*Katarzyna Brzeń1, Lidia Ciołek1, Iwona Kołodziej2, Magdalena Kępisty2
Zastosowanie materiału Biodentine jako alternatywy dla MTA w leczeniu stomatologicznym – przegląd piśmiennictwa
Use of Biodentine as an alternative to MTA in dental treatment – literature review
1Poradnia Stomatologii Dziecięcej, Uniwersytecka Klinika Stomatologiczna w Krakowie
2Zakład Stomatologii Dziecięcej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Kierownik Poradni i Zakładu Stomatologii Dziecięcej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum: dr hab. n. med. Anna Jurczak
Streszczenie
Biodentine to cement wapniowo-krzemowy o właściwościach biokompatybilnych i bioaktywnych, który może zastąpić zębinę komorową i korzeniową. W pracy zebrano piśmiennictwo dotyczące zastosowania, rokowania, obserwacji klinicznych i badań in vitro materiału Biodentine i porównano do powszechnie dotychczas stosowanego MTA.
Dokonano przeglądu bazy PubMed w przedziale lat 2006-2020. Kryterium wyszukiwania były frazy: „Biodentine”, „MTA”, „ząb niedojrzały”, „rewaskularyzacja”, „resorpcja”, „uraz”. Korzystano z piśmiennictwa dostępnego w bazach tekstowych biblioteki UJ. Wybrano 73 pozycje polskie i zagraniczne.
Biodentyna jest materiałem szeroko wykorzystywanym w różnych dziedzinach stomatologii, a efekty jej działania zależą od wielu czynników, m.in.: właściwej kwalifikacji do zabiegu, techniki zabiegu, jałowości pola operacyjnego, szczelności wypełnienia.
Na podstawie piśmiennictwa porównano skuteczność stosowania materiału Biodentine do MTA. Porównanie to pozwoliło wywnioskować słuszność równorzędnego zastosowania obydwu preparatów w leczeniu stomatologicznym w określonych wskazaniach. Wybór pomiędzy zastosowaniem Biodentine a MTA powinien zostać uzależniony od indywidualnych aspektów konkretnego przypadku klinicznego i doświadczenia (preferencji) lekarza klinicysty. W literaturze najczęściej prezentowane są obserwacje krótkoterminowe (do 3 lat) i opisy pojedynczych przypadków, jednak duża ilość publikacji w tej tematyce z różnych ośrodków pozwala na zebranie ich wyników i głębsze spojrzenie na temat wyboru biodentyny i skutków jej zastosowania.
Summary
Biodentine is a calcium-silica cement with biocompatible and bioactive properties. It can replace both crown and root dentine while preserving the vital pulp. The study contains indications of use, prognosis, clinical observations and in vitro tests of the physical properties of Biodentine.
The PubMed database was reviewed in the period 2006-2020. The search criteria were: “Biodentine”, “MTA”, “permanent immature tooth”, “revascularization”, “resorption”, “dental trauma”. The literature available in the text databases of the Jagiellonian University library was used. 73 Polish and foreign items were selected.
Biodentine is a material widely used in various fields of dentistry. Long-term prognosis depends on many factors (including proper qualification for the procedure, technique of the procedure, sterility of the operating field, tightness of the filling).
Based on the data from the literature, Biodentine was compared to MTA. This comparison made it possible to conclude that both Biodentine and MTA are of equal use. Choice between Biodentine or MTA should be based on individual aspects of each clinical case and the experience (preferences) of the clinician. The literature most often presents short-term observations (up to 3 years) and descriptions of individual cases. However, a large number of publications on this subject from various research centers allows for the collection of their results and to take a deeper look at the selection of biodentin and its effects.
