Magdalena Błachowska, *Justyna Opydo-Szymaczek, Natalia Torlińska-Walkowiak
Czynniki wpływające na rozwój próchnicy zębów mlecznych u dzieci przedszkolnych
Factors affecting dental caries development in primary dentition of pre-school children
Department of Pediatric Dentistry, Chair of Pediatric Dentistry, Poznań University of Medical Sciences, Poland
Head of Department: Justyna Opydo-Szymaczek, DDS, PhD
Streszczenie
Wstęp. Ocena czynników wpływających na rozwój próchnicy zębów u dzieci jest punktem wyjścia do przygotowania efektywnych programów profilaktyki próchnicy.
Cel pracy. Celem pracy były ocena występowania próchnicy zębów u dzieci przedszkolnych zamieszkujących dwa tereny: z optymalną i z niską zawartością fluorków w wodzie pitnej oraz ustalenie wpływu wybranych czynników na stan uzębienia badanych dzieci.
Materiał i metody. Badaniami objęto grupę 73 dzieci obojga płci w wieku 4-7 lat uczęszczających do dwóch niepublicznych przedszkoli: w Środzie Wielkopolskiej (37 pacjentów) i Turku (36 pacjentów). Rodzice pacjentów zostali poproszeni o wypełnienie ankiety dotyczącej diety, higieny i profilaktyki próchnicy. Stan zdrowia jamy ustnej oceniono z zastosowaniem lusterka, zgłębnika i lampy czołowej. Higienę oceniano z wykorzystaniem wskaźnika płytki (PlI) według Silnessa i Löe, a stan uzębienia, obliczając liczbę powierzchni zębów mlecznych z próchnicą, usuniętych i wypełnionych z powodu próchnicy (puwp), natomiast frekwencję próchnicy, obliczając odsetek dzieci z puwp > 0. Analizy statystyczne przeprowadzono z zastosowaniem programu STATISTICA (wersja 12.5.192.0, StatSoft, Poland), przyjmując poziom istotności statystycznej p < 0,05.
Wyniki. Nie wykazano istotnych statystycznie różnic pomiędzy wskaźnikami próchnicy zębów mlecznych w obu miejscowościach z wyjątkiem liczby powierzchni zębów usuniętych z powodu próchnicy, która była niższa w Środzie Wielkopolskiej (w środowisku optymalnie fluorkowanym). Wielkość liczby puwp u badanych dzieci była uzależniona przede wszystkim od skuteczności codziennych zabiegów higienicznych oraz diety.
Wnioski. Wyniki wskazują na potrzebę edukacji prozdrowotnej z wdrażaniem prawidłowych nawyków higienicznych i żywieniowych, również w rodzinach o wysokim statusie socjoekonomicznym.
Summary
Introduction. The assessment of factors influencing the development of tooth decay in children is the basis for the preparation of effective caries prophylaxis programs.
Aim. The aim of the study was to assess the occurrence of tooth decay in preschool children living in two areas: with optimal and low fluoride content in drinking water, and to determine the influence of selected factors on the dental condition of the studied children.
Material and methods. The study included a group of 73 children of both sexes aged 4-7 attending two private kindergartens: in Środa Wielkopolska (37 patients) and Turek (36 patients). The parents of the patients were asked to complete a questionnaire on diet, hygiene and caries prophylaxis. Oral health was assessed using a mirror, probe and headlamp. Oral hygiene was assessed using the plaque index (PlI) according to Silness and Löe, dental caries by calculating the number of primary teeth surfaces with caries, removed and filled due to caries (dmfs), and caries frequency by calculating the percentage of children with dmfs > 0. Statistical analyzes were performed with the use of STATISTICA (version 12.5.192.0, StatSoft, Poland), with the statistical significance level p < 0.05.
Results. No statistically significant differences were found between the caries indices of primary teeth in both localities, except for the number of teeth surfaces removed due to caries, which was lower in Środa Wielkopolska (in an optimally fluoridated environment). The dmfs number in the examined children depended primarily on the effectiveness of daily hygiene procedures and diet.
Conclusions. The results indicate the need for pro-health education with the implementation of correct hygienic and nutritional habits, also in families with high socio-economic status.
