Śmierć od zarania ludzkości towarzyszy człowiekowi, wyznaczając koniec jego księgi życia. Czym jest? Przejściem do innego wymiaru? Początkiem nowego? Wydaje się, że chyba tak naprawdę jest wielką zagadką, tak jak i życie. Człowiek w podeszłym wieku ociera się o nią – chociażby psychicznie – zdecydowanie częściej niż pozostała część społeczeństwa. Na przestrzeni wieków śmierć zazwyczaj następowała w domu, w otoczeniu najbliższej rodziny. Była czymś naturalnym i oczekiwanym. We współczesnych czasach, w końcu XX wieku proces umierania, jak i sama śmierć, zamknięte zostały w murach szpitala, gdzie otoczony sprzętem specjalistycznym i obcymi ludźmi człowiek chory odchodzi w żalu i cierpieniu. Spójrzmy prawdzie w oczy. Zapomnijmy na chwilę o leczeniu, jednostkach chorobowych, technikach operacyjnych i ekonomii wkraczającej coraz mocniej w świat medycyny. Jak leczyć tanio? Ile kosztuje pobyt pacjenta w szpitalu? Czy warto inwestować w niepewnie rokujące przypadki? Zapomnijmy o słowach: pacjent, przypadek, chory. Chociaż na moment. Istnieje przecież słowo człowiek.

Zauważmy jak w miarę postępu choroby i zbliżania się chorego człowieka do ostatniego etapu jego życia topnieje grono mu bliskich osób i pozostają tylko najbardziej oddani.

Ludzie starsi mimo iż „odrywają” się powoli od kolejnych elementów istnienia w realnej rzeczywistości, to jednak są w niej nadal. Nadal decydują o sobie, utrzymują kontakt z rodziną, w której co prawda ich rola jest ograniczona ale aktualna. Stają się nierzadko samotni, gdyż nie ma dla nich należytego miejsca zarówno w domu rodzinnym, w szpitalu jak i w społeczeństwie. Ich sytuację możemy chyba określić mianem sieroctwa społecznego. Cierpienie człowieka, któremu wydaje się, że wszystko wymyka mu się z rąk, któremu wydaje się, że traci pozycję rodzinną i społeczną, wymaga naszej szczególnej uwagi. Stąd rola lekarza wobec pacjenta w wieku podeszłym jest szczególna. Musimy uwzględniać zarówno stronę kliniczną, jak i zespół aspektów socjalnych, w których znajduje się pacjent. Naszym zasadniczym celem w czasie pobytu chorego w szpitalu powinno być przeciwdziałanie rodzenia się poczucia „bycia ciężarem” dla innych, szanując go jako człowieka, umożliwiając zachowanie własnej jego indywidualności poprzez realizowanie potrzeby „bycia kimś” w świadomości innych ludzi, a nie tylko pacjentem. Nie możemy zapominać w pracy z ludźmi chorymi w wieku starszym o własnych emocjach i uczuciach. A może jesteśmy tylko lekarzami-specjalistami, operującymi tylko złamania zgodnie z najnowszą techniką i wiedzą? Doskonalimy swoją technikę operacyjną, powiększamy bazy danych swoich komputerów, opracowujemy statystycznie dane na następne sympozja, liczymy koszty leczenia? Lekko podejmujemy decyzję o kwalifikacji do zabiegu operacyjnego, oceniając wyniki badań, zdjęcia radiologiczne, spoglądając na rok urodzenia pacjenta. Ten się kwalifikuje bo ma 65 lat i jest całkiem „niezły” w badaniach i jego leczenie rokuje pozytywny wynik? Ten znowu jest za stary, a na dodatek przebywa w Domu Pomocy Społecznej?

