Gabriela Gruszka, *Wioletta Waksmańska
Wiedza rodziców dzieci w wieku do 12. miesiąca życia przebywających w szpitalu pediatrycznym na temat żywienia matki w trakcie karmienia piersią
The knowledge of the parents of children aged up to 12 months staying in the paediatric hospital about mother’s nutrition during breastfeeding
Katedra Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej
Dziekan Wydziału: dr hab. n. med. Rafał Bobiński, prof. ATH
Summary
Introduction. In order to promote natural breastfeeding and increase awareness of this matter number of initiatives have been taken. However, the aspect of mother’s nutrition during lactation has been overlooked too frequently.
Aim. The aim of this paper was an analysis of the parents’ of children aged up to 12 months staying in the Paediatric Hospital knowledge of mother’s nutrition during breastfeeding. Also, the subject of an analysis was an issue whether gender, age, place of residence or education of parents had influenced the knowledge of mother’s nutrition during breastfeeding.
Material and methods. The research was conducted in the Paediatric Hospital. The original questionnaire consisting of 18 questions regarding the mother’s nutrition principles during breastfeeding was used as a research tool.
Results. Parents who participated in the research have a knowledge of woman’s nutrition during lactation. Women more frequently than men are aware of advised water requirements for breastfeeding mother generally. Some of the surveyed parents expressed a belief that some groups of products should be eliminated from the diet of breastfeeding women.
Conclusions. 1. There is an unfounded belief expressed by the respondents that some groups of food should be absolutely avoided during lactation (legume, products that cause flatulence, fried products and spicy food). 2. Gender, age, place of residence as well as parent’s education do not influence the knowledge of the breastfeeding mother’s diet. 3. Too frequent, unfounded restricting a diet may lead to resignation from natural breastfeeding by young mother. 4. It is crucial to take educational measures addressed to all people planning to became parents.
Wstęp
Pokarm naturalny jest uznany za najbardziej wartościowy i właściwy dla prawidłowego wzrostu i rozwoju niemowląt. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci jednoznacznie zaleca wyłączne karmienie naturalne do momentu ukończenia przez dziecko 6. miesiąca życia. Jednocześnie wskazuje się na możliwość wydłużenia okresu karmienia mlekiem kobiecym do czasu ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia, pod warunkiem równoległego wprowadzenia posiłków uzupełniających (1).
Według dostępnych danych, w pierwszych dwóch dobach życia około 90% dzieci jest karmionych piersią. W momencie opuszczania szpitala po porodzie 88% kobiet kontynuuje karmienie piersią, jednak ponad 10% z tej grupy nie karmi wyłącznie pokarmem naturalnym. Przez kolejne 4 miesiące życia niemowlęcia już tylko 76% matek deklaruje karmienie naturalne jako sposób żywienia dziecka, zaś po upływie tego czasu prawie połowa kobiet wybiera mleko modyfikowane (2).
Podejmowane są liczne inicjatywy w celu rozpropagowania karmienia naturalnego i zwiększenia świadomości na ten temat (3). Zbyt często pomijany jest jednak aspekt żywienia matki w okresie laktacji. Dezinformacja i przekonanie o konieczności wprowadzenia ograniczeń dietetycznych to jedne z głównych czynników wywołujących problemy z karmieniem piersią, a nawet będących przyczyną zaprzestania tej praktyki i podjęcia decyzji o żywieniu niemowlęcia mlekiem modyfikowanym (2). Prawidłowe odżywianie w okresie karmienia piersią zapewnia dobrostan fizyczny i psychiczny matki karmiącej, a co za tym idzie – sprzyja powodzeniu laktacji. Kobieta nie powinna w tym szczególnym okresie wprowadzać restrykcyjnych ograniczeń, lecz stosować się do ogólnie przyjętych zaleceń żywieniowych (4, 5).
Badania naukowe wskazują na nieuzasadnione stosowanie diet eliminacyjnych w celach profilaktycznych. Unikanie przez kobietę w okresie karmienia piersią produktów alergizujących (np. orzechy, cytrusy, nabiał) bez uzasadnionej przyczyny nie wpływa na zmniejszenie ryzyka wystąpienia alergii u dziecka (1). Przekonanie, iż kobieta w okresie laktacji powinna zrezygnować także z innych produktów, np. wzdymających lub gazowanych, nie przekłada się na ochronne działanie przed wystąpieniem kolki u zdrowego dziecka (4). Pomimo iż udowodniono przenikanie kofeiny do mleka matki, przestrzeganie ilości maksymalnego dobowego spożycia kawy i herbaty i nie przekroczenie tej ilości nie ma wpływu na dziecko (4, 6).
Ogromne znaczenie dla prawidłowego przebiegu laktacji ma natomiast przyjmowanie przez kobietę odpowiedniej ilości płynów. Przeciętna, dobowa ilość wyprodukowanego przez kobietę mleka wynosi około 750 ml, z czego woda stanowi aż 87% – kobieta karmiąca piersią powinna wypijać więc około 2700 ml/dobę (7, 8).