Wstęp
Próchnica zębów jest chorobą o bardzo złożonej etiologii, na którą składa się szereg czynników, takich jak: odporność tkanek twardych zębów, środowisko jamy ustnej, mikroflora i skład diety (1-4). Do czynników zmniejszających ryzyko rozwoju próchnicy należą m.in.: zamieszkiwanie na terenie z wodą fluorkowaną lub stosowanie suplementów fluorkowych, spożywanie wody zamiast soków i napojów gazowanych, szczotkowanie zębów pastą fluorkową czy też profesjonalne zabiegi profilaktyki fluorkowej (1, 2).
W Polsce woda nie jest sztucznie fluorkowana i w większości miejscowości naturalne stężenie fluorków wynosi poniżej 0,3 mg/l, w niewielu utrzymuje się w granicach optymalnych dla zdrowia jamy ustnej (0,5-1,0 mg/l), a przekroczenia górnej granicy normy (1,5 mg/l) należą do rzadkości (5, 6). Dzieci mają dostęp do bezpłatnej opieki stomatologicznej i zabiegów profilaktycznych w gabinetach realizujących usługi w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia, chociaż z badań wynika, że tylko 1/3 pacjentów w wieku 7 lat zgłasza się do dentysty na regularne wizyty kontrolno-profilaktyczne (7).
Frekwencja próchnicy u dzieci przedszkolnych odnotowywana w ostatnich latach podczas badań monitoringowych jest wysoka i nie spełnia założeń WHO na rok 2000 (50% 5-6-latków bez próchnicy) oraz szczegółowych celów Narodowego Programu Zdrowia na lata 2006-2020 (60% dzieci w wieku 6 lat bez próchnicy) (8-10). Ocena czynników wpływających na rozwój próchnicy zębów u dzieci w Polsce jest zatem bardzo istotna i powinna być punktem wyjścia do przygotowania efektywnych programów profilaktyki próchnicy.
Cel pracy
Celem pracy była ocena intensywności próchnicy zębów u dzieci przedszkolnych zamieszkujących dwa środowiska: o optymalnym i suboptymalnym stężeniu fluorków w wodzie pitnej i czynników wpływających na rozwój próchnicy u badanych dzieci.
Materiał i metody
Na badania otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej UM w Poznaniu (uchwała 362/17). Badaniami objęto grupę 73 dzieci obojga płci (32 dziewczynki i 41 chłopców) w wieku 4-7 lat. Wszyscy badani uczęszczali do dwóch niepublicznych przedszkoli: w Środzie Wielkopolskiej (37 pacjentów) i Turku (36 pacjentów), gdzie zawartość fluorków w wodzie pitnej według danych uzyskanych w stacji sanitarno-epidemiologicznej wynosiła w latach 2010-2018 odpowiednio od 0,68 do 0,74 mg/l (optymalne stężenie fluorków) oraz od 0,19 do 0,30 mg/l (suboptymalne stężenie fluorkowe). Podstawą kwalifikacji do grupy badanej były: zamieszkiwanie od urodzenia na obszarze Turku lub Środy Wielkopolskiej i deklaracja rodziców o chęci przystąpienia do badań. Kryterium wyłączającym z badań były choroby ogólnoustrojowe (z wyjątkiem alergii niewymagającej stosowania leków), niepełnosprawność, diety eliminacyjne.
Rodzice pacjentów zostali poproszeni o wypełnienie ankiety dotyczącej diety, higieny i profilaktyki próchnicy. Stan zdrowia jamy ustnej oceniono z zastosowaniem lusterka, zgłębnika i lampy czołowej.
Stan uzębienia określany był według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (11). Ubytki próchnicowe diagnozowano, gdy w zagłębieniu lub bruździe lub na gładkiej powierzchni zęba stwierdzono ewidentny ubytek, podminowane próchnicowo szkliwo, w badaniu dotykowym rozmiękczone dno i/lub ściany. Powierzchnię zęba z czasowym wypełnieniem, z uszczelniaczem i współistniejącą próchnicą lub z próchnicą wtórną klasyfikowano w tej kategorii. W przypadku, kiedy korona zęba była całkowicie zniszczona próchnicą i pozostał jedynie korzeń, oznaczano na diagramie próchnicę obejmującą wszystkie powierzchnie korony zęba. W przypadkach wątpliwych co do obecności próchnicy podejmowano decyzję diagnostyczną zakładającą nieobecność próchnicy.
