*Maja Lipiec1, Zuzanna Lipiec-Rzepecka2, Sara Shamsa-Nieckula1, Dorota Olczak-Kowalczyk1
Determinanty urazowych uszkodzeń zębów u dzieci 5-letnich – badania ankietowe populacji polskiej
Determinants of dental trauma in 5-year-old children – a questionnaire study in the Polish population
1Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Warsaw
Head of Department: Professor Dorota Olczak-Kowalczyk, MD, PhD
2Multidisciplinary Provincial Hospital in Gorzów Wielkopolski
Hospital Director: Jerzy Ostrouch
Streszczenie
Wstęp. Urazy zębów są rozpowszechnionym zjawiskiem w Polsce i na świecie. Postępowanie związane z urazami zębów mlecznych stanowi wyzwanie diagnostyczne oraz lecznicze. Urazom zębów mogą towarzyszyć liczne powikłania. Dotychczas nie były prowadzone epidemiologiczne badania stomatologiczne, które oceniłyby częstość oraz czynniki determinujące występowanie urazów zębów mlecznych w populacji polskiej.
Cel pracy. Określenie częstości, rodzaju i przyczyn urazów zębów mlecznych oraz sposobu postępowania leczniczego, a także wyodrębnienie czynników korelujących z wyżej wymienionymi parametrami u dzieci w pierwszych 5 latach życia w Polsce.
Materiał i metody. Badania ankietowe przeprowadzono w 15 województwach w ramach programu pt. „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020”. Do badania włączono rodziców dzieci w wieku 5 lat. Kwestionariusz badań zawierał pytania dotyczące czynników socjoekonomicznych, sprawdzające wiedzę rodziców i ich zachowania zdrowotne w odniesieniu do zdrowia jamy ustnej dzieci oraz urazów zębów. Wyniki poddano analizie statystycznej przy poziomie istotności p < 0,05.
Wyniki. Do analizy włączono 1044 prawidłowo wypełnione kwestionariusze. Urazu zęba mlecznego doznało około 10% dzieci, najczęściej w 3. roku życia. Na skutek urazu przeważnie dochodziło do złamania korony oraz zwichnięć zębów. Większość rodziców dzieci, które doznały urazu zęba, zgłosiła brak potrzeby leczenia. Najczęściej stosowaną metodą leczniczą była jednak ekstrakcja.
Wnioski. Skutkiem urazu zęba może być występowanie powikłań, a w konsekwencji pogorszenie jakości życia dziecka. Tylko wczesne zaopatrzenie i leczenie urazów może temu zapobiec.
Summary
Introduction. Tooth injuries are a widespread phenomenon in Poland and worldwide. The management of primary tooth injuries is a diagnostic and therapeutic challenge. Tooth injuries can be accompanied by many complications. No epidemiological studies have been conducted that would assess the frequency and factors determining the prevalence of primary tooth injuries in the Polish population.
Aim. Determining the incidence, type and causes of primary dentition injuries and treatment methods, as well as identification of factors correlating with the above-mentioned parameters in 5-year-olds in Poland.
Material and methods. Questionnaire surveys were conducted in 15 voivodeships as part of the programme entitled “Oral health monitoring of the Polish population in years 2016-2020”. Parents of 5-year-old children were included in the study. The questionnaire included questions on socioeconomic factors, parental knowledge and health behaviours in relation to children’s oral health and dental trauma. The results were analysed statistically.
Results. A total of 1,044 correctly completed questionnaires were included in the analysis. About 10% of children had a history of primary tooth trauma, usually in the third year of life. The most common injuries were crown fractures and tooth luxations. Most of the parents of children who have sustained a tooth injury reported no need for treatment. Extraction was the most common treatment method.
Conclusions. Tooth injury may lead to complications and, consequently, reduced life quality in the child. Only early care and treatment of dental trauma can prevent them.
