© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2009, s. 54-60
*Konrad Wroński1, Roman Bocian2, Adam Depta3, Jarosław Cywiński1, Adam Dziki1
Czy prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych jest przestrzegane przez personel Zakładów Opieki Zdrowotnej? Prawne aspekty związane z poszanowaniem godności pacjenta podczas pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej w Polsce
Is the patient´s right to dignity respected by the medical staff durign medical procedures? legal aspects related to maintaining the patient´s dignity during hospital treatment in poland
1Klinika Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Kliniki Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej: prof. dr hab. n. med. Adam Dziki
2Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr M. Pirogowa w Łodzi
Ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej: dr n. med. Jerzy Okraszewski
3Zakład Finansowania Ochrony Zdrowia, Katedra Polityki Ochorny Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Romuald Holly
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jadwiga Suchecka
Summary
Introduction:One of the Basic rights of a patient and a human being is the one related to maintaining one´s dignity during medical procedures. Dignity is a top human value. The laws referring to respecting a patient´s right to be treated with dignity while undergoing a course of treatment in hospital have been included in the Constitution of the Republic of Poland, as well as in the law on the National Health Service, on the profession of a medical doctor and dentist, the ethical code and in the civil code.
Objectives: The objective of this research was to become familiar with patients´ opinions about respecting the patient´s right to dignity by the medical staff while administering medical procedures.
Material and methods: A group of 700 patients staying in Pirogow Hospital in Lodz was requested to fill in a survey prepared by the authors, in which instruments were applied to examine patients´ opinions about prenatal examinations in pregnant women. The necessary calculations were done by means by followings packets: STATISTICA 7.1 and EXCEL 2008.
Results: The analysis of the results of this research reveals that 686 (98%) respondents claim that their right to dignity during medical procedures was respected by the medical staff. Among 700 respondents 14 (2%) thought otherwise.
Conclusions: The results of the research demonstrate clearly that the medical staff recognized the patient´s right to maintain dignity while administering medical procedures. Each employee of the National Health Service must respect the right, as it is one of the most important human rights. The legal consequences following if this right should be infringed upon by medical staff have been codified in the civil code.
WSTĘP
Godność ludzka ( dignitas hominis) jest jedną z najważniejszych wartości każdego człowieka (1-13). Pierwsze koncepcje odnoszące się do zrozumienia pojęcia godności ludzkiej ukształtowały się już w starożytnej Grecji, ale wydaje się, że opinie dotyczące idei godności wywodzą się z inspiracji religijnych (14-23). Filozofia chrześcijańska uważa godność za cnotę, a także za niezbywalną i nadprzyrodzoną cechę każdego człowieka, gdyż został on stworzony na obraz i podobieństwo Boga.
Papież Jan Paweł II podczas Orędzia na XXXII Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 1999 roku mówił, iż: „Godność ludzkiej osoby jest wartością transcendentną, uznawaną za taką przez wszystkich, którzy szczerze poszukiwali prawdy. W istocie rzeczy całą historię ludzkości należy interpretować w świetle tego pewnika. Każdy człowiek, stworzony na obraz i podobieństwo Boże (por. Rdz 1, 26-28) i tym samym radykalnie zwrócony ku swemu stwórcy, pozostaje w trwałej relacji z wszystkimi, którzy zostali obdarzeni tą samą godnością.”
