Podwichnięcie głowy kości promieniowej jest jednym z najczęściej występujących urazów mięśniowo-szkieletowych u dzieci poniżej 5 roku życia. O uszkodzeniu tym wzmiankowali już Celsus i Hipokrates w swoich wczesnych pracach. W oficjalnym medycznym piśmiennictwie pierwsze doniesienie o podwichnięciu głowy kości promieniowej napisał Fournier w 1671 roku. Popularnym tematem stało się jednak dopiero na początku XIX wieku, kiedy liczni autorzy dokonali obserwacji, zwłaszcza dotyczących symptomatologii, które oparły się upływowi czasu i wciąż są istotne w czasach obecnych (7). Drobiazgowa dyskusja o różnych aspektach tego schorzenia przeprowadzona została przez Saltera i Zaltza w 1971 roku, w obszernym opracowaniu (4). Podali oni m.in. spis 18 synonimów używanych w stosunku do podwichnięcia głowy kości promieniowej, takie jak: podwichnięcie promieniowo-główkowe, uraz Goyrand´sa, zwichnięcie Malgaigne´a, „temper tantrum elbow” („łokieć złego humoru”), pronatio dolorosa, „pulled elbow” („łokieć pociągnięty”) czy „nurse maid´s elbow” („łokieć piastunki”).

Podwichnięcie głowy kości promieniowej jest urazem częstym, zdarza się zwykle u małych dzieci, najczęściej między 2 i 3 rokiem życia, i w większości przypadków dotyczy kończyny górnej lewej. Costigan podaje, że w jego materiale u dzieci poniżej 10 roku życia podwichnięcia głowy kości promieniowej stanowią 27,5% wszystkich urazów łokcia i 5,6% urazów dotyczących kończyny górnej. Inni autorzy donoszą, że w ambulatoriach urazowych jest to uraz zdarzający się średnio 2 razy w tygodniu (cyt. 7).

Mechanizm urazu polega na gwałtownym pociągnięciu osiowym ręki ustawionej w pronacji, z rozluźnionym nadgarstkiem i stawem łokciowym w wyproście. Pospolity w przypadkach, gdy osoba trzymająca dziecko za rączkę pociąga je ku górze, w momencie, gdy potyka się ono przy wejściu na chodnik, stopień, czy przejściu przez próg drzwi. Z innych przyczyn należy wymienić upadek na przeprostowaną kończynę oraz szarpnięcie jej przy ubieraniu dziecka przez mało doświadczoną osobę. Podwichnięcie może powstać również, gdy zmęczona kończyna górna chwyta poprzeczkę i utrzymuje zwisające ciało, np. w trakcie ćwiczeń gimnastycznych na przyrządach (w literaturze francuskiej mechanizm ten jest porównywany do uwięźnięcia psiego łba w obroży, gdy chce się z niej uwolnić) (1). Salter i Zaltz stwierdzili, że wyciąg osiowy zastosowany na przedramię ustawione w pronacji z wyprostowanym łokciem, poprzecznie rozrywa dystalny przyczep więzadła obrączkowatego, umożliwiając podwichnięcie głowy kości promieniowej. Zaobserwowali oni, że kombinacja przyrostu krawędzi głowy kości promieniowej i zaostrzenie konturu połączenia głowa-szyjka naprzeciwko przednio-bocznej powierzchni więzadła obrączkowatego, przylegającego do głowy, przeciwdziała przemieszczeniu w innym ustawieniu przedramienia niż pronacja (4). W zgodzie z powyższym stwierdzeniem jest wielu innych autorów, zajmujących się zagadnieniem łokcia dziecięcego (7). Salter i Zaltz stwierdzili także, że jeśli więzadło obrączkowate ześlizgnie się ponad równik głowy kości promieniowej, wtedy jego repozycja na swoje miejsce nie jest możliwa. Zauważyli też, że powyżej 5 roku życia dystalne przytwierdzenie więzadła obrączkowatego do szyjki kości promieniowej wzmacnia się wystarczająco, aby zapobiec jego rozerwaniu i podwichnięciu (4). Matles – w badaniach sekcyjnych noworodków – stwierdził, że podczas przemieszczenia proksymalnego więzadła obrączkowatego dochodzi do interpozycji sierpowatego fałdu błony maziowej między głową kości promieniowej a główką kości ramiennej, co uniemożliwia swobodne ruchy łokcia i przedramienia (cyt. 7).

Obraz kliniczny podwichnięcia głowy kości promieniowej jest typowy – dziecko może płakać, choć najczęściej nie potrafi wskazać dokładnie bolesnego miejsca. Ból, jeśli jest sygnalizowany, może promieniować w kierunku nadgarstka. Kończyna górna zwisa bezwładnie wzdłuż ciała z przedramieniem ustawionym w pronacji. Po pewnym czasie od urazu dzieci często kontynuują zabawę, używając jednak tylko nieuszkodzonej kończyny. Zgięcie i wyprost w niewielkim zakresie są niebolesne, ale próba supinacji przedramienia natrafia na elastyczny opór i żywą reakcję badanego dziecka. Nie obserwuje się tu obrzęku ani zniekształcenia okolicy łokcia, istnieje jednak często tkliwość nad głową kości promieniowej (1, 3, 5, 7).

Obowiązujące w każdym urazie kończyny badanie radiologiczne w tych przypadkach nic nie wnosi i można je pominąć bez szkody dla dziecka. Natomiast w przypadkach niejasnego mechanizmu uszkodzenia, wykonanie zdjęcia Rtg staje się koniecznym uzupełnieniem badania klinicznego i powinno być dokładnie obejrzane pod kątem ewentualnych towarzyszących złamań i deformacji.