*Karolina Bagnowska, Marek Klimkiewicz
Arteterapia jako forma usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
Art therapy as a form of improving children with cerebral palsy
KLIMED – Ośrodek Badań Klinicznych w Białymstoku
Dyrektor zarządzający: Marek Klimkiewicz
Summary
The literature describes scientific evidence that confirms the effectiveness of therapy through art. The main purpose of the work is to assess the impact of art therapy classes on the development of children with MPD. Observations were carried out during the rehabilitation of children with MPD by the method of art therapy at the UMB Clinical Hospital in Bialystok. Art therapy is associated with the prevention of life difficulties, and in the event of their occurrence with a reduction in their weight and overcoming obstacles in the situational and overall life, perspective. The main goal of art therapy is to enable class participants to change their personal development by using specific artistic means in safe conditions. The use of art therapy helps to recognize cognitive and developmental needs, relieve internal tensions and frustrations, has an impact on improving or maintaining health and quality of life. It is addressed to each age group. Research results show a beneficial effect of art therapy on the development of children with MPD.
Wprowadzenie
Mózgowe porażenie dziecięce zajmuje wyjątkowe miejsce na liście chorób układu nerwowego (1, 2).
Przez pojęcie „mózgowe porażenie dziecięce” rozumie się niepostępujące zaburzenia czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym (3).
Mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest różnorodnym etiologicznie i klinicznie zespołem objawów chorobowych, a co się z tym łączy, także z różnym obrazem anatomopatologicznym (4).
Czynniki wywołujące lub wpływające na rozwój MPD są zróżnicowane i mogą zadziałać w różnym czasie, jednakże najczęściej jako przyczynę podaje się upośledzenie zaopatrzenia mózgu w tlen (5).
Wczesne rozpoznanie MPD wymaga bardzo dobrej znajomości fizjologii wieku rozwojowego. Przeprowadzenie dokładnej obserwacji profilu rozwojowego dziecka przyczynia się do postawienia diagnozy. Dzięki diagnozie można rozpoznać i stwierdzić problem (2, 3, 6).
MPD wpływa na funkcjonowanie dziecka w wielu aspektach – skutkuje przede wszystkim dysfunkcjami narządu ruchu, ale może być też przyczyną upośledzenia umysłowego, trudności z koncentracją uwagi, problemów emocjonalnych oraz wielu innych zaburzeń (2, 5, 6).
W pracy z osobami dotkniętymi MPD interesujące wydaje się zastosowanie arteterapii, która dysponuje bardzo szerokim wachlarzem metod i technik umożliwiających opracowanie wielowymiarowego procesu terapii w taki sposób, aby usprawniał zaburzone funkcje osoby z MPD (7).
Arteterapia – terapia przez sztukę
Terapeutyczny wpływ sztuki na rozwój człowieka znany był już w starożytnej Grecji. Eskulap, bóg sztuki lekarskiej, polecał muzykę w leczeniu schorzeń emocjonalnych. Platon głosił, iż muzyka to remedium na problemy duszy, która wnosi ład i harmonię. Arystoteles traktował sztukę jako katharsis – uwolnienie się od cierpienia, odreagowanie skrępowanych myśli i napięcia. Pitagoras zaś wykorzystywał taniec do leczenia pacjentów z zaburzeniami psychicznymi (8).
Za prekursora współczesnej terapii poprzez sztukę uznaje się brytyjskiego artystę Adriana Hilla, który w 1942 roku jako pierwszy użył terminu „arteterapia”. Był on także pierwszym arteterapeutą zatrudnionym w szpitalu (8).
W Polsce początek zainteresowania zagadnieniami z zakresu arteterapii przypada na przełom lat 80. i 90. XX wieku. Za jednego z prekursorów terapii przez sztukę w Polsce uznajemy Zbigniewa Hory (9).
Słowo „arteterapia” składa się z dwóch członów: „arte” (łac. ars, artis) oznacza sztukę, „terapia” (gr. therapeia) to przywracanie zdrowia chorym za pomocą środków lub zabiegów, leczenie (10).
Profesor Wiesław Karolak uważa, że: „arteterapia jest również sposobem wydobywania z dzieci i młodzieży sił, energii, które pomagają im we własnym rozwoju. Jest to poszukiwanie motywacji do procesu twórczego” (11).
Arteterapia jest działaniem skierowanym na człowieka i jego środowisko. Zmierza do poprawy jakości życia i ma na celu przywrócenie oraz wzmacnianie zdrowia. W realizacji tego celu wykorzystuje się wytwory sztuki, np. dzieła sztuki plastycznej, książki, utwory muzyczne (11).
Arteterapia w szerszym znaczeniu jest interdyscyplinarną formą prowadzenia terapii przy udziale różnych dziedzin sztuki: plastyki, teatru, muzyki, a także z wykorzystaniem zabawy i kontaktu z naturą (12).
Ryc. 1. Terapia przez sztukę opracowanie na podstawie (12)
Arteterapia – terapia przez sztukę, terapia przez twórczość, jest uznaną formą pomocy psychologicznej, wspomagającą proces leczenia, rehabilitacji, znajdującą zastosowanie w rewalidacji. Oddziaływanie przez sztukę ma również duże znaczenie w procesie kształtowania emocjonalnego, intelektualnego i społecznego jednostki. Techniki pracy stosowane w arteterapii służą wspieraniu rozwoju, profilaktyce i leczeniu różnych schorzeń, w tym MPD. Osoby podejmujące arteterapię nie muszą posiadać zdolności artystycznych ani wcześniejszych doświadczeń z tą formą pomocy (12).
