© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2007, s. 2-5
*Adrianna Maria Borowicz1, Elżbieta Kuncewicz2, Włodzimierz Samborski2, Katarzyna Wieczorowska-Tobis1
Wpływ magnetoterapii na objawy bólowe u pacjentów z bólami dolnego odcinka kręgosłupa
The influence of magnetotherapy on pain symptoms in patients with chronic lower back pain
1Zakład Gerontologii i Geriatrii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Katarzyna Wieczorowska-Tobis 2Klinika Fizjoterapii, Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski
Summary
Aim
The aim of this study was to test the effect of magnetotherapy on pain symptoms and range of motion in patients with chronic lower back pain (osteoarthritis).
Material and methods
The study group included 16 participants with a mean age of 61.3 ± 9.3 (range 50-78 years). Following parameters were estimated in the all analyzed patients: subjective evaluation of pain (VAS), appearance of pain symptoms and range of motion in selected movements. Physical examination contained: quadrant test, lumbar extension, lateral flexion, lumbar flexion, straight-leg-raising test and Laseque test.
Magnetotherapy in the form of magnetic field induction (10 microT, frequency – 25 Hz, rectangular wave) was applied for 10 minutes. This procedure was repeated for 10 days with weekends breaks. After completion, subjective evaluation of pain, appearance of pain symptoms and range of motion were estimated again.
Results
The decrease of pain (VAS) in all patients was observed (mean 3.3 ± 2.3). There was no difference between 50-60 years age group (n=10) and those in the 60 years and older age group (n=6) in terms of degree of improvement after the magnetotherapy. Quadrant test was painless in all studied patients and this was better in comparison with the assessment before magnetotherapy (left p<0.01, right p<0.05). Moreover all patients, also showed the improvement of the range of motion in all analyzed tests.
Conclusion
In conclusion, the study proves that magnetotherapy exerts a positive effect on patients with chronic lower back pain. Advanced age is not a contraindication for this kind of therapy.
Wstęp
Stosowane obecnie w medycynie i fizjoterapii aparaty lecznicze wykorzystują działanie wolnozmiennych pól magnetycznych o częstotliwości mniejszej niż 100 Hz i indukcji magnetycznej od 0,1 do 20 mT. Przy tak dobranych parametrach zabieg określa się jako magnetoterapia. Oprócz tego, lecznicze właściwości mają także pola magnetyczne o indukcji od 1 pT do 0,1 mT o częstotliwości 2000-3000 Hz, a zabieg przy ich użyciu to magnetostymulacja (1, 2).
Do najważniejszych efektów biologicznych pól magnetycznych o wartości indukcji 0,1-20 mT należą: działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, wpływ na szybkość przepływu bodźców eferentnych i aferentnych, mobilizacja mikrokrążenia, stymulacja krążenia obwodowego, działanie przeciwobrzękowe, działanie immunostymulacyjne, przyspieszenie procesów regeneracji tkanek miękkich, przyspieszenie procesu zrostu kostnego, zwiększone wychwytywanie tlenu przez tkanki, a także intensyfikacja procesów oddychania tlenowego na poziomie komórek (1, 2, 3).
Właściwości magnetoterapii są więc wykorzystywane w leczeniu trudno gojących się ran i owrzodzeń, w zaburzeniach krążenia obwodowego i chorobach układu nerwowego – np. chorobie Parkinsona, chorobie Alzheimera i stwardnieniu rozsianym, stanach po udarach mózgu czy migrenach. Ponadto stosuje się ją jako jedną z metod uzupełniających w przypadku występowania przewlekłych dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych czy chorób przewodu pokarmowego – np. choroby wrzodowej czy przewlekłego zapalenia trzustki (1, 2).
Magnetoterapia jest także skuteczną metodą leczenia chorób narządu ruchu. Badania wykazały, iż wykazuje korzystne działanie u pacjentów chorych na osteoporozę (2, 4). Wpływa także pozytywnie na leczenie zmian chorobowych o podłożu zwyrodnieniowym, a także na stany zapalne stawów (1, 2, 5). Do najczęściej wymienianych przeciwwskazań u osób starszych należą: choroba nowotworowa, ciężkie choroby serca i układu krążenia (np. ostra niewydolność wieńcowa, zaawansowane zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych), nadczynność tarczycy, choroby przewodu pokarmowego z zagrożeniem krwawienia, ostre choroby infekcyjne, a także elektroniczne implanty – np. rozrusznik serca (2, 6).