Wstęp
Biodentine (biodentyna) to cement wapniowo-krzemowy o właściwościach biokompatybilnych i bioaktywnych, który może zastąpić zębinę komorową i korzeniową, przy zachowanej żywej miazdze lub jej braku. Jego właściwości mechaniczne odpowiadają zdrowej zębinie. Preparat składa się z proszku i płynu. W proszku znajdują się: krzemian trójwapniowy (odpowiada za reakcję wiązania), węglan wapnia, wypełniacz (poprawia właściwości mechaniczne i zwiększa szybkość reakcji wiązania materiału), dwutlenek cyrkonu (odpowiada za kontrast rtg), krzemian dwuwapniowy, tlenek wapnia i tlenek żelaza, a w płynie – chlorek wapnia, polimer (rozpuszczalny w wodzie, redukuje lepkość cementu) i wodę.
Podczas pracy nad materiałem nie należy nadmiernie go kondensować i modelować, aby nie zniszczyć struktury krystalicznej (1). Czas wstępnego wiązania wynosi 12 minut, ale procesy chemiczne następujące po zmieszaniu składników trwają nawet 2 tygodnie (2). Konsystencja biodentyny jest zbliżona do cementów fosforanowych, stąd powszechnie panująca opinia, że praca tym materiałem jest technicznie łatwiejsza. Stanowi to argument zachęcający do stosowania materiału w praktyce stomatologicznej przez mniej doświadczonych klinicystów i zmniejsza ryzyko błędów (3). Biodentine jest cementem o wysokim pH, który ma zdolność uwalniania jonów wapnia. W kontakcie ze szkliwem i zębiną dochodzi do alkalicznego wytrawienia i wytworzenia strefy infiltracji mineralnej, następują degeneracja kolagenu i wytworzenie porowatej struktury sprzyjającej przedostaniu się jonów Ca2+, OH-, CO32-, co przyspiesza mineralizację tkanek twardych zęba. Materiał wnikając w kanaliki zębinowe, zapewnia odpowiednią szczelność brzeżną (1). Zarówno ilość, jak i głębokość inkorporacji jonów wapnia do zębiny kanału korzeniowego jest większa niż w przypadku MTA (4). Biodentyna wykazuje właściwości odontotropowe – stymuluje tworzenie zębiny reakcyjnej i reparacyjnej (5). W badaniach doświadczalnych stwierdzono, że ścieralność tego materiału jest porównywalna do zębiny i cementu korzeniowego (3).
MTA (ang. mineral trioxide aggregate, konglomerat mineralnych trójtlenków) jest preparatem, którego pierwowzorem był cement portlandzki. Składa się z proszku i płynu (woda destylowana). Dwa główne składniki MTA to tlenek wapnia i dwutlenek krzemu. Po ich zmieszaniu powstają: krzemian trójwapniowy, krzemian dwuwapniowy, glinian trójwapniowy, glinożelazian czterowapniowy i inne tlenki mineralne. Tlenek bizmutu pozwala uzyskać kontrast na zdjęciach radiologicznych. Po dodaniu wody cement uwadnia się, tworząc uwodniony żel krzemianowy. MTA uwalnia jony wapnia wykorzystywane do powstawania hydroksyapatytów. MTA jest preparatem biokompatybilnym, cechuje się dobrą szczelnością i jest wytrzymały na czynniki mechaniczne, chociaż nie wzmacnia mechanicznie struktury zęba tak jak biodentyna. Wadami preparatu są wymagająca wprawy aplikacja i długi czas wiązania. Obserwowane są także przebarwienia tkanek m.in. ze względu na zawartość tlenków żelaza (1).
Zarówno biodentynę, jak i MTA używa się w leczeniu biologicznym do pokrycia bezpośredniego miazgi, amputacji przyżyciowej, pokrycia perforacji, w leczeniu apeksyfikacyjnym, a także do wypełniania wstecznego kanałów korzeniowych przy resekcjach.
Cel pracy
Celem pracy jest przedstawienie właściwości fizykochemicznych oraz zastosowania biodentyny na podstawie obserwacji klinicznych i badań in vitro autorów publikacji, jak również wykazanie możliwości jej zastosowania w lecznictwie jako materiału alternatywnego dla MTA.
Materiał i metody
Dokonano przeglądu bazy PubMed w przedziale lat 2006-2020. Kryterium wyszukiwania były frazy: „Biodentine”, „MTA”, „ząb niedojrzały”. Korzystano z piśmiennictwa dostępnego w bazach tekstowych biblioteki UJ. Wybrano 71 pozycji polskich i zagranicznych.
