Medycyna europejska wywodzi się z filozofii antycznej Grecji i Rzymu. Jakkolwiek przez ponad 1500 lat teoria humoralna Galena wyznaczała postępowanie medyków, to w przypadku ran odniesionych na polach bitwy czy w czasie walk gladiatorów lekarze stosowali daleko bardziej praktyczne środki zaradcze niż upust krwi czy mikstury napotne. I tak rzymski encyklopedysta Aulus Cornelius Celsus był autorem pierwszych znanych nam wskazówek postępowania w przypadku zranień jelita. W swoim dziele „De re medicina libri octo” Celsus zalecał w takich przypadkach ocenę stanu jelit, ich ewentualne zeszycie oraz zamknięcie powłok szwem dwuwarstwowym, zszywając osobno „błonę wewnętrzną”, osobno skórę. Celsus pisał: „Niekiedy w wyniku rany brzucha wypadają jelita. Należy sprawdzić, czy nie są uszkodzone i czy zachowują swój prawidłowy kolor. Jeżeli uszkodzone jest jelito cienkie – nic zrobić się już nie da. Jelito grube można zeszyć, bez żadnej pewności powodzenia. Ale dlatego, że choćby cień nadziei jest lepszy od jej braku; niekiedy następuje wygojenie. Jeśli stwierdzimy, że jelito jest blade, sine lub czarne – nasza pomoc nie zda się na nic. Ale jeśli zachowuje swój prawidłowy kolor, trzeba działać szybko, ponieważ wpływ powietrza jest szkodliwy. Chorego trzeba ułożyć na plecach z uniesionymi biodrami – jeśli rana brzucha jest zbyt wąska, żeby odprowadzić jelita, trzeba ją poszerzyć, przecinając powłoki, na ile jest to potrzebne. Jeżeli jelita wysychają, należy je zwilżać wodą z dodatkiem oliwy. Asystent delikatnie rozchyla brzegi rany rękami albo dwoma hakami; chirurg zawsze wprowadza najpierw ten odcinek jelit, który wypadł ostatni, aby zachować właściwą kolejność pętli. Następnie należy delikatnie potrząsnąć pacjentem, aby pętle ułożyły się samoistnie. Potem trzeba zbadać sieć i odciąć te jej fragmenty, które stały się ciemne; część zdrową odprowadzamy delikatnie i układamy przed jelitami” (1).

Dziś ten jakże trafny opis zasad postępowania w przypadku zranień jelita wydaje się być oczywistością i trudno uwierzyć, że przez kolejne setki lat lekarze w Europie odwrócili się od tekstów antycznych i zawierzyli los swoich pacjentów medycynie klasztornej. Rozwój europejskiej chirurgii uległ wstrzymaniu w wyniku decyzji Soboru Laterańskiego IV, który ogłosił w 1215 roku, iż „kościół wystrzega się krwi” (Ecclesia abhorett e sanguine). Usunięto wówczas chirurgię z wydziałów lekarskich, a medycy uniwersyteccy zaczęli stronić od działalności chirurgicznej, jako nielicującej z powagą stanu lekarskiego. Przez kolejne wieki zabiegi chirurgiczne stały się w Europie domeną balwierzy, cyrulików, łaziebników, a nawet katów. Dopiero ogłoszone w XVI wieku przełomowe dla medycyny dzieło „De corporis humani fabrica” Andreasa Vesaliusa oraz wyniki obserwacji krążenia krwi Williama Harveya i prace siedemnastowiecznego patologa Giovanni Morgagniego przyniosły rozwój diagnostyki i terapii oraz zmianę statusu zawodowego chirurgów (2).

Jedną z chorób, z jaką przychodziło się mierzyć lekarzom, była niedrożność jelit wynikająca zarówno z toczącego się procesu nowotworowego, jak i wad wrodzonych. I tak jako pierwszy tzw. nienaturalny odbyt miał wyłonić Jean Mèry – naczelny chirurg w Hôtel-Dieu (ryc. 1). W zbudowanym według własnego projektu amfiteatrze uczył studentów anatomii i chirurgii. To prawdopodobnie tam w 1701 roku zdecydował się na wytworzenie anus contre nature u pacjentki z uwięźniętą przepukliną pachwinową. W trakcie operacji usunął martwiczo zmienioną część jelita i wytworzył stomię w okolicy łonowej. Można by się było spodziewać, że ten uznany chirurg, członek Królewskiej Akademii Nauk, stanie się inspiracją dla innych. Nic bardziej mylnego. Na pierwszą planową kolostomię w przebiegu niedrożności u osoby dorosłej trzeba było czekać kolejne 75 lat (3).