U wszystkich badanych obliczono liczbę puwp, a więc sumę powierzchni zębów z próchnicą (pp), liczbę powierzchni zębów usuniętych z powodu próchnicy (up) oraz wypełnionych z powodu próchnicy (wp). Do liczby puwp nie wliczano powierzchni zębów z białymi lub kredowymi plamami, przebarwieniami lub chropowatymi plamami – twardymi w badaniu sondą, przebarwionych zagłębień i szczelin w szkliwie bez widocznych oznak podminowania szkliwa, twardego dna i ściany przy badaniu sondą WHO oraz ubytków, które na podstawie wywiadu lub oglądania i dotyku zakwalifikowane zostały jako abrazyjne.
Higienę oceniano z wykorzystaniem wskaźnika płytki nazębnej PlI według Silnessa i Löe (12) na czterech powierzchniach (mezjalnej, dystalnej, policzkowej i językowej) na zębach wskaźnikowych 55, 52, 63, 75, 72, 83 albo (w przypadku braku zębów wskaźnikowych) na ich stałych następcach lub zębach z nimi sąsiadujących zgodnie ze skalą: 0 – brak płytki, 1 – cienki złóg widoczny dopiero po przesunięciu sondy wzdłuż brzegu dziąsłowego lub po wybarwieniu, 2 – złóg widoczny gołym okiem, umiarkowana akumulacja w rejonie przydziąsłowym, 3 – gruba warstwa płytki w obrębie kieszonki i brzegu dziąsłowego.
Wartość wskaźnika stanowi iloraz sumy wartości uzyskanych dla każdej powierzchni wszystkich badanych zębów i liczby badanych powierzchni. Wartość PlI w przedziale 0-0,6 świadczy o dobrej higienie jamy ustnej, 0,7-1,8 – o średniej, a 1,9-3,0 – o złej higienie jamy ustnej.
Frekwencję próchnicy obliczano jako odsetek dzieci z puwp powyżej 0.
Analizy statystyczne przeprowadzono z zastosowaniem programu Statistica for Windows (wersja 125.192.0), przyjmując poziom istotności statystycznej p < 0,05.
Wyniki
Zbadano ogółem 36 dzieci z Turku i 37 dzieci ze Środy Wielkopolskiej, w tym 32 dziewczynki i 41 chłopców. Średnia wieku w obu populacjach nie różniła się istotnie statystycznie, podobnie jak proporcje płci (p > 0,05) (tab. 1).
Tab. 1. Charakterystyka grupy badanej
| | Liczba (odsetek) badanych | Wiek w latach średnia ± SD | Liczba (odsetek) dziewcząt | Liczba (odsetek) chłopców |
| Turek | 36 (49%) | 5,42 ± 1,08 | 17 (47%) | 19 (53%) |
| Środa Wielkopolska | 37 (51%) | 5,54 ± 1,04 | 15 (41%) | 22 (59%) |
| Ogółem | 73 (100%) | 5,48 ± 1,05 | 32(44%) | 41(56%) |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Ramos-Gomez F, Ng MW: Into the future: keeping healthy teeth caries free: pediatric CAMBRA protocols. J Calif Dent Assoc 2011; 39(10): 723-733.
2. Featherstone JDB, Chaffee BW: The Evidence for Caries Management by Risk Assessment (CAMBRA®). Adv Dent Res 2018; 29(1): 9-14.
3. Tinanoff N, Kanellis MJ, Vargas CM: Current understanding of the epidemiology mechanisms, and prevention of dental caries in preschool children. Pediatr Dent 2002; 24(6): 543-551.
4. Mobley CC: Nutrition and dental caries. Dent Clin North Am 2003; 47(2): 319-336.
5. Borysewicz-Lewicka M, Opydo-Szymaczek J: Fluoride in Polish drinking water and the possible risk of dental fluorosis. Pol J Environ Stud 2016; 25: 9-15.
6. Czarnowski W, Wrzesniowska K, Krechniak J: Fluoride in drinking water and human urine in Northern and Central Poland. Sci Total Environ 1996; 191: 177-184.
7. Opydo-Szymaczek J, Borysewicz-Lewicka M, Andrysiak K et al.: Clinical Consequences of Dental Caries, Parents’ Perception of Child’s Oral Health and Attitudes towards Dental Visits in a Population of 7-Year-Old Children. Int J Environ Res Public Health 2021; 18: 5844.