Wstęp
Urazy zębów są rozpowszechnionym zjawiskiem nie tylko w kraju, ale i na świecie. Częstość występowania urazów zębów mlecznych na świecie szacuje się na ok. 22,7%, a w regionie europejskim – na ok. 14,2% (1). Postępowanie związane z urazami zębów mlecznych stanowi wyzwanie zarówno diagnostyczne, jak i lecznicze. W tym celu często wymagana jest większa częstość wizyt stomatologicznych, co powoduje niejednokrotnie absencje? dziecka w szkole lub w przedszkolu (2). Urazom zębów mogą towarzyszyć liczne powikłania, które najczęściej są związane z nieudzieleniem prawidłowej pomocy w miejscu wypadku lub zbyt późnym zgłoszeniem się pacjenta do dentysty. Badania wykazały, że ponad połowa (67,7%) ankietowanych osób (nauczyciele i osoby związane z medycyną) nie uznaje za konieczne, by zgłosić się do lekarza dentysty po utracie zęba mlecznego z powodu urazu (3). Urazy zębów mlecznych mogą skutkować powikłaniami w obrębie zębów mlecznych, takimi jak utrata zęba lub jego żywotności. Mogą również być powikłane uszkodzeniami w obrębie zębów stałych, np. niedorozwojem szkliwa zębów stałych (4% przypadków) czy zaburzeniami jakościowymi szkliwa (32% przypadków) (4). Skutki urazów stanowią nie tylko problem zdrowotny. Mogą wiązać się również ze zwiększonymi wydatkami na leczenie i pogorszeniem jakości życia dziecka, w tym z zaburzeniami relacji z rówieśnikami. Dotychczas nie były prowadzone epidemiologiczne badania stomatologiczne w Polsce, które oceniłyby częstość występowania urazów zębów mlecznych w populacji polskiej oraz czynniki determinujące ich występowanie.
Cel pracy
Celem pracy było określenie częstości, rodzaju i przyczyn urazów zębów mlecznych oraz sposobu postępowania leczniczego, a także wyodrębnienie czynników korelujących z wyżej wymienionymi parametrami u dzieci w pierwszych 5 latach życia w Polsce.
Materiał i metody
Badania ankietowe przeprowadzono w 15 województwach w ramach programu pt. „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020” finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia (umowa nr 11/1/2019/1210/836, paragraf 3 ust. 23). Do badania włączono rodziców dzieci w wieku 5 lat. Próba populacji została wyłoniona w losowaniu wielowarstwowym. W każdym z województw wylosowano powiaty, gminy, następnie miasta i wsie oraz przedszkola w poszczególnych miejscowościach. Z badań wyłączano rodziców dzieci w wieku powyżej lub poniżej 5 lat, niewyrażających zgody na udział w badaniu, autorów błędnie wypełnionych kwestionariuszy. Wielkość próby szacowano, posługując się danymi GUS (liczebność populacji dzieci w wieku 5 lat: 353 516) oraz danymi dotyczącymi częstości występowania próchnicy zębów jako wiodącego problemu zdrowotnego w Polsce.
Kwestionariusz badań dla rodziców zawierał pytania dotyczące czynników socjoekonomicznych, sprawdzające wiedzę rodziców i ich zachowania zdrowotne w odniesieniu do zdrowia jamy ustnej dzieci (higieniczne, dietetyczne, korzystanie z opieki stomatologicznej, jakość życia dziecka zależna od zdrowia jamy ustnej) oraz urazów zębów, w tym kwestii takich, jak: liczba zębów, których dotyczył uraz, umiejscowienie zęba w jamie ustnej, wiek w chwili urazu, mechanizm urazu, miejsce, w którym doszło do urazu, sposób leczenia po urazie.
Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (KB 185/2018). Wyniki poddano analizie statystycznej. Porównania badanych grup dla zmiennych ilościowych były przeprowadzone z uz?yciem testów parametrycznych, tj. testu t dla porównania dwóch grup (np. płci) lub analizy wariancji dla wie?cej niz? dwóch grup (np. województw). Zmienne skategoryzowane analizowano z uz?yciem testu chi-kwadrat. Dla przeprowadzonych testów wyniki zostały przedstawione jako wartos?ci p (p-value), czyli obserwowane poziomy istotnos?ci (p < 0,05). Zalez?nos?ci mie?dzy wybranymi czynnikami oceniano metoda? analizy korelacji Spearmana. Analizy przeprowadzono z uz?yciem programów SPSS oraz Statistica.