Wiadomo, że przewlekłe bóle kręgosłupa o podłożu zwyrodnieniowym stanowią istotny problem wpływający na ograniczenie sprawności osób starszych. Wydaje się, iż magnetoterapia, jako uzupełnienie leczenia farmaceutycznego i kinezyterapeutycznego może mieć korzystny wpływ na zmniejszenie nasilenia występujących dolegliwości. W pracy dokonano oceny wpływu tej formy leczenia na objawy bólowe kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.
Materiał i metoda
Zabiegi magnetoterapii przeprowadzano w Ortopedyczno-Rehabilitacyjnym Szpitalu Klinicznym Nr 4 im. Wiktora Degi w Poznaniu, w Klinice Fizjoterapii, Reumatologii i Rehabilitacji od grudnia 2005 r. do lutego 2006 r.
Głównym kryterium klasyfikacji do badań było występowanie u pacjentów przewlekłych objawów bólowych powstałych na skutek zmian zwyrodnieniowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Do badań zostały zakwalifikowane osoby z bólem tego odcinka trwającym powyżej 6 miesięcy. Badaniami objęto 16 osób w wieku od 50 do 78 lat (średnia wieku 61,3, ± 9,3). Proszono, aby pacjenci nie brali doraźnie leków przeciwbólowych.
Pacjenci biorący udział w badaniach określali od jak dawna występuje u nich ból dolnego odcinka kręgosłupa, zaznaczali na rysunku obszar bólowy, a także dokonywali subiektywnej oceny jego nasilenia przy pomocy wizualno-analogowej skali oceny bólu (VAS). Następnie fizjoterapeuta dokonywał oceny powiązania objawów bólowych z określonymi ruchami (tab.1). Przeprost, zgięcie boczne kręgosłupa, test unoszenia kończyny dolnej i test Laseque´a były oceniane poprzez pomiar zakresu ruchu w stopniach, natomiast zgięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa oceniano w centymetrach (test palce – podłoga). Zakres ruchu występujący w teście quadrant nie był oceniany ze względu na złożoność tego ruchu.
Tabela 1. Ocena objawów bólowych u pacjentów z bólami dolnego odcinka kręgosłupa (źródło: Lyle M., Manes S., McGuinness M., Ziaei S., Iversen M.: Relationship of Physical Examination Findings and Self-Reported Symptom Severity and Physical Function in Patients With Degenerative Lumbar Conditions.Phys. Ther., 2005; Vol. 85, Nr 2, 120-133).
| Test/badanie | Metoda | Wynik dodatni |
| Quadrant test (lewy/prawy) | Pacjent czynnie wykonuje: skłon w lewo, wyprost i rotację w lewo. Następnie wykonuje: skłon w prawo, wyprost i rotację w prawo. Badający kieruje ruchem pacjenta i wywiera nacisk, jeżeli ból nie jest zgłaszany podczas ruchu czynnego. Pozycję utrzymuje się przez 3 s. | Pacjent zgłasza ból, drętwienie lub mrowienie w okolicy pleców lub kończyn dolnych. |
| Przeprost odcinka lędźwiowego kręgosłupa | Pacjent czynnie wykonuje wyprost odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Badający asekuruje pacjenta na wypadek utraty równowagi. Pozycję utrzymuje się przez 30 s. | Pacjent zgłasza ból, drętwienie lub mrowienie w okolicy pleców, pośladków, ud, łydek, stóp. |
| Zgięcie boczne (w prawo/w lewo) | Pacjent czynnie wykonuje skłon boczny w prawo, a potem w lewo. | Pacjent zgłasza ból w obszarze pleców lub kończyn dolnych. |
| Zgięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa | Pacjent czynnie wykonuje skłon w przód. | Pacjent zgłasza ból w obszarze pleców lub kończyn dolnych. |
| Test unoszenia wyprostowanej w stawie kolanowym kończyny dolnej | Pacjent leży na plecach. Badający biernie zgina i rozciąga kończynę dolną tak daleko, jak pacjent to toleruje. | Pacjent zgłasza ból w części dystalnej kończyny dolnej, poniżej stawu kolanowego. Ból musi być także zgłaszany przy zgięciu kolana Ł 70°. |
| Test Laseque´a | Pacjent leży na plecach. Badający biernie zgina i rozciąga kończynę dolną tak daleko, jak pacjent to toleruje. Pacjent jest proszony o zgięcie odcinka szyjnego kręgosłupa. | Pacjent zgłasza ból poniżej kolana, który wzrasta wraz ze zgięciem kręgosłupa szyjne- go i zmniejsza się wrazz powrotem głowy do pozycji neutralnej. |
Pacjentów poddano 10 zabiegom magnetoterapii (po 5 dniach 2 dni przerwy i kolejne 5 zabiegów) na urządzeniu Magnetotron firmy Alpha Electronics o parametrach stałych aparatu: indukcja 10 mT, częstotliwość 25 Hz, o przebiegu prostokątnym. Czas trwania jednego zabiegu wynosił 10 minut. Wszelkie uwagi dotyczące samopoczucia pacjenta były odnotowywane.