8. Adamowicz-Klepalska B, Wierzbicka M, Strużycka I: Założenia i cele zdrowia jamy ustnej w kraju na lata 2006-2020. Czas Stomat 2005; 58(6): 457-459.
9. FDI: Global goals for oral health in the year 2000. Int Dent J 1982; 32: 74-77.
10. Minister Zdrowia. Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020. Stan zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowania w populacji polskiej w wieku 5, 7 i 12 lat w 2016 roku. Ministerstwo Zdrowia 2018. https://www.gov.pl/web/zdrowie/monitorowanie-stanu-zdrowia-jamy-ustnej-populacji-polskiej-w-latach-2016-2020.
11. Petersen PE, Baez RJ, World Health Organization: Oral health surveys: basic methods. 5th edition, World Health Organization 2013.
12. Löe H: The Gingival Index, the Plaque Index and the Retention Index Systems. J Periodontol 1967; 38(6) Suppl.: 610-606.
13. O’Mullane DM, Baez RJ, Jones S et al.: Fluoride and oral health. Community Dent Health 2016; 33(2): 69-99.
14. World Health Organization: Fluorides and oral health: Rapport of a WHO Expert Committee on Oral Health Status and Fluoride Use. WHO, Geneva 1994.
15. Opydo-Szymaczek J, Ogińska M, Wyrwas B: Fluoride exposure and factors affecting dental caries in preschool children living in two areas with different natural levels of fluorides. J Trace Elem Med Biol 2021; 65: 126726.
16. Peres MA, Ju X, Mittinty M et al.: Modifiable factors explain socioeconomic inequalities in children’s dental caries. J Dent Res 2019; 98: 1211-1218.
17. Kramer ACA, Pivodic A, Hakeberg M, Ostberg AL: Multilevel Analysis of Dental Caries in Swedish Children and Adolescents in Relation to Socioeconomic Status. Caries Res 2019; 53(1): 96-106.
18. Williams NJ, Whittle JG, Gatrell AC: The relationship between socio-demographic characteristics and dental health knowledge and attitudes of parents with young children. Brit Dent J 2002; 193: 651-654.
19. Shamsa S, Soika I, Turska-Szybka A et al.: Determinanty korzystania z opieki stomatologicznej przez dzieci w okresie uzębienia mlecznego – badania ankietowe. Nowa Stomatol 2019; 24(1): 13-19.
20. European Academy of Paediatric Dentistry: Guidelines on the use of fluoride in children: an EAPD policy document. Eur Arch Paediatr Dent 2009; 10(3): 129-135.
21. Issa AI, Toumba KJ: Oral fluor ide retention in saliva following toothbrushing with child and adult dentifrices with and without water rinsing. Caries Res 2004; 38: 15-19.
22. Kamińska A, Szalewski L, Batkowska J et al.: The dependence of dental caries on oral hygiene habits in preschool children from urban and rural areas in Poland. Ann Agric Environ Med 2016; 23(4): 660-665.
23. Mascarenhas AK: Oral hygiene as a risk indicator of enamel and dentin caries. Comm Dent Oral Epidemiol 1998; 26: 331-339.
24. Leroy R, Bogaerts K, Martens L et al.: Risk factors for caries incidence in a cohort of Flemish preschool children. Clin Oral Invest 2012; 16: 805-812.
25. Pilbauerova N, Cermakova E, Koberova Ivancakova R, Suchanek J: The Association of Caries Increment Dynamics in Preschool Children with Risk Factors: The 3-Year Prospective Study. Int J Environ Res Public Health 2020; 17: 7459.
26. American Academy of Pediatric Dentistry: Policy on use of fluoride. The Reference Manual of Pediatric Dentistry. American Academy of Pediatric Dentistry, Chicago, Ill. 2021: 66-67.
27. Holve S: An observational study of the association of fluoride varnish applied during well child visits and the prevention of early childhood caries in American Indian children. Matern Child Health J 2008; 12 (suppl. 1): 64-67.
28. Lim S, Sohn W, Burt BA et al.: Cariogenicity of soft drinks, milk and fruit juice in low-income African-American children: a longitudinal study. J Am Dental Assoc 2008; 139(7): 959-967.
29. Koç N, Aslan NN, Yardimci H: Role of foods in caries among preschool-children: A cross-sectional study: Foods and Caries. Progr Nutr 2022; 24(2): e2021303.
