10 września br. w Centrum Prasowym PAI w Warszawie, odbyła się konferencja prasowa zorganizowana z okazji zainicjowania społecznego programu edukacyjnego „Ruch na rzecz zdrowych pleców”. W trakcie konferencji zostały zaprezentowane wyniki najnowszych badań, obrazujące społeczny wymiar problemu chorób kręgosłupa w Polsce. Organizatorami akcji są: Polskie Towarzystwo Rehabilitacji i Stołeczne Centrum Rehabilitacji STOCER, a głównym sponsorem jest firma farmaceutyczna GEDEON RICHTER. Akcja „Ruch na rzecz zdrowych pleców” rozpocznie się 01.10.2002 i potrwa do 30.11.2002.

Program „Ruch na rzecz zdrowych pleców” został zainicjowany w celu uświadomienia społeczeństwu skali problemu schorzeń kręgosłupa w Polsce. Jest odpowiedzią na najnowsze, alarmujące wyniki badań, przeprowadzonych w lipcu 2002 przez Instytut Badania Opinii i Rynku PENTOR, które wskazują, że bóle kręgosłupa, krzyża i mięśni szkieletowych odczuwa aż 44% Polaków powyżej 15 roku życia.

Przeprowadzenie badań zlecił węgierki koncern farmaceutyczny GEDEON RICHTER – główny sponsor akcji, firma, która w przeszłości uczestniczyła już w wielu kampaniach społecznych dotyczących problemów zdrowotnych.

W świetle sondażu ok. 29% ludności w Polsce odczuwa bóle kręgosłupa kilka razy w miesiącu, a prawie codziennie dolegliwości te występują u co czwartej osoby. Największy wpływ na pojawienie się tych problemów ma niewłaściwa pozycja w miejscu pracy. Wg respondentów, bóle kręgosłupa są również wynikiem urazu bądź nadwagi, wysiłku fizycznego oraz pracy fizycznej. 61% ankietowanych w razie potrzeby stosuje ogólnodostępne leki przeciwbólowe, a 8% badanych, w przypadku pojawienia się bólu, nie stosuje żadnych środków uśmierzających i czeka aż dolegliwość sama ustąpi. Większość respondentów zgadza się ze stwierdzeniem, że każda firma farmaceutyczna powinna przyczyniać się do poprawy życia i zdrowia społecznego poprzez profilaktykę i łatwy dostęp do informacji.

Dr n. med. Marek Krasuski, Przewodniczący Warszawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, twierdzi, że problem schorzeń kręgosłupa jest zjawiskiem powszechnym nie tylko w Polsce. Według niego: „Wielu badaczy, zajmujących się problematyką schorzeń kręgosłupa, podaje, że jego dysfunkcje występują u prawie 80% obywateli w społeczeństwach krajów wysoko uprzemysłowionych. Dolegliwości bólowe kręgosłupa mogą w wielu wypadkach ograniczać możliwości pracy czy nauki. Ograniczają też aktywność ruchową, wpływają negatywnie na wypoczynek, uniemożliwiają uprawianie sportu czy aktywnej rekreacji.”

„Ruch na rzecz zdrowych pleców” promuje ideę, która głosi, iż bólu kręgosłupa nie należy lekceważyć. Zaangażowani w akcję specjaliści apelują o to, aby nawet przy najmniejszych jego oznakach niezwłocznie zgłaszać się do lekarza pierwszego kontaktu. Zbagatelizowanie pierwszych objawów może bowiem stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.

W celu ułatwienia pacjentom dostępu do profesjonalnej konsultacji medycznej organizatorzy kampanii „Ruch na rzecz zdrowych pleców” uruchamiają na czas trwania akcji (01.10-30.11.2002) specjalną infolinię 0 801 101 301, czynną od poniedziałku do piątku w godzinach od 10.00 do 14.00. Pierwszych 1000 osób, które zadzwonią pod numer infolinii, otrzyma kartę na bezpłatne badania kręgosłupa. Obszerniejsze informacje nt. chorób kręgosłupa i możliwości przeciwdziałania im będzie można uzyskać w Internecie pod adresem: www.plecy.com.pl. W całym kraju pojawi się również blisko 1000 billboardów informujących o programie.