Arteterapia to bardzo szeroka dziedzina wiedzy, która łączy w sobie medycynę, filozofię, psychologię, pedagogikę oraz socjologię. Jest to specyficzny rodzaj psychoterapii, gdzie używa się sztuki jako narzędzia do wyrażania siebie lub nawiązywania przez pacjenta kontaktu ze światem. Pozwala to na uzyskanie wielu pozytywnych efektów i wspomaga rozwój intelektualny, emocjonalny oraz społeczny (13, 14).
Ryc. 2. Jakie są cele arteterapii? Opracowanie na podstawie (14)
Wszechstronność terapii przez sztukę
Terapia przez sztukę jest o tyle ciekawa, gdyż można ją wykorzystać w terapii osób z niepełnosprawnością intelektualną, fizyczną, zaburzeniami psychicznymi, a także niedostosowanych społecznie. Bardzo dobrze sprawdza się także w rozwiązywaniu problemów w relacjach międzyludzkich – zwłaszcza w sferze rodzinnej. Można ją zastosować w przypadku praktycznie każdego człowieka – wiek, płeć, wykształcenie, stan zdrowia, a nawet zdolności artystyczne nie mają tu żadnego znaczenia (14, 15).
Arteterapia to rodzaj terapii wykorzystującej techniki m.in. plastyczne. Dzięki arteterapii dzieci mają możliwość nie tylko rozwijać swoje zainteresowania i pasje, mogą również swobodnie wyrazić emocje, zredukować napięcia, poprawić ogólną kondycję psychiczną. Mają także możliwość wyrażania myśli, doświadczeń i przeżyć, które są trudne do przekazania w słowach, ujawnienia tych, które są tłumione. Jednocześnie zajęcia te dają dzieciom radość, możliwość działania i tworzenia. Rozwijają wyobraźnię, myślenie, kreatywność, twórczość, pamięć, uwagę.
Elementarną częścią arteterapii jest sama radość w procesie tworzenia, nie zaś efekt działań, jednakże tenże efekt może być pomocny do celów diagnostycznych terapii (15, 16).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Kułakowska Z: Wczesne uszkodzenie dojrzewającego mózgu, od neurologii do rehabilitacji. Wydawnictwo Folium, Lublin 2003.
2. Kułak W, Sobaniec W: Wczesne dane na temat uszkodzenia komórki nerwowej. Medycyna 2000; 15/16: 24.
3. Michałowicz R: Definicja, obraz kliniczny, podział. [W:] Michałowicz R (red.): Mózgowe porażenie dziecięce. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001: 17-25.
4. Snela S, Piasek R: Mózgowe porażenie dziecięce. Ogólnopol Prz Med 2005; 4: 49-57.
5. Michałowicz R: Dziecko ryzyka. [W:] Michałowicz R, Jóźwiak S (red.): Neurologia dziecięca. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000: 99-104.
6. Kułak W, Sobaniec W: Mózgowe porażenie dziecięce – standardy postępowania. Stand Med 2004; 1: 96-99.
7. Kataryńczuk-Mania L (red.): Edukacja artystyczna – nowe wyzwania. Zielona Góra – Skarbona 2011.
8. Szulc W: Arteterapia: narodziny idei, ewolucja teorii, rozwój praktyki. Difin, Warszawa 2011.
9. Jaworska A: Wprowadzenie w problematykę arteterapii. [W:] Jaworska A, Kasprzak B (red.): Od teatru do terapii. T. 1. Między teorią a praktyką. Wydawnictwo KUL, Lublin 2006: 10.
10. Rozmysłowicz P: Arteterapia jako metoda korygowania zaburzeń emocjonalnych. [W:] Kataryńczuk-Mania L (red.): Metody i formy terapii sztuką. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2005: 11.
11. Karolak W: Arteterapie. Język wizualny w terapiach twórczości i sztuce. Difin, Warszawa 2014.
12. Linek A: Arteterapia – poznanie i wyrażanie siebie. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ 2012; 1.
13. Gilroy A (tłum. S. Sobczyński): Arteterapia: badania i praktyka. Łódź 2006.
14. Konieczna EJ: Arteterapia w teorii i praktyce. Kraków 2007: 18-22.
15. Toczydłowska T: Areteterapia, czyli terapia poprzez różne dziedziny sztuki. [W:] Balejka A, Zińczuk M (red.): Terapia pedagogiczna w teorii i praktyce. Wydawnictwo „Logopeda radzi”, Białystok 2006: 207-212.
16. Józefowski E: Arteterapia w sztuce i edukacji. UAM, Poznań 2012.
17. Kataryńczuk-Mania L: Metody i formy terapii sztuka. Zielona Góra 2005.
18. Kataryńczuk-Mania L: Wybrane elementy terapii w procesie edukacji artystycznej. Zielona Góra 2002.
19. Kordzińska-Grabowska A: Arteterapia. Wydawnictwo Verlag Dashofer, Warszawa 2012: 16.
20. Szulc W: Współczesne kierunki arteterapii. Arteterapia w programach terapeutycznych dla dzieci i młodzieży. [W:] Leszczyński G (red.): Sztuka dla dziecka jako forma komunikacji społecznej. T. 1. Wydawnictwo Centrum Sztuki Dziecka, Poznań 2009: 64.
21. Różycka R: Art-terapia. [W:] Piszczek M (red.): Terapia zabawą. Terapia przez sztukę. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2002.
22. Siemież M: Arteterapia – w poszukiwaniu wewnętrznego światła. [W:] Siemież M, Siemież T (red.): Arteterapia w edukacji i rozwoju człowieka. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2008.
