Szczepy Staphylococcus hominis izolowane są tylko od ludzi i wchodzą w skład naturalnej mikroflory skóry i błon śluzowych. Dominują na opuszkach palców, a występują w największej liczbie w pobliżu gruczołów potowych (1). S. hominis po Staphylococcus epidermidis jest drugim gatunkiem wśród gronkowców, który występuje na suchej pozbawionej włosów skórze ramion, tułowia, kończyn dolnych (3). Trudno zinterpretować jego chorobotwórczą rolę. Może być czynnikiem etiologicznym zapalenia wsierdzia (2, 4, 5), zakażenia skóry oraz tkanek miękkich, w tym zakażeń ran chirurgicznych (6). Sporadycznie może być odpowiedzialny za wystąpienie zakażenia krwi powiązanego z wcześniejszym wszczepieniem protez i implantów (3), czy też bakteriemii u noworodków i u dzieci z niewykształconym układem odpornościowym (7, 8). Jako następstwo bakteriemii może rozwinąć się z jego udziałem zapalenie kości i szpiku kostnego (2). S. hominis może być czynnikiem etiologicznym zakażenia układu moczowego (9), a także zapalenia rogówki i wnętrznej gałki ocznej (10-12).

L-formy bakterii posiadają częściową ścianę komórkową lub są całkowicie jej pozbawione oraz mają błonę otaczającą bezpośrednio cytoplazmę. Bakteryjne L-formy mogą odgrywać rolę w utrzymujących się, przewlekłych lub nawracających zakażeniach (13). Najprawdopodobniej nie są rozpoznawane przez układ obronny człowieka i może dlatego bakterie posiadające zdolność nie wykształcania ściany komórkowej w obecności antybiotyku, którego mechanizm działania związany jest z blokowaniem syntezy ściany komórkowej, mogą wywoływać długo utrzymujące się zakażenia (13, wg 14).

Celem niniejszej pracy była ocena wytwarzania in vitro L-form przez szczepy S. hominis pod wpływem ampicyliny i cefazoliny, oraz zbadanie, czy czas działania antybiotyków ma wpływ na wytwarzanie L-form.

Badaniem objęto 36 szczepów S. hominis izolowanych od chorych Szpitala Uniwersyteckiego im. A. Jurasza w Bydgoszczy. Szczepy identyfikowano stosując testy API Staph (bioMérieux). Hodowlę prowadzono w warunkach tlenowych, w temperaturze 35°C. W celu zbadania wytwarzania L-form szczepy posiewano na podłoże tryptozowo-sojowe z dodatkiem 5% krwi baraniej (Trypticase Soy Agar, TSA) (BBL). Uzyskane hodowle zawieszano w TSB (do otrzymania 0,5 według skali McFarlanda) i inkubowano przez dwie godziny. W celu uzyskania L-form, 0,05 ml płynnej hodowli w objętości przenoszono do 4,95 ml wyciągu mózgowo-sercowego (Brain Heart Infusion, BHI) (Difco), wzbogaconego 5% NaCl, 5% sacharozą (Polskie Odczynniki Chemiczne Gliwice), 0,5% ekstraktem drożdżowym (Difco), 10% surowicą końską, zawierającego 100,0 ?g ampicyliny (Polfa Tarchomin S.A.) lub 100,0 ?g cefazoliny (Polfa Tarchomin S.A.). Hodowle w bulionie podzielono na dwie części, z których jedną inkubowano przez 10 minut, a drugą przez 24 godziny. Po inkubacji 0,1 ml hodowli posiewano na agar BHI (Difco) wzbogacony 5% NaCl, 5% sacharozą, 0,5% ekstraktem drożdżowym, 10% surowicą końską i zawierającym 100,0 ?g ampicyliny (Polfa Tarchomin S.A.) lub 100,0 ?g cefazoliny (Polfa Tarchomin S.A.). Wszystkie hodowle inkubowano w temperaturze 35°C. Przez 8 kolejnych dni obserwowano wzrost kolonii wyrosłych z badanych szczepów. Za wynik dodatni przyjmowano jednolity wzrost kolonii kształtu „sadzonego jaja” z centralnie położonym rdzeniem wystającym ponad powierzchnię kolonii, które w piśmiennictwie przez badaczy noszą nazwę L-form pośrednich (15, 16). Za wynik dodatni przyjmowano tylko te hodowle, które wzrastały przynajmniej po trzech dobach inkubacji na agarze z ampicyliną lub cefazoliną w postaci kolonii kształtu „sadzonego jaja”, zagłębiające się w powierzchnię podłoża. Kolonie wyrosłych bakterii traktowano 3,6% aldehydem glutarowym (Merck), płukano w 0,1 molowym kakodylanie sodu (FLUKA) o pH 7,4, wybarwiano octanem uranylu (Chemapol) i cytrynianem ołowiu (Polskie Odczynniki Chemiczne S.A. Gliwice). Wykonano zdjęcia komórek L-form S. hominis przy użyciu mikroskopu elektronowego JEOL JEM 100 CX.

Do obliczeń statystycznych zastosowano test dwóch frakcji, w modyfikacji uwzględniającej próbki o małej liczebności. W celu weryfikacji hipotezy o równości frakcji obliczano wartość statystyki U opartej na przekształceniu arcus sinus. Frakcja arc sin x jest wyrażona w stopniach (17).

Przyjęte założenia umożliwiły uzyskanie na agarze z ampicyliną lub cefazoliną tylko form bakteryjnych pozbawionych ściany komórkowej. Potwierdzono je wykonując fotografie komórek gronkowców L-form przy użyciu mikroskopu elektronowego (fot. 1).