Wyniki
Porównanie właściwości fizykochemicznych i mechanicznych preparatów Biodentine i MTA
Aby potwierdzić celowość zastosowania biodentyny w stomatologii przeprowadzono badania właściwości tego preparatu. Mielko i Chałas (6) oceniali skład chemiczny i strukturę cementu w mikroskopie skaningowym (SEM) i za pomocą dyspersyjnej spektrometrii rentgenowskiej (EDS). W obserwacjach tych biodentyna wykazywała budowę krystaliczną, składającą się z jasnych i ciemnych kryształów, z różną zawartością węgla, tlenu, krzemu, cyrkonu i wapnia, wskazującą, że wzorem w jej tworzeniu była zębina, której skład chemiczny (70% substancji nieorganicznej i 30% substancji organicznej) wpływa na jej unikatowe właściwości, takie jak elastyczność i sprężystość, zapobiegające urazom mechanicznym.
Podatność na złamanie
Badania Türker i wsp. (7) 96 zębów z zaopatrzonymi perforacjami w przypadku zastosowania Biodentine wykazały wyższą lub porównywalną do MTA odporność na złamanie. Podobne wnioski w odniesieniu do zębów niedojrzałych, wypełnionych Biodentine i wzmocnionych wkładem z włókna, sformułowali Topçuoğlu i wsp. (8) oraz Atmeh i wsp. (4, 9, 10). Z kolei Zhabuawala i wsp. (11) badając odporność na złamanie w zębach z wypełnionymi kanałami korzeniowymi po leczeniu endodontycznym, stwierdzili, że po 3 miesiącach kanały wypełnione w całości biodentyną wypadły gorzej niż wypełnione tylko 4 mm w części przywierzchołkowej i dopełnione kompozytem lub gutaperką w części przykomorowej. Dlatego też wspomniani badacze nie rekomendują samej biodentyny do wypełniania kanałów zębów niedojrzałych z cienkimi ścianami.
Szczelność
Badania szczelności Biodentine i MTA we wstecznym wypełnieniu kanałów oceniane w mikroskopie elektronowym prowadzone były przez wielu autorów (12-17). W badaniu Wilkońskiego i wsp. nieznacznie lepsze wyniki uzyskano w grupie zębów z kanałami korzeniowymi wypełnionymi MTA niż biodentyną (18).
Hashem i wsp. (13) doszli do wniosku, że w celu uzyskania trwałości połączenia Biodentine-kompozyt najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie ostatecznego wypełnienia po około 2 tygodniach od zastosowania biodentyny. Według badaczy to niezbędny czas do uzyskania wewnętrznej dojrzałości materiału, natomiast samo użycie materiału adhezyjnego uważają za mało istotne dla poprawy jakości połączenia. Informacje o konieczności trawienia biodentyny w piśmiennictwie są niejednoznaczne.
Kontrast w badaniach obrazowych
Ocena szczelności wypełnienia kanału korzeniowego opiera się na badaniu radiologicznym, które uwidocznia kontrast pomiędzy materiałem wypełniającym kanał korzeniowy i tkankami zęba wraz z otaczającą kością. Jest to związane z odmienną gęstością optyczną tych struktur i tym samym różnym stopniem pochłaniania promieniowania.
Możyńska i wsp. (16) badali gęstość optyczną wypełnień z MTA+ (Cerkamed) i Biodentine (Septodont), a także gutaperki z uszczelniaczem. Stwierdzili, że MTA+ (Cerkamed) i Biodentine (Septodont) są materiałami słabo kontrastującymi, jednak kontrast ten w przypadku MTA jest większy, a różnice były istotne statystycznie.