Wyniki
Do analizy włączono 1044 prawidłowo wypełnione kwestionariusze przez rodziców dziewcząt (51%) i chłopców (49%). W tabeli 1 przedstawiono charakterystykę socjoekonomiczną respondentów.
Tab. 1. Charakterystyka socjoekonomiczna respondentów
| | Liczba badanych ogółem n (%) |
| Ogółem | 1044 (100%) |
| Płeć | męska | 512 (49%) |
| żeńska | 532 (51%) |
| Miejsce zamieszkania | miasto | 580 (55,6%) |
| wieś | 464 (44,4%) |
| Poziom wykształcenia matki | podstawowe | 1 (0,1%) |
| zawodowe | 22 (2,1%) |
| średnie | 259 (24,8%) |
| ukończona szkoła pomaturalna lub kursy pomaturalne | 125 (12%) |
| wyższe | 637 (61%) |
| Poziom wykształcenia ojca dziecka | podstawowe | 7 (0,7%) |
| zawodowe | 41(4%) |
| średnie | 374 (35,8%) |
| ukończona szkoła pomaturalna lub kursy pomaturalne | 98 (9,4%) |
| wyższe | 524 (50,1%) |
| Samoocena sytuacji materialnej w rodzinie | niezadowalająca (zła) | 42 (4,02%) |
| przeciętna (dobra) | 68 (39%) |
| bardzo dobra | 27 (59%) |
| Samotne wychowywanie dziecka | 84 (8%) |
| Korzystanie z opieki stomatologicznej (odbyta wizyta w gabinecie stomatologicznym) | 670 (64,2%) |
Urazu zęba mlecznego doznało 105 dzieci (10,1%), najczęściej w 3. roku życia (ryc. 1). Zwykle dochodziło do urazu 1 zęba (6,23% urazów), najrzadziej do > 2 zębów (0,86% urazów) w odcinku przednim szczęki (8,43% urazów). Najczęstszym urazem było złamanie korony zęba (ryc. 2). U 48 dzieci (45,7% zgłoszonych przypadków uszkodzeń urazowych zębów) urazowi zęba(-ów) towarzyszyło zranienie tkanek miękkich. Najczęściej były to zranienia wargi lub dziąsła. Głównymi przyczynami urazu były upadek (55,2%) oraz zderzenia/uderzenia o przedmiot (41,9%). Do urazu najczęściej dochodziło w domu (54,3%), na podwórku/placu zabaw (26,7%), w przedszkolu (10,5%), na ulicy (8,6%).
Ryc. 1. Częstość uszkodzeń urazowych zębów mlecznych w czterech przedziałach wiekowych
Ryc. 2. Rodzaje uszkodzeń urazowych zębów mlecznych zgłaszanych przez rodziców
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Petti S, Glendor U, Andersson L: World traumatic dental injury prevalence and incidence, a meta-analysis. One billion living people have had traumatic dental injuries. Dent Traumatol 2018; 34: 71-86.
2. Ligali TO, Folayan MO, Sheiham A: Assessment of time taken to treat dental trauma in Nigerian children. Eur Arch Paediatr Dent 2011; 12: 37-40.
3. Szufnara A, Lipczyn?ska-Lewandowska M, Majewska-Bes?ka S, Szczepańska J: Ocena wiedzy nauczycieli oraz personelu medycznego na temat udzielania pierwszej pomocy w przypadkach urazów ze?bów. Nowa Stomatol 2018; 23(4): 135-141.
4. Holan G: Long-term effect of different treatment modalities for traumatized primary incisors presenting dark coronal discoloration with no other sign of injury. Dent Traumatol 2006; 22: 14-17.
