Według danych MZiOS, w Polsce, wśród zachorowań na choroby zakaźne większość (ok. 70%) wywołują wirusy dróg oddechowych, w tym wirus grypy, 23% – inne czynniki wirusowe, a 7% – czynniki inne niż wirusowe (1). Wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych określamy przeziębieniem. Jest ono chorobą o łagodnym przebiegu, ale bardzo często powodującą nieobecność chorego w pracy lub szkole. Wywiera także ogromny wpływ na codzienną pracę lekarza będąc najczęstszą przyczyną porad ambulatoryjnych. Ocenia się, że około 40% wszystkich ludzi przynajmniej raz w roku choruje na przeziębienie. Częstość występowania wirusowego zakażenia górnych dróg oddechowych zmniejsza się z wiekiem. Dzieci w wieku przedszkolnym chorują przeciętnie 4-8 razy w roku, dzieci w wieku szkolnym średnio 2-6 razy, a dorośli średnio 2-5 razy w roku. Chłodna pogoda w czasie miesięcy jesienno-zimowych przypuszczalnie ułatwia szerzenie się zakażenia wskutek częstego przebywania w pomieszczeniach zamkniętych (domach, żłobkach, przedszkolach, szkołach). Palący papierosy są bardziej podatni na zakażenie i może mieć ono u nich cięższy przebieg. W ciągu całego życia każdy człowiek jest narażony na wielokrotne zachorowania, gdyż po przebytym zakażeniu wirusowym występuje jedynie przemijająca odporność.

Dopiero badania przeprowadzone w latach 20. i 30., i potwierdzone w latach 80. XX wieku, potwierdziły i precyzyjnie określiły wirusowe tło przeziębienia. Podstawową tezą współczesnych poglądów jest fakt, że przeziębienie to choroba zakaźna wywołana przez określone wirusy. Najczęstszymi wirusami wywołującymi przeziębienie są rhino- i coronawirusy, wirusy grypy i paragrypy, RSV i adenowirusy; rzadsze to entero-, reo- i pikornawirusy. Jednak tylko w 25% przypadków chorób infekcyjnych udaje się laboratoryjnie wyizolować i zidentyfikować czynnik etiologiczny (2). Wiadomo że wirusowe zakażenie układu oddechowego charakteryzuje się tym, że z jednej strony jeden i ten sam wirus może wywoływać różne objawy kliniczne, z drugiej zaś ten sam zespół objawów może być wywołany przez różne wirusy.

Przeziębienie jako choroba wirusowa jest chorobą zakaźną i zaraźliwą. Przenosi się łatwo z jednej osoby na drugą z wydzieliną dróg oddechowych przez kichanie i kaszel. Źródłem zakażenia nie jest wyłącznie człowiek z pełnym obrazem klinicznym przeziębienia, ale również nosiciele, tzn. osoby zakażone bez widocznych objawów przeziębienia. Źródło zakażenia stanowią także ozdrowieńcy, gdyż zwykle jeszcze przez dwa, trzy tygodnie po przebytej infekcji chory może być źródłem zakażenia. Niektóre wirusy częściej wywołują schorzenia o charakterystycznej lokalizacji, np. rynowirusy wywołują nieżyt nosa, zatok przynosowych i gardła, adenowirusy – zapalenie gardła. Zakażenia wywołane wirusami grypy i paragrypy, wymienionymi wśród czynników przeziębienia ze względu na charakter objawów i przebieg kliniczny, traktowane są jako odrębne jednostki chorobowe i wymagają osobnego omówienia. Podstawowymi objawami zakażenia wirusowego są: ból gardła, katar, kichanie, kaszel, chrypka, ból głowy, bóle mięśniowe, senność, złe samopoczucie, gorączka lub stany podgorączkowe, czasem dreszcze. W większości przypadków obserwujemy jedynie stany podgorączkowe, a mechanizm gorączki w przeziębieniu nie jest do końca wyjaśniony. Prawdopodobnie główną jej przyczyną są pirogeny endogenne wyzwalane ze zniszczonych wirusami krwinek białych (2).

Przeziębienie najczęściej rozpoczyna się bólem i drapaniem w gardle, złym samopoczuciem i pieczeniem w obrębie oczu. Następnie występują dolegliwości ze strony nosa, swędzenie, kichanie i wyciek. Początkowo surowiczy wyciek z nosa przekształca się stopniowo w surowiczo-śluzowy, a w końcu śluzowy i śluzowo-ropny. W tym czasie rozpoczyna się kaszel, początkowo suchy, przechodzący stopniowo w wilgotny. Drugiego lub trzeciego dnia choroby występują objawy ogólne takie jak: senność, bóle głowy, stany podgorączkowe lub gorączka, czasem z dreszczami, i niekiedy bóle mięśniowe. Okres narastania tych objawów jest dobrym momentem na wdrożenie leczenia homeopatycznego.