W celu uzyskania odpowiedniego kontrastu w obrazie RTG do MTA dodawany jest tlenek bizmutu, natomiast do biodentyny tlenek cyrkonu. Tlenek bizmutu działa toksycznie na miazgę zębów, oddziałuje z kolagenem zębiny, powoduje zmianę właściwości fizycznych, takich jak: wzrost porowatości, zmniejszenie wiązania wody, wzrost rozpuszczalności i niszczenia struktury. Natomiast tlenek cyrkonu w biodentynie cechuje się większą biokompatybilnością, ale wpływa na mniejszy kontrast na RTG niż MTA+ (19).
Twardość
Elnaghy w swojej pracy oraz wraz z Elsaka zaobserwowali, że w odniesieniu do MTA materiał Biodentine wykazuje mniejszą wrażliwość na kwaśne środowisko, większą twardość powierzchni i wytrzymałość na ściskanie oraz lepsze wiązanie do zębiny korzenia (12, 20).
Wiązanie z innymi materiałami do wypełnień
Zarean i wsp. (21) w badaniach in vitro sprawdzili wytrzymałość wiązania płynnego kompozytu i glassjonomeru z MTA i CEM Cement. Najlepszy wynik uzyskali dla połączenia Biodentine z kompozytem. Inne badanie połączenia Biodentine-kompozyt prowadzili Odebas i wsp. (17). Sprawdzali wytrzymałość tego połączenia po 12 minutach i 24 godzinach. Najlepsze wyniki uzyskali dla dwuelementowego systemu samotrawiącego po 24 godzinach, najniższe wartości odnotowano w systemie total-etch po 12 minutach. Autorzy nie stwierdzili statystycznie istotnych różnic między grupami po 12 minutach i 24 godzinach.
Z kolei w zależności od czasu aplikacji i rodzaju systemu adhezyjnego Krawczyk-Stuss i wsp. (22, 23) w dwóch badaniach z 2015 i 2019 roku stwierdzili, iż wytrzymałość połączenia biodentyny z materiałem kompozytowym zależy od rodzaju stosowanego systemu adhezyjnego, a najlepszy wynik osiągnięto dla systemu samotrawiącego aplikowanego natychmiast po związaniu biodentyny. W żadnym z przytoczonych badań nie potwierdzono uzyskania chemicznego połączenia między Biodentine a materiałem kompozytowym, zastosowanym do estetycznej odbudowy zęba.
Zastosowanie preparatów Biodentine i MTA w różnych procedurach terapeutycznych
Pokrycie bezpośrednie, pulpotomia, pulpektomia
W 1978 roku Cvek (24) w zabiegu pulpotomii zastosował Ca(OH)2, a blisko 20 lat później, w 1996 roku, Abedi i wsp. (25) wykorzystali MTA do przykrycia bezpośredniego miazgi. Od tego czasu w piśmiennictwie pojawiło się wiele doniesień opisujących pulpotomię, pulpektomię, endodontyczne zabiegi regeneracyjne lub pokrycie miazgi z zastosowaniem MTA (26). Publikacje odnośnie biodentyny, choć dokumentujące sukces terapeutyczny, do 2020 roku były nieliczne (27). Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Endodontycznego stanowią, że pośrednie pokrycie miazgi to zabieg, w którym cement ochronny lub opatrunek nakłada się na cienką warstwę pozostałej zdrowej lub lekko zdemineralizowanej zębiny, która po usunięciu mogłaby odsłonić miazgę. Z kolei o przykryciu bezpośrednim mówimy, gdy miejsce odsłonięcia miazgi przykrywa się opatrunkiem lub podkładem ochronnym, który chroni miazgę przed dodatkowymi urazami oraz umożliwia gojenie i naprawę (28, 29).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Sokołowska K, Kochańska A, Łuczaj-Cepowicz E, Marczuk-Kolada G: Przykrycie bezpośrednie miazgi w zębach stałych z zastosowaniem materiału Biodentine – obserwacje 3-letnie. Nowa Stom 2017; 22(3): 112-119.
2. Tysiąc-Miśta M, Białożyt E, Cieślik M: Biodentine – bioaktywny substytut zębiny utworzony na bazie cementu portlandzkiego. TPS 2014; (10): 78-80.