5. Olczak-Kowalczyk D, Lipiec M: Uszkodzenia urazowe ze?bów mlecznych na podstawie badan? ankietowych rodziców/opiekunów prawnych dzieci w wieku 5 lat. [W:] Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020. Uwarunkowania stanu zdrowia jamy ustnej i uszkodzenia urazowe zębów u dzieci i młodzieży w Polsce w 2020 roku. Sekcja Druków Uczelnianych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2021: 239-248.
6. Borum MK, Andreasen JO: Therapeutic and economic implications of traumatic dental injuries in Denmark: an estimate based on 7549 patients treated at a major trauma centre. Int J Paediatr Dent 2001; 11: 249-258.
7. Porritt JM, Rodd HD, Ruth BS: Quality of life impacts following childhood dento-alveolar trauma. Dent Traumatol 2011; 27: 2-9.
8. Locker D: Self-reported dental and oral injuries in a population of adults aged 18-50 years. Dent Traumatol 2007; 23: 291-296.
9. Petersson EE, Andersson L, Sorensen S: Traumatic oral vs non-oral injuries. Swed Dent J 1997; 21: 55-68.
10. Lam R: Epidemiology and outcomes of traumatic dental injuries: a review of the literature. Aust Dent J 2016; 61(1 Suppl): 4-20.
11. Granville-Garcia AF, de Menezes VA, de Lira PI: Dental trauma and associated factors in Brazilian preschoolers. Dent Traumatol 2006; 22: 318-322.
12. Oliveira LB, Marcenes W, Ardenghi TM et al.: Traumatic dental injuries and associated factors among Brazilian preschool children. Dent Traumatol 2007; 23: 76-81.
13. Otuyemi OD, Segun-Ojo IO, Adegboye AA: Traumatic anterior dental injuries in Nigerian preschool children. East Afr Med J 1996; 73: 604-606.
14. Choi SC, Park JH, Pae A, Kim JR: Retrospective study on traumatic dental injuries in preschool children at Kyung Hee Dental Hospital, Seoul, South Korea. Dent Traumatol 2010; 26: 70-75.
15. Szewczak K: Formy spędzania czasu wolnego przez dzieci klas trzecich szkoły podstawowej – raport z badań. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce 2015; 1(35): 47-71.
16. Hasan AA, Qudeimat MA, Andersson L: Prevalence of traumatic dental injuries in preschool children in Kuwait- a screening study. Dental Traumatol 2010; 26: 346-350.
17. Gabris K, Tarjan I, Rozsa N: Dental trauma in children presenting for treatment at the Department of Dentistry for Children and Orthodontics, Budapest, 1985-99. Dent Traumatol 2001; 17: 103-108.
18. Osuji OO: Traumatised primary teeth in Nigerian children attending University Hospital: the consequences of delays in seeking treatment. Int Dent J 1996; 46: 165-170.
19. Glendor U, Halling A, Andersson L, Eilert-Petersson E: Incidence of traumatic tooth injuries in children and adolescents in the county of Västmanland, Sweden. Swed Dent J 1996; 20: 15-28.
20. Kahabuka FK, Plasschaert A, Van’t Hof M: Prevalence of teeth with untreated dental trauma among nursery and primary school pupils in Dar es Salaam, Tanzania. Dent Traumatol 2001; 17: 109-113.
21. Borum MK, Andreasen JO: Sequelae of trauma to primary maxillary incisors. Part I. Complications in the primary dentition. Endod Dent Traumatol 1998; 14: 31-44.
22. Kahabuka FK, Willemsen W, Van’t Hof M et al.: Initial treatment of traumatic dental injuries by dental practitioners. Endod Dent Traumatol 1998; 14: 206-209.
23. Merkle A: Complete intrusion of a maxillary right primary central incisor. Pediatr Dent 2000; 22: 151-152.
24. Ram D, Holan G: Partial pulpotomy in a traumatized primary incisor with pulp exposure: case report. Pediatr Dent 1994; 16: 44-48.