Podczas Adhortacji Apostolskiej „Christifideles laici” (w Rzymie, u św. Piotra, dnia 30 grudnia 1988 roku, w uroczystość Świętej Rodziny Jezusa, Maryi i Józefa, w jedenastym roku Pontyfikatu) Jan Paweł II mówił także: „...Osobista godność jest najcenniejszym dobrem człowieka, który dzięki niej przewyższa swoją wartością cały świat materialny... Godność osoby ludzkiej jawi się w całym swoim pięknie wówczas, gdy weźmie się pod uwagę jej pochodzenie i przeznaczenie: stworzony przez Boga na Jego obraz i podobieństwo, odkupiony drogocenną krwią Chrystusa, człowiek został wezwany do tego, by być „synem w Synu”, żywą świątynią ducha Świętego, i jest przeznaczony do życia wiecznego w uświęcającej komunii z Bogiem. Dlatego wszelki gwałt zadany osobistej godności istoty ludzkiej wzywa o pomstę przed obliczem Bożym i jest obrazą stwórcy człowieka... Dzięki swej osobistej godności istota ludzka zawsze jest wartością w sobie i przez się, i wymaga, by traktowano ją jako taką, nigdy jako przedmiot, którego można użyć, narzędzie czy rzecz. Osobista godność stanowi podstawę równości wszystkich ludzi. Stąd absolutna niedopuszczalność jakiejkolwiek dyskryminacji, która niestety nie przestaje dzielić i poniżać rodziny ludzkiej: tak dyskryminacji rasowej i ekonomicznej, jak i społecznej i kulturowej, politycznej, jak i gospodarczej itd. ... Osobowa godność jest niezniszczalną własnością każdej ludzkiej istoty. Ważne jest tutaj zdanie sobie sprawy z potęgi tego stwierdzenia, które opiera się na jedyności i niepowtarzalności każdej osoby...”
CEL PRACY
Celem pracy było zbadanie opinii pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń medycznych przez personel zakładów opieki zdrowotnej.
MATERIAŁ I METODY
Sondaż poświęcony poznaniu opinii pacjentów na temat modelu paternalistycznego w relacji lekarz-pacjent został przeprowadzony w sierpniu, wrześniu i październiku 2008 roku wśród pacjentów przebywających w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi.
W celu przeprowadzenia sondażu przygotowano ankietę. Wypełnienie ankiety było dobrowolne i anonimowe. Kwestionariusz ankiety zawierał 7 pytań zamkniętych. Przed rozdaniem każdej ankiety pytano chorego czy wyraża zgodę na udział w badaniu. Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi pacjentom wręczano ankietę do wypełnienia.
Grupę badaną stanowiło 700 pacjentów przebywających w oddziałach i poradniach Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi, które wyraziły zgodę i poprawnie wypełniły ankietę.
Niezbędne obliczenia zostały przeprowadzone przy pomocy pakietów: STATISTICA 7.1 i EXCEL 2008.
WYNIKI
W badaniu uczestniczyło 700 osób, z czego 436 kobiety – co stanowiło 62,3% ogółu badanych i 264 mężczyzn – co stanowiło 37,3% ogółu badanych. Wiek osób, które były poddane badaniu najczęściej zawierał się w przedziale od 45 do 65 lat, co stanowiło 69,9% ogółu ankietowanych pacjentów. W grupie ankietowanych pacjentów osoby z wykształceniem średnim stanowiły 67,9% ogółu badanych. 609 (87%) pacjentów, którzy wzięli udział w ankiecie pochodziło z miasta zamieszkanego przez więcej niż 500.000 mieszkańców (tab. 1).
Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy.
| | Liczba badanych | (%) |
| wiek | do 25 roku życia | 3 | 0,4 |
| od 25 do 45 roku życia | 97 | 13,8 |
| od 45 do 65 roku życia | 489 | 69,9 |
| powyżej 65 roku życia | 111 | 15,9 |
| RAZEM: | 700 | 100,0 |
| płeć | kobiety | 436 | 62,3 |
| mężczyźni | 264 | 37,7 |
| RAZEM: | 700 | 100,0 |
| miejsce zamieszkania | w mieście powyżej 500.000 mieszkańców | 609 | 87,0 |
| w mieście od 25.000 do 500.000 mieszkańców | 65 | 9,3 |
| w miejscowości poniżej 25.000 mieszkańców | 18 | 2,6 |
| na wsi | 8 | 1,1 |
| RAZEM: | 700 | 100,0 |
| wykształcenie | podstawowe | 14 | 2,0 |
| zawodowe | 91 | 13,0 |
| średnie | 475 | 67,9 |
| wyższe | 120 | 17,1 |
| RAZEM: | 700 | 100,0 |
Z badania ankietowego wynika, że dominowali pacjenci korzystający z gabinetu lekarskiego co pół roku (402 pacjentów – 57,4% ogółu ankietowanych) (tab. 2), natomiast w przypadku korzystania z usług szpitala dominowali pacjenci korzystający z jego usług rzadziej niż raz w roku (76% ogółu pacjentów) (tab. 3).