3. Rajasekharan S, Martens LC, Cauwels RGEC, Anthonappa RP: Biodentine material characteristics and clinical applications: a 3-year literature review and update. Eur Arch Paediatr Dent 2018; 19(1): 1-22.
4. Han L, Okiji T: Uptake of calcium and silicon released from calcium silicate-based endodontic materials into root canal dentine. Int Endod J 2011; 44: 1081-1087.
5. Zhang W, Yelick PC: Vital pulp therapy-current progress of dental pulp regeneration and revascularization. Int J Dent 2010; 2010: 856087.
6. Mielko E, Chałas R: Ocena preparatu Biodentine w badaniach mikrospektralnych. Mag Stomatol 2013; 23(7/8): 103-106.
7. Türker SA, Uzunoğlu E, Sungur DD, Tek V: Fracture Resistance of Teeth with Simulated Perforating Internal Resorption Cavities Repaired with Different Calcium Silicate-based Cements and Backfilling Materials. Jour Endod 2018; 44(5): 860-863.
8. Topçuoğlu HS, Kes?m B, Düzgün S et al.: The effect of various backfilling techniques on the fracture resistance of simulated immature teeth performed apical plug with Biodentine. Int J Paediatr Dent 2015; 25(4): 248-254.
9. Atmeh AR, Chong EZ, Richard G et al.: Dentin-cement interfacial interaction: calcium silicates and polyalkenoates. J Dent Res 2012; 91(5): 454-459.
10. Yasa E, Arslan H, Yasa B et al.: The force required to fracture endodontically roots restored with various materials as intra-orifice barriers. Niger J Clin Pract 2017; 20(10): 1237-1241.
11. Zhabuawala MS, Nadig RR, Pai VS, Gowda Y: Comparison of fracture resistance of simulated immature teeth with an open apex using Biodentine and composite resin: An in vitro study. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2016; 34(4): 377-382.
12. Elnaghy AM: Influence of Acidic Environment on Properties of Biodentine and White Mineral Trioxide Aggregate: A Comparative Study. Jour Endod 2014; 40: 953-957.
13. Hashem D, Foxton RM, Manoharan A et al.: The physical characteristics of resin composite-calcium silicate interface as part of a layered/laminate adhesive restoration. Dent Mater 2014; 30: 343-349.
14. Lipski M, Lichota D, Dura W et al.: Powtórne leczenie endodontyczne zęba z szerokim otworem wierzchołkowym. Opis przypadku. Mag Stomat 2015; 25(3): 67-69.
15. Marek E, Kot K, Bendyk-Szeffer M et al.: MTA i Biodentine jako materiały do wstecznego wypełnienia kanału korzeniowego. Badanie w elektronowym mikroskopie skaningowym. Art Dent 2017; 15(4): 230-234.
16. Możyńska J, Kaczor K, Metlerski M et al.: Ocena gęstości optycznej materiałów służących do wypełniania kanałów z szerokim otworem wierzchołkowym. Dental Forum 2015; 43(1): 23-28.
17. Odebas ME, Bani M, Tirali RE: Shear Bond Strengths of Different Adhesive Systems to Biodentine. Sci World J 2013; 2013: 626103.
18. Wilkoński W, Kwapińska H, Jamróz-Wilkońska L et al.: Porównanie szczelności wypełnień z materiałów MTA Angelus Grey, Tech Biosealer Apex oraz Biodentine w zębach z niezakończonym rozwojem wierzchołka. Badanie in vitro. Mag Stomatol 2012; 22(7/8): 90-95.
19. Marciano MA, Costa RM, Camilleri J et al.: Assessment of color stability of white mineral trioxide aggregate angelus and bismuth oxide in contact with tooth structure. J Endod 2014; 40(8): 1235-1240.
20. Elnaghy AM, Elsaka SE: Fracture resistance of simulated immature teeth filled with Biodentine and white mineral trioxide aggregate – an in vitro study. Dent Traumatol 2016; 32(2): 116-120.
21. Zarean P, Roozbeh R, Zarean P et al.: In vitro comparison of shear bond strength of a flowable composite resin and a single-component glass-ionomer to three different pulp-capping agents. Dent Med Probl 2019; 56(3): 239-244.