25. Cunha RF, Pugliesi DM, Mello Vieira AE: Oral trauma in Brazilian patients aged 0-3 years. Dent Traumatol 2001; 17: 210-212.
26. Llarena del Rosario ME, Acosta AV, Garcia-Godoy F: Traumatic injuries to primary teeth in Mexico City children. Endod Dent Traumatol 1992; 8: 213-214.
27. Fried I, Erickson P: Anterior tooth trauma in the primary dentition. Incidence, classification, treatment methods, and sequelae: a review of the literature. ASDC J Dent Child 1995; 62: 256-261.
28. Nelson LP, Shusterman S: Emergency management of oral trauma in children. Curr Opin Pediatr 1997; 9: 242-245.
29. Yam AA, Diop F, Faye M et al.: Complications of injuries to the deciduous teeth. Clinical and radiographic evaluation: perspectives on management and prevention (apropos 4 cases). Odontostomatol Trop 2000; 23: 5-9.
30. Glendor U: On dental trauma in children and adolescents. Incidence, risk, treatment, time and costs. Swed Dent J Suppl 2000; 140: 1-52.
31. Mestrinho HD, Bezerra AC, Carvalho JC: Traumatic dental injuries in Brazilian pre-school children. Braz Dent J 1998; 9: 101-104.
32. Garcia-Godoy F, Garcia-Godoy F, Garcia-Godoy FM: Primary teeth traumatic injuries at a private pediatric dental center. Endod Dent Traumatol 1987; 3: 126-129.
33. Bastone EB, Freer TJ, McNamara JR: Epidemiology of dental trauma: a review of the literature. Aust Dent J 2000; 45: 2-9.
34. Rai SB, Munshi AK: Traumatic injuries to the anterior teeth among South Kanara school children – a prevalence study. J Indian Soc Pedod Prev Dent 1998; 16: 44-51.
35. Fried I, Erickson P, Schwartz S, Keenan K: Subluxation injuries of maxillary primary anterior teeth: epidemiology and prognosis of 207 traumatized teeth. Pediatr Dent 1996; 18: 145-151.
36. Wilson S, Smith GA, Preisch J, Casamassimo PS: Epidemiology of dental trauma treated in an urban pediatric emergency department. Pediatr Emerg Care 1997; 13: 12-15.
37. Onetto JE, Flores MT, Garbarino ML: Dental trauma in children and adolescents in Valparaiso. Chile Endod Dent Traumatol 1994; 10: 223-227.
38. Fleming P, Gregg TA, Saunders ID: Analysis of an emergency dental service provided at a children’s hospital. Int J Paediatr Dent 1991; 1: 25-30.
39. Perez R, Berkowitz R, McIlveen L, Forrester D: Dental trauma in children: a survey. Endod Dent Traumatol 1991; 7: 212-213.
40. Soporowski NJ, Allred EN, Needleman HL: Luxation injuries of primary anterior teeth – prognosis and related correlates. Pediatr Dent 1994; 16: 96-101.
41. Nicolau B, Marcenes W, Sheiham A: The relationship between traumatic dental injuries and adolescent’s development along the life course. Community Dent Oral Epidemiol 2003; 31: 306-313.
42. Hamilton FA, Hill FJ, Holloway PJ: An investigation of dento-alveolar trauma and its treatment in an adolescent population – part 1: the prevalence and incidence of injuries and the extent and adequacy of treatment received. Br Dent J 1997; 182: 91-95.
43. Williams S, Matejka JM: Trauma to primary teeth of South African pre-school children. Endod Dent Traumatol 1999; 15: 73-76.
44. Zadik D: A survey of traumatized primary anterior teeth in Jerusalem preschool children. Community Dent Oral Epidemiol 1976; 4: 149-151.
45. Reddy KVKK, Kumar KN, Venkatasubramanian R et al.: Incidence of traumatic injuries in children aged 3-18 years in Tirupathi. Int J Pedod Rehabil 2017; 2(2): 73-76.