Tabela 2. Częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej i/lub gabinetu lekarza rodzinnego przez osoby biorące udział w ankiecie.
| Częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej i/lub gabinetu lekarza rodzinnego: | liczba badanych | (%) |
| raz w miesiącu | 34 | 4,9 |
| raz na kwartał | 183 | 26,1 |
| co pół roku | 402 | 57,4 |
| rzadziej niż raz na rok | 81 | 11,6 |
| RAZEM: | 700 | 100,0 |
Tabela 3. Częstość korzystania z usług szpitala przez osoby biorące udział w ankiecie.
| Częstość korzystania z usług szpitala: | liczba badanych | (%) |
| raz w miesiącu | 2 | 0,3 |
| raz na kwartał | 24 | 3,4 |
| co pół roku | 142 | 20,3 |
| rzadziej niż raz na rok | 532 | 76,0 |
| RAZEM: | 700 | 100,0 |
Z przeprowadzonego badania ankietowego wynika, że 686 (98,00%) respondentów uważa, że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem nich przestrzegane przez personel medyczny (ryc. 1). Wśród 700 ankietowanych, 14 (2,00%) miało inne zdanie na ten temat.
Ryc. 1. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny.
Z przeprowadzonej ankiety nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie między opinią pacjentów na temat poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych a częstością korzystania z poradni przyszpitalnej lub/i gabinety lekarza pierwszego kontaktu (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,08) (tab. 4).
Tabela 4. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej lub/i gabinetu lekarza pierwszego kontaktu przez ankietowanych.
| Częstość korzystania z usług przychodni przyszpitalnej lub/i gabinetu lekarza pierwszego kontaktu | Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? | Razem liczba badanych: |
| TAK | NIE |
| liczba badanych | (%) | liczba badanych | (%) |
| Raz w miesiącu | 33 | 4,71 | 1 | 0,14 | 34 |
| Raz na kwartał | 180 | 25,71 | 3 | 0,43 | 183 |
| Co pół roku | 394 | 56,29 | 8 | 1,14 | 402 |
| Rzadziej niż raz na rok | 79 | 11,29 | 2 | 0,29 | 81 |
| Razem: | 686 | 98,00 | 14 | 2,00 | 700 |
Nie stwierdzono także zależności istotnych statystycznie między częstością korzystania przez ankietowanych z usług szpitala a opinią na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności przez personel medyczny (p>0,05; współczynnik C-Pearsona 0,13) (tab. 5).
Tabela 5. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a częstość korzystania z usług szpitala przez ankietowanych.
| Częstość korzystania z usług szpitala | Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? | Razem liczba badanych: |
| TAK | NIE |
| liczba badanych | (%) | liczba badanych | (%) |
| Raz w miesiącu | 2 | 0,29 | 0 | 0,00 | 2 |
| Raz na kwartał | 24 | 3,43 | 0 | 0,00 | 24 |
| Co pół roku | 139 | 19,86 | 3 | 0,43 | 142 |
| Rzadziej niż raz na rok | 521 | 74,43 | 11 | 1,57 | 532 |
| Razem: | 686 | 98,00 | 14 | 2,00 | 700 |
W badaniu ankietowym nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie w grupie mężczyzn, jak i kobiet, a ich opinią na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności przez personel medyczny (p>0,05; współczynnik kontyngencji C-Pearsona 0,05) (tab. 6).
