Współczesne poglądy dotyczące leczenia hiperlipidemii, choć obecnie uznawane za ugruntowane, liczą niespełna 10 lat. Historyczne znaczenie dla ich powstania odegrały wyniki Scandinavian Simvastatin Survival Study. Ta jedna z ważniejszych prób klinicznych po raz pierwszy w historii udokumentowała, zgodnie z wymogami „evidence based medicine”, korzyści kliniczne wynikające z leczenia hiperlipidemii. Korzyści te wyrażają się zmniejszeniem liczby zgonów z powodu choroby wieńcowej oraz innych przyczyn, zmniejszeniem częstości występowania zawałów serca, mniejszą liczbą przeprowadzanych zabiegów rewaskularyzacji naczyń wieńcowych, rzadziej występującymi udarami mózgu i mniejszym zagrożeniem miażdżycą tętnic obwodowych. Pierwsze doniesienie naukowe nt. wyników leczenia simwastatyną, zatytułowane „Randomised trial of cholesterol lowering in 4444 patients with coronary heart disease: the Scandinavian Simvastatin Survival Study” było opublikowane w The Lancet 1994, Nov 19;344 (8934):1383-9. Autorzy doniesienia pisali: „Farmakoterapia hipercholesterolemii pozostawała (dotychczas) kontrowersyjna, głównie z powodu niemożności udokumentowania zgodnie z wymogami badań klinicznych wpływu na przedłużenie życia leczonych osób”. Dostarczenie naukowych dowodów skuteczności leczenia hipercholesterolemii za pomocą simwastatyny było przełomowym wydarzeniem w medycynie. We wnioskach autorzy doniesienia stwierdzili: „Badanie to wykazało, że leczenie simwastatyną jest bezpieczne oraz przedłuża życie u pacjentów z chorobą wieńcową”. Jak dalece wyniki próby 4S były poruszające i nowatorskie, może świadczyć między innymi fakt, że w następnym numerze The Lancet 1994, Dec 24-31;344 opublikowano aż siedem głosów dyskusji na temat opublikowanych wyników leczenia simwastatyną. Również następne numery pisma zawierały częste komentarze na temat wyników badania Scandinavian Sim-vastatin Survival Study.

Statyny, czyli inhibitory reduktazy HMG-CoA, należą do grupy leków najskuteczniej obniżających stężenie lipidów. Obecnie dostępne są następujące statyny: simwastatyna, lowastatyna, prawastatyna, fluwastatyna oraz atorwastatyna (1). Simwastatyna jest dostępna w tabletkach 5, 10, 20, 40, 80 mg. Lowastatyna jest dostępna w tabletkach 10, 20, 40 mg. Prawastatyna jest dostępna w tabletkach 10, 20, 40 mg. Fluwastatyna jest dostępna w kapsułkach 20, 40 mg oraz w kapsułkach 80 mg o przedłużonym działaniu. Atorwastatyna jest dostępna w tabletkach 10, 20, 40, 80 mg (1).

Mechanizm działania leków z tej grupy polega na hamowaniu reduktazy HMG-CoA, która reguluje szybkość syntezy cholesterolu w komórkach. Zmniejszenie syntezy cholesterolu powoduje obniżenie jego zawartości w wątrobie, a w następstwie tego procesu dochodzi do zwiększenia ekspresji receptora dla LDL, co z kolei powoduje obniżenie stężenia frakcji LDL cholesterolu w surowicy. Leczenie statynami, poza obniżeniem cholesterolu LDL, powoduje także obniżenie frakcji HDL oraz trójglicerydów.

W następstwie leczenia statynami dochodzi do obniżenia LDL cholesterolu o 18-55%, podwyższenia HDL cholesterolu o 5-15% oraz zmniejszenia stężenia trójglicerydów o 7-30% (1). Badania Pedersena i wsp. (2) wykazały, że im większe jest obniżenie LDL cholesterolu w następstwie leczenia simwastatyną, tym mniejsze jest zagrożenie powikłaniami choroby wieńcowej (2).

Statyny należy podawać podczas wieczornego posiłku lub przed snem.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do leczenia statynami jest czynna lub przewlekła choroba wątroby, względnymi zaś przeciwwskazaniami: jednoczesne stosowanie cyklosporyny, antybiotyków makrolidowych, leków przeciwgrzybiczych. Nie zaleca się jednoczesnego stosowania fibratów, kwasu nikotynowego i statyn (1). Wśród objawów ubocznych podczas leczenia statynami jednym z najgroźniejszych jest możliwość wystąpienia miopatii. Podejrzenie takiego powikłania mogą nasuwać bóle mięśni pojawiające się podczas leczenia statynami. W razie wystąpienia bólów mięśni oraz ich osłabienia niezbędne jest oznaczenie aktywności kinazy kreatynowej (CK) w surowicy. W wypadku miopatii aktywność kinazy kreatynowej jest podwyższona, zwykle ponad 10-krotnie ponad normę. Uzasadnione podejrzenie miopatii wymaga natychmiastowego odstawienia statyny.

Simwastatyna, związek wyizolowany z grzybów Aspergillus terreus, w tabletce jest w postaci nieczynnej, dopiero po wchłonięciu z przewodu pokarmowego przekształca się w wątrobie w postać terapeutycznie czynną. Podczas pierwszego przejścia przez wątrobę blisko 80% leku zostaje w niej zatrzymane i przetworzone w postać czynną. Simwastatyna jest w 60% wydalana przez przewód pokarmowy, a w 13% z moczem (3).

Rezultaty stosowania simwastatyny mogą być odnotowane po około 2 tygodniach stosowania leku, a maksymalna reakcja następuje po 4-6 tygodniach leczenia. Stopień obniżenia cholesterolu zależy od dawki leku. Dane na ten temat przedstawiono w tabeli 1.

Uzyskane obniżenie cholesterolu utrzymuje się podczas przewlekłego leczenia na zbliżonym poziomie. Potwierdzają to obserwacje z badania 4S, które prowadzone było przez średnio 5,4 lat (2).

Przedstawiony w tabeli 1 zakres obniżenia wskaźników lipidogramu dotyczył pacjentów z pierwotną hipercholesterolemią. Wyniki leczenia hiperlipidemii mieszanej w zależności od dawki simwastatyny przedstawiono w tabeli 2 (wg 3).

Przeprowadzono ponadto kontrolowane badania kliniczne, oceniające skuteczność leczenia simwastatyną homozygotycznej rodzinnej hipercholesterolemii (3). Badania prowadzone były u 12 osób w wieku od 15 do 39 lat, a stosowane dawki simwastatyny wynosiły 40 lub 80 mg leku. U 11 pacjentów uzyskano obniżenie frakcji LDL cholesterolu. U pacjentów otrzymujących 40 mg simwastatyny na dobę uzyskano obniżenie frakcji LDL cholesterolu średnio o 14% (od 8 do 23%), a u pacjentów otrzymujących 80 mg simwastatyny na dobę uzyskano obniżenie średnio o 30% (od 14 do 46%). Jak wynika z przedstawionych danych, w tym typie zaburzeń lipidowych konieczne było stosowanie większych dawek simwastatyny, aby uzyskany efekt był zbliżony do wyników jakie osiągano w pierwotnej hipercholesterolemii lub mieszanej hiperlipidemii.