22. Krawczyk-Stuss M, Nowak J, Bołtacz-Rzepkowska E: Bond strength of Biodentine to a resin-based composite at various acid etching times and with different adhesive strategies. Dent Med Probl 2019; 56(1): 39-44.
23. Krawczyk-Stuss M, Ostrowska A, Łapińska B et al.: Wytrzymałość połączenia Biodentine ze światłoutwardzalnym materiałem kompozytowym w zależności od czasu aplikacji i rodzaju systemu adhezyjnego. Dent Med Probl 2015; 52(4): 434-439.
24. Cvek M.: A clinical report on partial pulpotomy and capping with calcium hydroxide in permanent incisors with complicated crown fracture. J Endod. 1978 Aug;4(8):232-237.
25. Abedi H.R.,Torabinejad M., Pitt Ford T.R., Bakland L.K., The use of mineral trioxide aggregate cement (MTA) as a direct pulp capping agent (Abstract). J Endod.1996 Jan; 22:199.
26. Murray PE, Garcia-Godoy F, Hargreaves KM: Regenerative endodontics: a review of current status and a call for action. J Endod 2007; 33(4): 377-390.
27. Ambu E, Fimiani M, Vigna M et al.: Use of bioactive materials and limited FOV CBCT in the treatment of a replanted permanent tooth affected by inflammatory external root resorption: a case report. Eur J Paediatr Dent 2017; 18(1): 51-55.
28. European Society of Endodontology: Quality guidelines for endodontic treatment: consensus report of the European Society of Endodontology. Int Endod J 2006; 39(12): 921-930.
29. Hanna SN, Perez Alfayate R, Prichard J: Vital Pulp Therapy an Insight Over the Available Literature and Future Expectations. Eur Endod J 2020; 5(1): 46-53.
30. Abuelniel GM, Duggal MS, Kabel NA: Comparison of MTA and Biodentine as medicaments for pulpotomy in traumatized anterior immature permanent teeth: A randomized clinical trial. Dent Traumatol 2020; 36: 400-410.
31. Borkar SA, Ataide I: Biodentine pulpotomy several days after pulp exposure: Four case reports. J Conserv Dent 2015; 18(1): 73-78.
32. Haikal L, Ferraz Dos Santos B, Vu DD et al.: Biodentine Pulpotomies on Permanent Traumatized Teeth with Complicated Crown Fractures. J Endod 2020; 46(9): 1204-1209.
33. Katarzyńska-Konwa M, Obersztyn I: Co z biologicznym leczeniem miazgi? TPS 2015; (4): 30-34.
34. Siemińska A, Berczyński P, Bogusz M, Krawczuk-Molęda E: Amputacja całkowita miazgi z zastosowaniem preparatu Biodentine w zębie stałym z niezakończonym rozwojem wierzchołków korzeni. Opis przypadku. Endod Prakt 2018; (4): 19-22, 55-56.
35. Taha NA, Abdulkhader SZ: Full Pulpotomy with Biodentine in Symptomatic Young Permanent Teeth with Carious Exposure. J Endod 2018; 44(6): 932-937.
36. Wysoczańska-Jankowicz I, Postek-Stefańska L, Borkowski L et al.: Amputacja całkowita miazgi zębów stałych z zastosowaniem materiału na bazie krzemianu wapnia z dodatkiem chlorku wapnia – Biodentine. Doniesienie wstępne. Nowa Stom 2012; 17(4): 147-151.
37. Szymiec I, Ciszek A, Zawilska A: Leczenie martwych zębów stałych z niezakończonym rozwojem korzenia po urazie – przegląd piśmiennictwa. Endod Prakt 2018; (2): 29-34.
38. Wolters WJ, Duncan HF, Tomson PL et al.: Minimally invasive endodontics: a new diagnostic system for assessing pulpitis and subsequent treatment needs. Int Endod J 2017; 50(9): 825-829.