„Naszą akcją "Ruch na rzecz zdrowych pleców" chcemy zasygnalizować wagę problemu. Chcemy też sprowokować do działań aktywizujących instytucje odpowiedzialne i dbające o stan zdrowia naszego społeczeństwa. Mamy nadzieję, że uświadomimy i wyjaśnimy wszystkim, że tak naprawdę wiele zależy też od nas samych” – powiedział na zakończenie dr Marek Krasuski.

Częste bóle głowy lub krzyża, trudności z wykonaniem ruchu a także mrowienie lub drętwienie kończyn, są niejednokrotnie sygnałami wysyłanymi przez kręgosłup w celu zasygnalizowania nam zbliżających się kłopotów ze zdrowiem. Zwiastunem poważnych problemów może być ból promieniujący w kierunku nogi, popularnie nazywany rwą kulszową. Jeśli nasila się on podczas wykonywania ruchów tułowia, może być objawem dyskopatii. Z kolei gdy dolegliwościom bólowym towarzyszy gorączka, może to świadczyć o procesie zapalnym kręgosłupa. Bólu kręgosłupa nigdy nie wolno bagatelizować. Nawet jeśli chwilowe dolegliwości ustąpią, prawdopodobnie niebawem powrócą – nawet ze wzmożoną siłą. Dlatego w chwili pojawienia się bólu należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem, zdiagnozuje dolegliwość i wytyczy sposób dalszego postępowania.

Kręgosłup, wraz z żebrami i mostkiem stawowym, stanowi narząd osiowy tułowia i jest swoistym „rusztowaniem”, zapewniającym wyprostowaną, charakterystyczną dla człowieka sylwetkę. Ponadto pełni on jeszcze wiele innych ważnych funkcji: umożliwia wykonywanie ruchów tułowia oraz kończyn, amortyzuje wstrząsy powstające podczas chodzenia oraz chroni rdzeń kręgowy, który jest odpowiedzialny za przesyłanie bodźców ruchowych i czuciowych do komórek ciała. Aby kręgosłup właściwie pełnił swoje zadania, musi jednocześnie być elastyczny – w celu umożliwienia człowiekowi swobodnego wykonywania ruchów, a także stabilny – dla utrzymania masy całego ciała.

Kręgosłup zbudowany jest z 34 segmentów, które dzielimy na:

– 7 kręgów szyjnych,

– 12 kręgów odcinka piersiowego,

– 5 kręgów odcinka lędźwiowego,

– kość krzyżowa powstała z 5 zrośniętych z sobą kręgów,

– oraz będąca u człowieka w zaniku kość ogonowa składająca się z 5 członów.

Kręgi połączone są ze sobą za pomocą krążków międzykręgowych, więzadeł, torebek stawowych oraz układu mięśniowego. Pierwotnie kręgosłup stanowił prostą kolumnę, z czasem jednak, w celu zwiększenia swej wytrzymałości, wytworzył 4 tzw. krzywizny: szyjną i lędźwiową oraz piersiową i krzyżową. Prawidłowo zbudowany kręgosłup, widziany z boku, tworzy linię litery „S”, natomiast widziany z przodu – linię prostą.

Przyczyny wad postawy i związanego z nimi bólu kręgosłupa, poza urazami wrodzonymi i powypadkowymi, są często wynikiem zamiany stylu życia człowieka z aktywnego na siedzący, a także złych codziennych nawyków. Źródeł problemów z kręgosłupem można dopatrywać się już w okresie niemowlęcym i dziecięcym. Na przykład: późno rozpoznana i niewłaściwie leczona krzywica może spowodować u młodego organizmu deformację klatki piersiowej i kręgosłupa. Innymi negatywnymi czynnikami, które mogą wystapić we wczesnym etapie życia dziecka, są m.in.: wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego, otyłość, noszenie zbyt miękkiego i niewłaściwie wyprofilowanego obuwia bądź ciężkiego plecaka. Za wady postawy u dzieci w dużej mierze odpowiedzialne jest niewłaściwe wyposażenie szkół. Ławki szkolne, wykonane według standardowych rozmiarów, nie są odpowiednio przystosowane do wzrostu wszystkich uczniów. W efekcie, wielu z nich zajmuje niewłaściwą pozycję w trakcie lekcji.