W praktyce codziennej leczenie przeziębienia jest jedynie objawowe. W ciągu ostatniego 10-lecia problem lekooporności drobnoustrojów stał się jednym z najpoważniejszych zagadnień współczesnej medycyny. Udowodniono, że nadużywanie leków przeciwbakteryjnych może być szkodliwe dla chorego i środowiska. Powoduje zniszczenie naturalnej flory bakteryjnej organizmu, wywołuje działania niepożądane oraz przyspiesza pojawienie się i rozprzestrzenianie opornych szczepów bakteryjnych. Środowiska medyczne i naukowe są zgodne co do konieczności lokalnego i globalnego przeciwdziałania narastaniu lekooporności. Mimo to w wielu przypadkach stosowanie antybiotyków jest w dalszym ciągu dalekie od racjonalności. Ze względu na to, że antybiotyki nie mają działania przeciwwirusowego, przeziębienie nie jest wskazaniem do zastosowania tego typu leków (2).

Grypa jest chorobą sezonową, a zakażenie wirusem tej choroby występuje we wszystkich grupach wiekowych wśród ludzi na całym świecie. Wyróżnia się trzy typy wirusa: A, B, C – w oparciu o różnice antygenowe między głównymi białkami wirionu. Typy te różnią się pod względem epidemicznym (1). Wirus typu A powoduje zachorowania, które w zależności od nasilenia przybierają postać epidemii lub pandemii. Zakaża on nie tylko człowieka, ale także konie, świnie, ssaki wodne i ptaki. Jest interesujące a zarazem niepokojące, że wszystkie jego podtypy występują wśród ptaków, a tylko kilka wśród ludzi. Wirus typu B zakaża wyłącznie człowieka, natomiast wirus typu C zakaża ludzi i świnie (1). Zakażenie wirusem typu C częściej dotyczy tylko górnych dróg oddechowych. Zakażenie wirusem typu A charakteryzuje się nagłym wystąpieniem gorączki, kaszlem, nadwrażliwością na światło. Zakażenie osób w podeszłym wieku lub osób z niedoborami odporności może być poważne w skutkach. Zakażenie szerzy się epidemicznie, okres wylęgania wynosi od 1 do 3 dni. Miejscem docelowym wirusa grypy są komórki urzęsione nabłonka dróg oddechowych. Zakażenie rozpoczyna się od nacieku zapalnego w górnych drogach, po czym przenosi się na dolne drogi oddechowe. Wirus charakteryzuje się tropizmem do komórek nabłonka oddechowego wywołując zaburzenia ich funkcji, a następnie zmiany martwicze. Powoduje to uszkodzenie mechanizmu śluzowo rzęskowego będącego ważnym elementem systemu obronnego błony śluzowej dróg oddechowych. Z tego względu ważne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia z dobraniem najwłaściwszych leków.

W XX wieku odnotowano 4 pandemie grypy: w 1918r. – typ A/H1N1 („hiszpanka”), w 1957 r. – typ H2N2 (grypa azjatycka), 1968 r. – typ H3N2 („hongkong”) i w 1971 r. – typ H1N1 (pandemiczność tej ostatniej kwestionują niektórzy wirusolodzy), a groźba kolejnej fali zachorowań w skali światowej jest ciągle realna (1). Należy sprecyzować, co rozumie się pod pojęciami pandemii i epidemii. Klasycznego terminu epidemia używa się, gdy zachorowania na daną chorobę wśród ludności na określonym terenie i w określonym czasie występują w liczbie wyraźnie większej niż w poprzednich latach. Epidemie grypy zdarzają się co roku, ponieważ wirus grypy ulega stałym zmianom (tzw. dryft antygenowy). Nawet niewielkie zmiany w sekwencji aminokwasów w jednej z podjednostek glikoproteinowych wirusa grypy powodują pojawienie się w populacji nowego wariantu, wywołującego zachorowania (1).

Pandemia jest definiowana jako epidemia na dużym obszarze (kilka krajów lub kontynentów, a czasem części świata). Przyjmuje się, że aby można było mówić o pandemii grypy, musi nastąpić nagła zmiana antygenowa wirusa, tzw. shift antygenowy, czyli nowy typ lub podtyp antygenowy, który nigdy przedtem nie krążył w populacji (1).