Analiza statystyczna
Wyniki przedstawiono w postaci średnich ± SD. Ze względu na małą liczebność badanej grupy każdorazowo podano również medianę i zakres wartości. Dla porównania uzyskanych wyników przed i po magnetoterapii zastosowano test Wilcoxona (nieparametryczny test dla zmiennych powiązanych), a dla porównania częstości występowania bólu – test Fishera.
Wyniki
U wszystkich pacjentów poddanych magnetoterapii zanotowano zmniejszenie subiektywnego odczucia bólu (p<0,0001). Subiektywna ocena bólu przed magnetoterapią wynosiła w skali VAS 5,6 ± 1,6 (mediana 5,5; zakres: 3-8), a po magnetoterapii 2,4±1,9 (mediana 3,0; zakres 0-7). Stopień poprawy nie różnił się między grupą osób młodszych (wiek 50-60 lat; n = 10) i starszych (po 60 roku życia; n = 6). W grupie pacjentów młodszych subiektywna ocena bólu (średnia) przed zabiegami wynosiła 5,3 ± 1,5, a po magnetoterapii 2,4 ± 1,3. Średnia poprawa to 2,9 ± 1,5 (p<0,01). W grupie pacjentów starszych początkowo średnia w skali VAS była równa 6,1 ± 1,9, natomiast po zabiegach wynosiła ona 2,9 ± 2,8. Średnia poprawa wynosiła 3,2 ± 2,8 (p<0,01). Powyższe wyniki przedstawiono na rycinie 1.
Ryc. 1. Subiektywna różnica w natężeniu bólu przed i po zabiegach magnetoterapii (ocena w skali VAS).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Mika T., Kasprzak W.: Fizykoterapia.PZWL, Warszawa 2004. 2. Sieroń A., i wsp.: Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie.Wyd. a - medica press, Bielsko Biała 2002. 3. Ciejka E., Kowacka B.: Oddziaływanie pola magnetycznego niskiej częstotliwości stosowanego w magnetoterapii na wybrane parametry układu krzepnięcia krwi zwierząt doświad-czalnych. Fizjoter. 2004; 12, 4: 12-18. 4. Leszczyński P., i wsp.: Złamania osteoporotyczne i upadki u kobiet - profilaktyka i leczenie. Geriatria Pol. 2006; 2, 2: 69-76. 5. Straburzyńska-Lupa A., i wsp.: Ocena subiektywnego odczucia bólu i sprawności ruchowej u pacjentek z chorobą zwyrodnieniową stawów leczonych magnetoterapią i kinezyterapią. Fizjoter. Pol. 2004; 4 (2): 151-156. 6. Straburzyński G., Straburzyńska-Lupa A.: Medycyna Fizykalna.PZWL, Warszawa 2000. 7. Davis MP., Srivastava M.: Demographics, assessment and management of pain in the elderly. Drugs Aging 2003; 20, 1: 23-57. 8. Lyle M., et al.: Relationship of Physical Examination Findings and Self-Reported Symptom Severity and Physical Function in Patients With Degenerative Lumbar Conditions.Phys. Ther. 2005; 85, 2: 120-133. 9. Hawrylak A., et al.: Ruchomość kręgosłupa lędźwiowego u osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Fizjoter. Pol. 2004; 4, 2: 100-106.