U osób dorosłych wady postawy i towarzyszący im ból wynikają najczęściej z długotrwałego nadmiernego przeciążania kręgosłupa. Należy zdać sobie sprawę z faktu, iż:

– już w czasie leżenia na plecach na kręgi działają siły napięcia o wielkości 25 kg,

– w pozycji stojącej nacisk na kręgi wynosi 100 kg,

– podczas siedzenia 150 kg,

– zaś w trakcie pochylenia może osiągać nawet 300 kg.

Kręgosłup jest więc w konkretnych pozycjach przeciążany w sposób wynikający z jego konstrukcji, dlatego ważna jest dbałość o to, aby dodatkowo go nie forsować. Przyczyn nadmiernego przeciążenia i bólu kręgosłupa u osób dorosłych może być wiele. Niektóre z nich, jak utrzymywanie nieprawidłowej pozycji w pracy przed komputerem czy praca fizyczna, polegająca na wykonywaniu przez wiele godzin tych samych czynności (np. przy taśmie produkcyjnej), mają ścisły związek z życiem zawodowym człowieka. Jednak ból kręgosłupa i wady sylwetki mogą także wynikać ze złych nawyków dnia codziennego, takich jak: noszenie w jednej ręce zbyt ciężkiej teczki czy torby z zakupami, podnoszenie ciężkich przedmiotów z podłoża na nieugiętych nogach, spędzanie wolnego czasu w jednej pozycji przed telewizorem lub komputerem, noszenie obuwia na wysokich obcasach, długotrwała jazda samochodem. Do innych czynników, odpowiedzialnych za silne bóle kręgosłupa i wady postawy, zaliczyć można nadwagę oraz starzenie się organizmu, podczas którego następuje naturalny proces, tzw. zużycia tkankowego.

Kręcz karku jest dolegliwością polegającą na odczuwaniu silnego bólu i sztywności karku – zwłaszcza bezpośrednio po przebudzeniu. Bolesne jest każde dotknięcie okolic odcinka szyjnego. Przyczyną tej dolegliwości jest skurcz mięśnia, często spowodowany np. zaśnięciem w niewygodnej pozycji.

Rwa kulszowa jest bólem w okolicach nerwu kulszowego. Ucisk na ten nerw wywołuje silny, rwący ból, który promieniuje od lędźwi, poprzez pośladek, w kierunku nogi. Przyczyną tej dolegliwości są zmiany zwyrodnieniowe kręgów – głównie przemieszczanie się lub wypadanie krążka międzykręgowego w dolnym odcinku kręgosłupa. Ból jest odczuwalny po gwałtownym podniesieniu ciężkiego przedmiotu, potknięciu się, nagłym oziębieniu odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa lub zmianach pogody. Schorzenie to jest spowodowane tzw. zasiedzeniem, czyli długotrwałym utrzymywaniem ciała w jednej pozycji. Brak ruchu powoduje nadmierny ucisk niektórych części kręgu, co w konsekwencji powoduje jego niedokrwienie i niedożywienie.

Lumbago jest dolegliwością odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa. Zmusza ono pacjenta do nadmiernego wyprostowania tej części kręgosłupa i odruchowego napięcia mięśni, co z kolei wywołuje silny ból w chwili wykonywania ruchu. Schorzeniu może towarzyszyć osłabienie czucia. Ból tej części kręgosłupa wiąże się z faktem, iż właśnie w tym miejscu znajduje się środek ciężkości ciała człowieka i jest to najbardziej narażony na wszelkiego typu przeciążenia odcinek ludzkiego układu kostnego.