Cel pracy
Celem pracy była analiza wiedzy rodziców dzieci w wieku do 12. miesiąca życia przebywających w szpitalu pediatrycznym na temat żywienia matki w okresie karmienia piersią. Analizowano również, czy na wiedzę na temat żywienia matki w okresie karmienia piersią mają wpływ: płeć, wiek, miejsce zamieszkania czy wykształcenie rodziców.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w okresie od 1 marca do 31 maja 2020 roku w Szpitalu Pediatrycznym w Bielsku-Białej na Oddziałach Ogólnopediatrycznym z Pododdziałem Gastroenterologii oraz Niemowlęcym. Kryterium zakwalifikowania do badania było posiadanie dziecka w wieku do 12. miesiąca życia, które w okresie przeprowadzania badania było hospitalizowane w ww. szpitalu. Jako narzędzie badawcze wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety, zawierający tzw. metryczkę (wiek, płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie) oraz 18 pytań związanych z zasadami żywienia matki w okresie karmienia piersią.
Weryfikację występowania zależności pomiędzy posiadaniem wiedzy na temat żywienia matki w okresie karmienia piersią a wybranymi cechami badanych osób (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie) przeprowadzono przy wykorzystaniu testu chi-kwadrat. Jako poziom istotności przyjęto p ≤ 0,05. Zmienne wyrażone na poziomie porządkowym lub nominalnym analizowano z wykorzystaniem testów opartych na rozkładzie chi-kwadrat. W przypadku tabel 2 x 2 stosowano poprawkę na ciągłość, natomiast gdy nie zostały spełnione warunki stosowania testu chi-kwadrat – wykorzystywano dokładny test Fishera z rozwinięciem dla tabel większych niż 2 x 2. Ze względu na zbyt małą liczebność grupy z wykształceniem podstawowym, w analizie statystycznej nie uwzględniono ww. osób.
Obliczenia statystyczne wykonano w środowisku statystycznym R wer. 3.6.0, programie PSPP oraz MS Office 2019. Analizę badanej grupy przedstawia tabela 1.
Tab. 1. Charakterystyka badanej grupy
| Płeć | N | % |
| Kobieta | 73 | 68,90 |
| Mężczyzna | 33 | 31,10 |
| Wiek | N | % |
| Poniżej 25 lat | 17 | 16,00 |
| 25-35 lat | 58 | 54,70 |
| Powyżej 35 lat | 31 | 29,30 |
| Miejsce zamieszkania | N | % |
| Wieś | 47 | 44,30 |
| Miasto | 59 | 55,70 |
| Wykształcenie | N | % |
| Podstawowe | 3 | 2,80 |
| Średnie | 46 | 43,40 |
| Wyższe | 57 | 53,80 |
Wyniki
Przeprowadzone badania wykazały, że dieta kobiety karmiącej piersią powinna opierać się na ogólnych zasadach zdrowego żywienia. Takiej odpowiedzi udzieliło ponad 80% respondentów, bez względu na sposób podziału badanych. Różnice w udzielanych odpowiedziach nie były jednak istotne statystycznie – nie istnieje więc zależność pomiędzy udzieloną odpowiedzią a płcią, wiekiem, miejscem zamieszkania i wykształceniem badanych (tab. 2). Jednocześnie 94,1% osób w wieku poniżej 25 lat oraz 91,3% osób z wykształceniem średnim uważało, że zasady żywieniowe stosowane przez matkę w okresie laktacji wpływają na stan zdrowia dziecka. Wśród mężczyzn, 21,2% uważało, że dieta matki w okresie laktacji nie ma wpływu na stan zdrowia dziecka (tab. 3).