39. Nowicka A, Lipski M, Postek-Stefańska L et al.: Pokrycie bezpośrednie miazgi zębów stałych z użyciem preparatu Biodentine – doniesienie wstępne. Mag Stomatol 2012; 22(4): 30-32, 34-37.
40. Nowicka A, Lipski M, Parafiniuk M et al.: Response of human dental pulp capped with biodentine and mineral trioxide aggregate. J Endod 2013; 39(6): 743-747.
41. Nowicka A, Wilk G, Lipski M et al.: Tomographic Evaluation of Reparative Dentin Formation after Direct Pulp Capping with Ca(OH)2, MTA, Biodentine, and Dentin Bonding System in Human Teeth. J Endod 2015; 41(8): 1234-1240.
42. Youssef AR, Emara R, Taher MM et al.: Effects of mineral trioxide aggregate, calcium hydroxide, biodentine and Emdogain on osteogenesis, Odontogenesis, angiogenesis and cell viability of dental pulp stem cells. BMC Oral Health 2019; 19(1): 133.
43. Ortarzewska M, Morawska A, Nijakowski K: Nowe możliwości przykrycia bezpośredniego miazgi. Przegląd piśmiennictwa. Mag Stomatol 2020; (9): 40-45.
44. Gońda-Domin M, Jarząbek A, Wieczkowska I et al.: Traditional formocresol vital pulpotomy in primary teeth and pulpotomy using a novel, bioactive cement Biodentine. Mag Stomatol 2016; 26(11): 64-66, 68-69.
45. American Academy on Pediatric Dentistry Clinical Affairs Committee-Pulp Therapy subcommittee; American Academy on Pediatric Dentistry Council on Clinical Affairs: Guideline on pulp therapy for primary and young permanent teeth. Pediatr Dent 2008-2009; 30: 170-174.
46. Gmerek A, Młyniec M, Berczyński P, Oskwarek D: One-visit apexification using highly biocompatibile materials – review of literature. J Stomatol 2016; 69(1): 109-116.
47. Sirèn EK, Haapasalo MP, Waltimo TM, Ørstavik D: In vitro antibacterial effect of calcium hydroxide combined with chlorhexidine or iodine potassium iodide on Enterococcus faecalis. Eur J Oral Sci 2004; 112(4): 326-331.
48. Vidal K, Martin G, Lozano O et al.: Apical Closure in Apexification: A Review and Case Report of Apexification Treatment of an Immature Permanent Tooth with Biodentine. J Endod 2016; 42(5): 730-734.
49. Wal-Adamczak A: Leczenie powikłania amputacji miazgi zęba z użyciem lasera niskoenergetycznego – opis przypadku. PSD 2017; 2(1): 14-19.
50. Witek A, Nowicka A, Lipski M, Buczkowska-Radlińska J: Rewaskularyzacja miazgi –nowa metoda leczenia endodontycznego zębów stałych z niezakończonym rozwojem korzenia. Przegląd piśmiennictwa. Mag Stomatol 2012; 10: 122-124.
51. Kahler B, Chugal N, Lin LM: Alkaline materials and regenerative endodontics: A review. Materials 2017; 10(12): 1389.
52. Lipski M, Bogusz M, Krawczuk-Molęda E, Nowicka A: Rewitalizacja miazgi z użyciem preparatu o dużej biozgodności. Opis przypadku. Mag Stomat 2017; (9): 82-84, 86-88.
53. Songtrakul K, Azarpajouh T, Malek M et al.: Modified Apexification Procedure for Immature Permanent Teeth with a Necrotic Pulp/Apical Periodontitis: A Case Series. J Endod 2020; 46(1): 116-123.
54. Nijakowski K, Surdacka A: Leczenie endodontyczne zębów niedojrzałych z martwą miazgą. Omówienie wytycznych Europejskiego Towarzystwa Endodoncji dotyczących procedur rewitalizacyjnych. Mag Stomatol 2018; (11): 88-90.
55. Balto K: Root-filled teeth with adequate restorations and root canal treatment have better treatment outcomes. Evid Based Dent 2011; 12(3): 72-73.