Tabela 6. Opinie pacjentów na temat przestrzegania prawa pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych przez personel medyczny a płeć ankietowanych.
| Płeć ankietowanych | Czy uważa Pan(i), że prawo pacjenta do poszanowania godności podczas udzielania świadczeń zdrowotnych było względem Pana(i) przestrzegane przez personel medyczny? | Razem liczba badanych: |
| TAK | NIE |
| liczba badanych | (%) | liczba badanych | (%) |
| Kobieta | 428 | 61,14 | 8 | 1,14 | 436 |
| Mężczyzna | 258 | 36,86 | 6 | 0,86 | 264 |
| Razem: | 686 | 98,00 | 14 | 2,00 | 700 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Jacobson N: A taxonomy of dignity: a grounded theory study. BMC Int Health Hum Rights. 2009; 9(1): 3. 2. Hall M: Patient dignity. Nurs Stand. 2008; 23(13): 59. 3. Cohen J, Werner RM: On medical research and human dignity. Clin Anat 2009; 22(2): 161-2. 4. Wainwright P, Gallagher A: Demonstrating dignity. Nurs Stand 2008; 23(10): 24-5. 5. Potter C.: The delivery of dignity when caring for older people. Br J Community Nurs 2008; 13(9): 430-2. 6. Irwin S: Conserving dignity. J Palliat Med 2008; 11(9): 1188. 7. Baillie L: Mixed-sex wards and patient dignity: nurses and patients perspectives. Br J Nurs 2008; 17(19): 1220-5. 8. Bailey A: Patient dignity: a matter of life and death. Br J Nurs 2008; 17(18): 1137. 9. Sturdy D: Dignity: an age old issue. Nurs Older People 2008; 20(7): 15. 10. Matiti MR, Trorey GM: Patients´ expectations of the maintenance of their dignity. J Clin Nurs 2008; 17(20): 2709-17. 11. Moore A: Dignity by design. Health Serv J 2008; 10: 26-7. 12. Rassin M: Nurses´ professional and personal values. Nurs Ethics 2008; 15(5): 614-30. 13. Potter C: Dignity is in the detail. Nurs Stand 2008; 22(45): 24-5. 14. Bell G: Protecting patient dignity. Nurs Older People 2008; 20(5): 3. 15. Waters A: ”The most important part of our job is the patient, not targets”. Nurs Stand 2008; 22(42): 13-6. 16. Crowson HM, DeBacker TK: Belief, motivational, and ideological correlates of human rights attitudes. J Soc Psychol 2008; 148(3): 293-310. 17. Andorno R: Global bioethics and human rights. Med Law 2008; 27(1): 1-14. 18. Chochinov HM: Dignity. Dignity? Dignity! J Palliat Med 2008; 11(5): 674-5. 19. Chochinov HM et al.: The patient dignity inventory: a novel way of measuring dignity-related distress in palliative care. J Pain Symptom Manage 2008; 36(6): 559-71. 20. Milton CL: The ethics of human dignity: a nursing theoretical perspective. Nurs Sci Q 2008; 21(3): 207-10. 21. Sturdy D: Dependence and dignity. Nurs Older People 2008; 20(3): 10. 22. Barilan YM, Brusa M: Human rights and bioethics. J Med Ethics 2008; 34(5): 379-83. 23. Cocker J: Patient dignity. Nurs Stand 2008; 22(25): 59-60. 24. Aitken M: The dignity and privacy of patients. J R Soc Med 2008; 101(3): 108-9. 25. Billings J.A.: Dignity. J Palliat Med 2008; 11(2): 138-9. 26. Schroeder D: Dignity: two riddles and four concepts. Camb Q Healthc Ethics 2008; 17(2): 230-8. 27. Nisselson HS: Pain, dignity and death. J N J Dent Assoc 2007; 78(4): 4-5. 28. Sadler C: All about dignity. Nurs Stand 2007; 22(14-16): 20-1.