Tab. 2. Przedstawienie wyników analizy zależności między opinią na temat zasad żywienia przez kobietę karmiącą piersią a zmiennymi: płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie badanych
| Dieta matki karmiącej piersią | Płeć | Wiek w latach | Miejsce zamieszkania | Wykształcenie |
| Kobieta | Mężczyzna | Poniżej 25 | 25-35 | Powyżej 35 | Wieś | Miasto | Średnie | Wyższe |
| Nie ma żadnych zasad dotyczących żywienia kobiety w okresie karmienia piersią | N | 7 | 6 | 0 | 8 | 5 | 4 | 9 | 6 | 6 |
| % | 9,7 | 20,0 | 0,0 | 14,3 | 16,7 | 8,9 | 15,8 | 14,0 | 10,5 |
| Kobieta powinna uwzględniać ogólne zasady racjonalnego żywienia | N | 65 | 24 | 16 | 48 | 25 | 41 | 48 | 37 | 51 |
| % | 90,3 | 80,0 | 100,0 | 85,7 | 83,3 | 91,1 | 84,2 | 86,0 | 89,5 |
| Wynik testu | χ2 = 1,193 df = 1 p = 0,275 | χ2 = 2,871 df = 2 p = 0,238 | χ2 = 0,546 df = 1 p = 0,460 | χ2 = 0,045 df = 1 p = 0,833 |
χ2 – statystyka testu; df – stopnie swobody; p – istotność statystyczna
Tab. 3. Przedstawienie wyników analizy zależności między wpływem stosowanych przez kobietę karmiącą piersią zasad żywienia na stan zdrowia dziecka a zmiennymi: płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie badanych
| Zasady żywienia stosowane przez matkę karmiącą piersią wpływają na stan zdrowia dziecka | Płeć | Wiek w latach | Miejsce zamieszkania | Wykształcenie |
| Kobieta | Mężczyzna | Poniżej 25 | 25-35 | Powyżej 35 | Wieś | Miasto | Średnie | Wyższe |
| Nie | N | 8 | 7 | 1 | 8 | 6 | 6 | 9 | 4 | 10 |
| % | 11,0 | 21,2 | 5,9 | 13,8 | 19,4 | 12,8 | 15,3 | 8,7 | 17,5 |
| Tak | N | 65 | 26 | 16 | 50 | 25 | 41 | 50 | 42 | 47 |
| % | 89,0 | 78,8 | 94,1 | 86,2 | 80,6 | 87,2 | 84,7 | 91,3 | 82,5 |
| Wynik testu | χ2 = 1,213 df = 1 p = 0,271 | χ2 = 1,654 df = 2 p = 0,437 | χ2 = 0,007 df = 1 p = 0,933 | χ2 = 1,027 df = 1 p = 0,311 |
χ2 – statystyka testu; df – stopnie swobody; p – istotność statystyczna
Analizując odpowiedzi na pytanie o stosowanie przez kobietę karmiącą piersią diety eliminacyjnej (wykluczającej określoną grupę produktów), najczęściej udzielaną odpowiedzią było zastosowanie takiej diety w przypadku podejrzenia alergii (65,6%) lub innych dolegliwości u dziecka (41,7%). 4,2% rodziców uważa, że konieczne jest wyeliminowanie konkretnych grup produktów, jeżeli takie zalecenie wyda lekarz. 12,5% ankietowanych udzieliło innych odpowiedzi, wskazując np. wcześniactwo dziecka bądź wystąpienie choroby przewlekłej (ryc. 1).
Ryc. 1. Przedstawienie odpowiedzi respondentów na pytanie: „Kiedy kobieta karmiąca w sposób naturalny powinna zastosować dietę eliminacyjną (wykluczającą określoną grupę produktów)?”
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Szajewska H, Socha P, Horvath A et al.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Przegląd pediatryczny 2021; 50: 1-21.
2. Szajewska H, Horvath A, Rybak A, Socha P: Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy medyczne, Pediatria 2016; 13: 139-124.
3. World Health Organization and the United Nations Children’s Fund (UNICEF): Protecting, promoting, and supporting breastfeeding in facilities providing maternity and newborn services: the revised Baby-friendly Hospital Initiative 2018.
4. Borszewska-Kornacka MK, Rachtan-Janicka J, Wesołowska A et al.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne, Pediatria 2013; 10: 265-279.
5. Instytut Żywności i Żywienia: http://www.izz.waw.pl/ (dostęp z dnia: 7.04.2021).
6. Jeong G, Park SW, Lee YK et al.: Maternal food restrictions during breastfeeding. Korean Journal of Pediatrics 2017; 60(3): 70-76.
7. Jarosz M (red.): Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017.
8. Niemiec T, Karowicz-Bilińska A, Kotarski J et al.: Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Znaczenie nawodnienia w prewencji chorób u kobiet w wieku prokreacyjnym. Ginekologia Polska 2011; 82: 943-945.
9. Marangoni F, Cetin I, Verduci E et al.: Maternal Diet and Nutrient Requirements in Pregnancy and Breastfeeding. An Italian Consensus Document. Nutrients 2016; 8: 629.
10. Weker H, Więch M: Suplementacja w żywieniu kobiet w okresie ciąży i laktacji – aktualne spojrzenie. Standardy Medyczne, Pediatria 2010; 7: 569-578.
11. Kominiarek MA, Rajan P: Nutrition Recommendations in Pregnancy and Lactation. Medical Clinics of North America 2016; 100(6): 1199-1215.
12. Rusińska A, Płudowski P, Walczak M et al.: Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland –Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies – 2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne) 2018; 9: 246.
13. Kidd M, Hnatiuk M, Barber J et al.: Something is wrong with your milk: Qualitative study of maternal dietary restriction and beliefs about infant colic. Can Fam Physician 2019; 65(3): 204-211.
14. Gajewska D, Królak-Olejnik B: Raport z badania „Ocena wdrażania praktyk laktacyjnych w ramach obowiązującego standardu opieki okołoporodowej oraz sposobu żywienia dzieci od urodzenia do 12. miesiąca życia”. Fundacja Nutricia 2015.
15. Brown K, von Hurst P, Rapson J, Conlon C: Dietary Choices of New Zealand Women during Pregnancy and Lactation. Nutrients 2020; 12: 2692.
16. Mojska H, Jasińska-Melon E, Bobiński R, Mikulska M: Składniki odżywcze w diecie kobiet karmiących piersią z województwa śląskiego. Problemy Higieny i Epidemiologii 2014; 95(2): 325-330.