Bóle krzyża są najczęściej związane z osłabieniem mięśni na skutek niewłaściwych nawyków postawy i braku ćwiczeń. Bóle krzyża nie mijają bezpowrotnie, dlatego w chwili kiedy się pojawią, konieczna jest wizyta u lekarza. Ich nawroty mogą mieć charakter ostrego bólu napadowego, blokującego jakąkolwiek możliwość poruszania się pacjenta i oznaczającego zachodzenie stanów zwyrodnieniowych. Nasilają się podczas nagłego wysiłku, napięcia, niewyspania, czy stresu. Bóle krzyża często dotyczą kobiet w zaawansowanej ciąży, co ma związek ze zwiększonym ciężarem ich ciała a także zmianami hormonalnymi.

Skolioza – skrzywienie boczne kręgosłupa jest schorzeniem deformującym sylwetkę i mogącym zaburzać funkcjonowanie narządów wewnętrznych w klatce piersiowej – czyli serca i płuc. W młodym wieku poważniejsze przypadki skoliozy można leczyć poprzez noszenie aparatów ortopedycznych – gorsetów. Niezwykle istotne jest, aby leczenie rozpocząć wcześnie, gdyż schorzenie to pogłębia się wraz z rozwojem kości, zniekształcając obręcz barkową oraz miedniczną.

„Wypadnięcie dysku” w języku medycznym nazywane jest przepukliną jądra galaretowatego i oznacza wypadnięcie jądra krążka międzykręgowego. Wysunięcie krążka powoduje ucisk na korzenie nerwowe i ból promieniujący w kierunku nogi. Odczucie takie spowodowane jest faktem, że bodźce czuciowe nóg biegną w kierunku mózgu poprzez rdzeń kręgowy. Wysunięty krążek uciska korzeń nerwowy, który odpowiada za unerwienie nogi. Sygnał zostaje skierowany do mózgu i rozpoznany jako ból kończyny.

Kręgosłup to kolumna kostno-więzadłowo-mięśniowa funkcjonująca zgodnie z zasadami biomechaniki. Ten skomplikowanie zbudowany aparat ruchu przez kolejne lata życia doświadcza wiele stresów fizycznych, mających krótkie lub długotrwałe konsekwencje.

To jak żyjemy, w co się angażujemy i jaki tryb życia prowadzimy decyduje o powstających zmianach. Nawyki posturalne, zarówno te dobre jak i złe, uznawane są za główną przyczynę bólów kręgosłupa. Nasza sylwetka zaczyna kształtować się już w wieku dziecięcym. Każdy okres wiekowy związany jest z pewnymi zmianami i czynnikami ryzyka.

Kręgosłup dziecka w wieku szkolnym nie zakończył jeszcze procesu kostnienia, a jego mięśnie i więzadła już są narażone na mikroprzeciążenia, które mogą prowadzić do wad postawy, a te nieleczone do dysfunkcji posturalnych takich jak:

- Skolioza

- Choroba Scheuermana

- Zmiany zwyrodnieniowe

- Hypermobilność stawów i dalsza dyslokacja

- Dynamiczna niestabilność

- Bóle głowy

- Ograniczenia ruchomości

Skoliozy, czyli boczne skrzywienia kręgosłupa mogą wynikać z niechlujnego sposobu siedzenia lub noszenia teczki, plecaka, czy też z wymuszonej nieprawidłowej dla ciała pozycji przy uprawianiu hobby (gra na instrumencie muzycznym, siedzenie przy komputerze).

Zespół zaokrąglonych pleców to często rezultat czynników zewnętrznych jak i wewnętrznych. Stres emocjonalny: wstyd, niepewność czy nieśmiałość dziecka mogą wpływać negatywnie na sylwetkę. Natomiast za niskie biurko, niewygodne miejsce do zabawy, za miękkie łóżko to czynniki zewnętrzne, które powodują pochylenie do przodu, a długotrwałe tego rezultaty to zwiększona kifoza piersiowa, ograniczona ruchomość klatki piersiowej i barków. Dodać trzeba, że zmianom tym często towarzyszy przodopochylenie głowy, a to w przyszłości może wywoływać bóle głowy. Sylwetkę taką może wywołać także krótkowzroczność i niedopasowane ostrością okulary.