W tym samym czasie co wirusy grypy podobne objawy, tj. objawy grypopodobne może wywoływać ponad 150 innych wirusów, w tym wirusy paragrypy. Zakażenia tymi wirusami spotykane są na całym świecie i szczególnie często występują u dzieci. W grupie tej wyróżnia się wirusy paragrypy typu 1, 2, 3, 4A, 4B. Na uwagę zasługuje pewna sezonowość zakażeń w zależności od typu wirusa: wirus paragrypy typu 1 częściej powoduje zakażenia o obrazie klinicznym błonicy krtani jesienią, typ 2 nie ma wybitnie sprecyzowanej sezonowości, natomiast typ 3 najczęściej powoduje zakażenia wiosną i latem (2). Okres inkubacji wynosi 2-4 dni, wirus namnaża się w komórkach nabłonkowych nosogardła, po czym zakażenie przenosi się na dolne drogi oddechowe. Zakażenie wirusem typu 1 i 2 częściej dotyczy górnych dróg oddechowych. W przebiegu zakażenia u dzieci często zajęte jest ucho środkowe. Wszystkie zakażenia wirusowe są czynnikami sprzyjającymi wtórnym zakażeniom bakteryjnym. Leczenie antybiotykiem należy włączyć, jeśli po tygodniu leczenia objawy przeziębienia nie cofają się a nawet nasilają, szczególnie gdy wyciek z nosa staje się ropny. Po 10 dniach trwania przeziębienia ryzyko dołączenia się zakażenia bakteryjnego wzrasta do 80% (2).

Z mojego doświadczenia wynika, że z powodzeniem można zastosować leki homeopatyczne w początkowych fazach zakażenia wirusowego, co w wielu przypadkach pozwala uniknąć powikłań w przebiegu tych zakażeń. Przeanalizujmy przebieg wirusowych zakażeń górnych dróg oddechowych z punktu widzenia lekarza homeopaty. W schematycznym ujęciu, z uwzględnieniem klinicznych objawów przedstawia się on następująco:

l Okres inkubacji o przebiegu bezobjawowym (trwa 2-5 dni).

l Okres wzrostu temperatury (przebieg gwałtowny i krótki, lub powolne narastanie objawów).

l Okres rozwiniętych objawów choroby trwający do 7-10 dni: z gorączką, zaburzeniami rytmu serca, potami, bólami głowy, nadwrażliwością na światło, bólami mięśniowymi i kostno-stawowymi, nieżytem górnych dróg oddechowych oraz ogólnym osłabieniem (w przypadku grypy to stadium choroby przebiega najczęściej w dwóch etapach ze zmiennym nasileniem objawów, wzrostem gorączki, jej spadkiem i ponownym narastaniem). W przebiegu grypy w okresie tym mogą wystąpić powikłania ze strony układu oddechowego, w obrębie gardła, osierdzia, ze strony układu pokarmowego oraz neurologiczne.

l Okres ustępowania objawów (spadek temperatury, często z uporczywym kaszlem).

l Okres zdrowienia trwający kilka tygodni, niekiedy z ogólnym osłabieniem organizmu.

Wdrożenie leczenia homeopatycznego na samym początku zakażenia wirusowego pozwala skrócić czas trwania każdej z klinicznych faz rozwoju tego zakażenia. Efekt tego leczenia jest tym lepszy, im wcześniej zostanie ono zastosowane. Ze względu na epidemiczne rozprzestrzenianie się infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych możemy zapobiegawczo zaproponować leczenie homeopatyczne osobom zdrowym w okresie zwiększonej zachorowalności. Lekarz homeopata, równolegle do typowych klinicznych objawów choroby, uwzględnia specyficzne objawy występujące u danego pacjenta. Określenie tych charakterystycznych objawów pozwala dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dobór leku homeopatycznego opiera się na następujących obserwacjach:

l Swoistość objawów na poziomie tkanek i organów: które tkanki i które narządy są objęte chorobą (w przypadku zakażeń wirusowych: błony śluzowe górnych dróg oddechowych, gardło, uszy, bóle głowy, bóle stawowe)?

l Swoistość zmian chorobowych: jakie obserwujemy zmiany chorobowe i na czym one polegają (ogólne badanie lekarskie)?

l Odczucia: co odczuwa pacjent? Czym charakteryzują się te odczucia (silne bóle, uczucie ogólnego rozbicia)?

l Przebieg objawów (modalności): czy dolegliwości nasilają się czy też ustępują w określonych warunkach (pora dnia, temp. otoczenia, pozycja ciała)?