia nerifolia oraz Curcuma) i ma pH 9,7. Wymienia się go raz w tygodniu. Wspomniane substancje działają oczyszczająco i przeciwbakteryjnie oraz przyspieszają przecinanie tkanek, pozostawiając ranę do gojenia „na otwarto” (1). We wskazaniach do stosowania setonu Hindusi podają również guzki krwawnicze – tu stosuje się je jako podwiązki na powiększone guzki oraz cystę włosową, gdzie nici stosuje się do drenowania przetok w torbieli. Ta metoda cieszy się największym zainteresowaniem w Indiach, gdzie można znaleźć prace porównujące klasyczne leczenie operacyjne do zastosowania setonów Ksharasutra. Wynika z nich, że jest to metoda prostsza w zastosowaniu (jednocześnie sugerując, że może być wykonywana w placówkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej bez potrzeby hospitalizacji pacjenta) i wymagająca mniejszych nakładów finansowych. Autorzy publikacji na ten temat wykazują mniejszy odsetek powikłań ze względu na brak rozległej rany pooperacyjnej (2, 3). Istnieją doniesienia o stosowaniu setonu chemicznego w starożytnej Grecji oraz w XIV wieku (4).

Niewiele jest doniesień klinicznych na temat opisanej metody. Badania, do których udało się dotrzeć autorom, potwierdzają wysoki odsetek wyleczeń (2). Autorzy powyższej pracy są zgodni co do niskich kosztów oraz braku powikłań metody. Jednak badacze zwracają uwagę na gorszą tolerancję i większe dolegliwości bólowe przez pierwsze dni po założeniu setonu.

Na rynku medycznym pojawiło się urządzenie pomocne w wycinaniu kanału przetoki o nazwie FiXcision. Metoda nie jest nowa (wycięcie przetoki), nowością jest urządzenie pomocne w operacji. Jego działanie oparte jest na stalowej, elastycznej sondzie, na którą po wprowadzeniu do kanału przetoki nakręca się kowadełko od strony kanału odbytu – na wysokości ujścia wewnętrznego. Po sondzie, jak po liderze, przesuwa się okrągłe ostrze w stronę kowadełka – okrągła sztanca wycina przetokę w całości, pozostawiając jedynie zdrowe tkanki. Operację kończy zaszycie ujścia wewnętrznego przetoki.