Ile tak naprawdę warte jest życie starego człowieka? Człowieka bogatego doświadczeniem, nierzadko a nawet bardzo często przewyższającego swoją mądrością ogólną lekarza. Może tyle, ile kosztuje endoproteza A-M, śruba czy też płytka? Otwórzmy katalogi firm oferujących instrumentaria chirurgiczne. Według aktualnego cennika endoproteza A-M kosztuje w granicach 800 zł. Czy tyle jest warte życie ludzkie?

Oczywiście nadchodzi zawsze taki dzień, kiedy zgodnie z prawami Przyrody i prawami Boskimi należy człowiekowi pozwolić umrzeć. Ale na pewno nie jest to dzień przybycia starego i chorego pacjenta na oddział urazowo-ortopedyczny. Człowieka, który chce żyć, chce jeszcze podjąć walkę z kalectwem, na które się nie godzi. Nie godzi się na: „bycie ciężarem” dla rodziny, na przebywanie do końca życia w pozycji leżącej, na oglądanie świata z wózka inwalidzkiego, na niedołężność i wreszcie na litość ze strony otoczenia. Człowiek stary ma swój własny świat, może czasami niezrozumiały dla nas, nieco odstający od współczesności. Nie ma przeważnie dużo wymagań. W chwili gdy kładzie się do łóżka i cierpi to jego jedynym czasami pragnieniem jest wstać, przejść się, podejść do okna i spojrzeć na inny świat, podejść do stołu, zjeść przy nim obiad jak kiedyś, skorzystać jak każdy inny zdrowy człowiek z toalety.

Uznane przez cały cywilizowany świat prawa człowieka mówią, że każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego. Podstawowe prawo ochrony życia odnosi się do każdego życia ludzkiego, niezależnie od tego, jak mało wartościowym, a nawet trudnym do przyjęcia i zniesienia byłoby ono dla danego człowieka i jego otoczenia.

Artykuł 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej mówi wyraźnie, że:

1. powołaniem lekarza jest ochrona życia i zdrowia ludzkiego, zapobieganie chorobom, leczenie chorych oraz niesienie ulgi w cierpieniu; lekarz nie może posługiwać się wiedzą i umiejętnością lekarską w działaniach sprzecznych z tym powołaniem,

2. najwyższym nakazem etycznym dla lekarza jest dobro chorego – „Salus aegroti suprema lex”.

Prawodawstwo przewiduje, że człowiek dorosły w pełni władz umysłowych ma prawo do samostanowienia o sobie.

Wartość życia ludzkiego jest wyznaczona godnością osoby ludzkiej. Życie jest wartością podstawową, warunkującą powstanie i rozwój osoby ludzkiej. Godność człowieka wymaga więc poszanowania i pełnej ochrony jego życia od początku aż do śmierci. W szczególny sposób normy moralne obowiązują nas, lekarzy, gdyż działamy bardzo często na granicy życia i śmierci, w warunkach szybko udoskonalanych metod diagnostycznych oraz terapeutycznych, prowadzących do ratowania i przedłużania życia ludzkiego. Naszym obowiązkiem moralnym i pełnym prawem jest czynić wszystko, aby złagodzić cierpienie chorego oraz jego kalectwo, nawet metodami dającymi chociażby cień nadziei na poprawę stanu chorego. Nigdy natomiast nie może to być działanie, które samo przez się powoduje śmierć.

Będąc społeczeństwem chrześcijańskim nie możemy zapomnieć o tym, że z punktu widzenia etyki chrześcijańskiej każdy człowiek ma prawo do tego, aby lekarz w imię miłości bliźniego podjął walkę o jego życie i zdrowie.

Lekarz jest zobowiązany zapewnić staremu, choremu człowiekowi najkorzystniejszą formę leczenia. Nie ma problemu „leczyć czy nie leczyć” ale jest problem co w danym przypadku będzie najbardziej odpowiednią formą leczenia i na ile skuteczną. Ale oprócz skuteczności, należy wziąć pod uwagę konsekwencje, jakie mogą wyniknąć z leczenia, nie tylko dla pacjenta, lecz również dla jego rodziny i całego społeczeństwa.