56. Chaniotis A: Orthodontic Movement after Regenerative Endodontic Procedure: Case Report and Long-term Observations. J Endod 2018; 44(3): 432-437.
57. Agrawal VS, Kapoor S: Management of root canal stenosis and external inflammatory resorption by surgical root reconstruction using biodentine. J Conserv Dent 2020; 23(1): 102-106.
58. Martens LC, Rajasekharan S, Cauwels R: Endodontic treatment of trauma-induced necrotic immature teeth using a tricalcium silicate-based bioactive cement. A report of 3 cases with 24-month follow-up. Eur J Paediatr Dent 2016; 17(1): 24-28.
59. Martens LC, Rajasekharan S, Cauwels R: Pulp management after traumatic injuries with a tricalcium silicate-based cement (Biodentin): a report of two cases, up to 48 months follow-up. Eur Arch Paediatr Dent 2015; 16(6): 491-496.
60. Sharma V, Tanwar R, Gupta V et al.: Impacted stapler pin in fractured maxillary central incisor with open apex: Advanced endodontic management using Biodentine as innovative apical matrix. Indian J Dent Res 2015; 26(6): 637-640.
61. Sobczak M, Bednarczyk A: Leczenie zewnętrznej resorpcji przyszyjkowej w zębie siecznym bocznym w szczęce – opis przypadku. PSD 2017; 2(4): 42-48.
62. Pruthi PJ, Dharmani U, Roongta R, Talwar S: Management of external perforating root resorption by intentional replantation followed by Biodentine restoration. Dent Res J (Isfahan) 2015; 12(5): 488-493.
63. Krajewski W: Leczenie endodontyczne zęba siecznego bocznego szczęki z resorpcją wewnętrzną typu C. Opis przypadku. Mag Stomat 2013; (2): 68-72.
64. Kaczyński T, Orzechowska A, Zagajewska A: Chirurgiczne leczenie idiopatycznej zewnętrznej resorpcji przyszyjkowej. Opis przypadku. Mag Stomatol 2016; 26(4): 18-22.
65. Lipski M, Tomasik M, Dura W: Zamknięcie perforacji zlokalizowanej w obrębie części koronowej korzenia zęba. Opis przypadku. Mag Stomat 2014; 24(9): 44-48.
66. Lipski M, Nowicka A, Górski M et al.: Porównanie szczelności preparatów MTA i Biodentine zastosowanych do wypełnienia wstecznego kanałów korzeniowych. Mag Stomat 2012; 22(6): 82-85.
67. Pandey P, Nandkeoliar T, Bains R, Singh D: Use of mineral trioxide aggregate for retreatment of a tooth with large periapical lesion, wide-open apices and vertical root fracture. BMJ Case Rep 2018; 5.
68. Piesiak-Pańczyszyn D, Wrzyszcz-Kowalczyk A, Kobierska-Brzoza J: A Comparison of Selected Regenerative Materials Used in the Management of Pulp Diseases – Review of the Literature. Dent Med Probl 2015; 52(4): 485-490.
69. Heigelmann M, Wędrychowicz-Welman A, Szafiński, Kuszczak T: Wypełnienie wsteczne kanałów korzeniowych po resekcji wierzchołka korzenia – przegląd piśmiennictwa. Dental Forum 2015; 43(2): 93-98.
70. Kuchta A, Emerich K: Leczenie endodontyczne zęba wgłobionego (DI) typu III z zastosowaniem materiału Biodentine – przypadek kliniczny. PSD 2019; 4(1): 38-45.
71. Janusiewicz J, Krawczuk A, Tanasiewicz M: Leczenie biologiczne miazgi. Możliwości i wskazania. Endod Prakt 2013; (3): 48-51.
72. Brzęcka DM, Staniowski T: Novel Bioceramic Root Repair Materials: Review of the Literature. Dental and Medical Problems 2016; 53(4): 551-558.
73. Chrzanowski B, Cieślik-Wegemund M, Żurek J: Zastosowanie materiałów MTA i Biodentine w stomatologii – przegląd piśmiennictwa. Endod Prakt 2013; (4): 38-41.