Wiek młodzieńczy to etap gwałtownych przemian w ciele człowieka bezpośrednio wpływających na postawę. Gwałtowny wzrost kości może przeciążyć luźne jeszcze więzadła i nie rozwinięte odpowiednio mięśnie. Znaczny przyrost tkanki łącznej i tłuszczowej (otyłość) związane z procesami hormonalnymi może także powodować przeciążenia niestabilnych części kręgosłupa.

Okres młodzieńczy jest znaczący dla kręgosłupa, gdyż to właśnie wtedy około 21 roku życia kończy się proces kostnienia i ważne jest, aby prawidłowo ukształtowany kręgosłup zapewniał swoją stabilność zdrowymi, wydolnymi więzadłami, a funkcjonował dzięki dobrze i równomiernie rozwiniętym mięśniom posturalnym. Dlatego też w wieku tym zalecane są sporty, które oddziałują symetrycznie na obie strony ciała i rozwijają koordynację nerwowo-mięśniową: pływanie, gry zespołowe, wschodnie sztuki walki...

Wiek dorosły (produkcyjny) to okres gdzie ukształtowany w dany a nie inny sposób kręgosłup poddawany jest znacznym fizycznym stresom. Ból kręgosłupa, który pojawił się w tym czasie i progresywnie nasila się wraz z wykonywanymi czynnościami, to często rezultat nieprzestrzegania podstawowych zasad biomechaniki. Wymienić tu można np.:

- niezbalansowaną postawę utrzymywaną dłużej niż 10-15 min,

- wielokrotnie powtarzające się ruchy w jednym kierunku i angażujące jeden odcinek ciała,

- przeciążenia i obciążenia nieadekwatne do kondycji i wytrzymałości kręgosłupa.

Wykonywanie czynności dnia codziennego racjonalnie i zgodnie z zasadami biomechaniki pozwala na bezpieczne funkcjonowanie i unikanie przeciążeń, które na przestrzeni czasu powodują zmiany strukturalne, czy niespecyficzne bóle mechaniczne. Kręgosłup został stworzony w celu, aby się poruszał i przedłużające pozostawanie w jakiejkolwiek pozycji ma negatywny wpływ. Obecna komputeryzacja życia spowodowała, że znaczna część naszych czynności wykonywana jest w pozycji siedzącej.

Sedentarny tryb życia pociąga za sobą konsekwencje. W pozycji siedzącej dochodzi np. do:

- dezaktywacji i osłabienia mięśni brzucha,

- zmniejszenia krążenia i osłabienia mięśni nóg,

- sztywnienia poszczególnych odcinków kręgosłupa.

To tylko naturalne następstwa pozycji siedzącej, natomiast gdy dodamy to tego pracę na stanowisku, gdzie pulpit lub ekran jest za nisko, czy za daleko i czynności manualne trzeba wykonywać z lekko wyciągniętymi rękami, lub ze skręconymi barkami, to szybko dojdzie do patologicznych napięć pewnych partii mięśniowych, osłabienia innych i przeciążenia struktur kostnych.

Każda praca rządzi się swoimi prawami, mówimy tu o biomechanicznych prawach. Nauka badająca te prawa to ergonomia (ergon po łacinie znaczy praca, a nomos – naturalne prawa).

Analizując pod względem ergonomicznym np. biurowe stanowiska pracy należy zwrócić uwagę na wysokość krzesła, długość siedzenia dającego podparcie udom, kąt nachylenia siedzenia, wysokość podparć czy to na plecy czy na łokcie. Rodzaj i częstotliwość wykonywanych czynności i ich asymetria może powodować jednostronne napięcia tkanek, a dalej nawet ucisk na nerwy.

Kierowcy zawodowi i osoby spędzające dużo czasu za kierownicą powinny zwrócić uwagę na wibrację, pozycję ustawienia zagłówka i siedzenia.

Osoby pracujące w pozycji stojącej powinny zdawać sobie sprawę, że częste przestawianie nóg, stawanie w rozkroku, chwilowe ustawianie jednej nogi wyżej zmniejsza przeciążanie odcinka lędźwiowo-krzyżowego.