Kwiat arniki (Arnicae flos) stanowią wysuszone koszyczki pochodzące z arniki górskiej (Arnica montana L.) (ryc. 1a, b) z rodziny Compositae. Gatunek ten jest obecny w różnych krajach europejskich na terenach górzystych (Alpy, Pireneje, Bałkany, kraje skandynawskie i bałtyckie). W Polsce występuje naturalnie na górskich łąkach Sudetów i Karpat i znajduje się pod całkowitą ochroną przyrody, stąd do celów leczniczych jest uprawiana. W Farmakopei Polskiej VI była zamieszczona monografia Arnicae anthodium (koszyczek arniki) zebranego w okresie kwitnienia z A. montana L. lub A. chamissonis Less. zawierającego nie mniej niż 0,4% flawonoidów w przeliczeniu na kwercetynę. Arnika łąkowa w naturalnym środowisku występuje na terenie Ameryki Północnej i jest łatwiejsza w uprawie. Aktualnie zarówno Farmakopea Polska, jak i Europejska uwzględniają tylko arnikę górską. Kwiat arniki Arnicae flos jest zbierany wyłącznie z arniki górskiej, a wymagania dotyczą zawartości laktonów seskwiterpenowych (1). Zgodnie z wymaganiami Farmakopei Europejskiej i Farmakopei Polskiej zawartość laktonów seskwiterpenowych, w przeliczeniu na tyglinian dihydrohelenaliny, w kwiatach arniki powinna wynosić 0,2-0,8%, a nalewka z kwiatów arniki Arnicae tinctura powinna zawierać 0,04% tych związków (2).

Głównymi związkami odpowiedzialnymi za właściwości terapeutyczne surowca są laktony seskwiterpenowe z grupy pseudogwajanolidów, głównie helenalina i octan 11α,13-dwuhydrohelenaliny (3), a także flawonoidy – głównie 3β-glukuronidy: kwercetyny, kemferolu i izoramnetyny (4) (ryc. 2). Ponadto kwiaty arniki górskiej zawierają triterpeny (arnidiol, faradiol), kwasy fenolowe (kwas kawowy i jego estry), kumaryny, olejek eteryczny, karotenoidy, irydoidy oraz alkaloidy pirolizydynowe (tussilagina i izotussilagina), niewykazujące działania hepatotoksycznego (5). W badaniu nalewki (Boiron – Francja) z całej rośliny (ang. tincture mother – TM), stosując HPLC-DAD-ESI/MS, stwierdzono obecność 30 związków fenolowych (kwasy fenolowe i ich pochodne, flawonoidy i antocyjany) oraz 13 laktonów seskwiterpenowych. W nalewce TM zawartość pochodnych kwasu kawowego była wyższa niż w kwiatach arniki, ale mniej było w niej flawonoidów i laktonów seskwiterpenowych (6).

Aktualnie zaleca się kwiaty arniki do stosowania zewnętrznego na nieuszkodzoną skórę w tępych urazach, takich jak stłuczenia, skręcenia, obrzęki, złamania, a także w reumatycznych bólach mięśni i stawów, zapaleniu jamy ustnej i gardła, w przewlekłych stanach zapalnych i po ukąszeniu przez owady. Nie poleca się stosowania wewnętrznego, jak również u osób poniżej 12. roku życia, kobiet w ciąży i w okresie karmienia piersią (7).

Preparaty stosowane miejscowo, zawierające wyciągi z kwiatów arniki, są na ogół dobrze tolerowane. U osób ze skłonnościami do alergii mogą pojawić się: swędzenie, zaczerwienienie skóry, egzema, jednak częstotliwość ich występowania nie jest znana. W literaturze są doniesienia (z 1986 r.) o działaniu mutagennym surowca, z sugestią, że odpowiedzialne za ten efekt są flawonole obecne w roślinie (7, 8).