© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2009, s. 75-77
*Magdalena Musioł, Andrzej Krupienicz
Bańki lekarskie – praktyczne zastosowanie
Medical cups – practical application
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. nadzw. WUM Andrzej Krupienicz
Summary
Medical cupping is a method of treatment which has been well known throughout history. It is assumed, that the method has originated from China. In Polish medicine, Stefan Falmierz was the first to describe cupping and its various applications in 1534, in his herbarium entitled Zielnik czyli Herbarz.
At its core, the treatment is based on using a closed receptacle i.e. a cup to create a vacuum with the strength ranging between 0.2 to 0.8 atmospheres, which causes irritation of the skin receptors. Due to the presence of vacuum in the cup, extravasation of the blood occurs. In consequence, this leads to the activation of the immunological system, causing it to create a large amount of antibodies. Irritation of the skin receptors, muscles and fasciae, causes analgesic and therapeutic effect as well. Application of cupping is advised in the cases of: infections of the respiratory system, bronchial asthma, diseases of the osteoarticular system, the circulatory system, gastro-intestinal tract and diseases of the nervous system e.g. neuralgia and mylagia.
Contra-indications to the application of cupping are: excessive brittleness of the vessels, impaired coagulability of the blood, autoimmune diseases, an active neoplastic disease, tuberculosis, atopic dermatitis, pregnancy, uncontroled hypertension, anaemia and the insufficiency of the circulatory system.
There are three different kinds of medical cups: glass (fire) cups, vacuum cups and Chinese (rubber) cups. Cupping requires special preparation of the patient, having the necessary equipment and a special room. In Poland, in accordance with the ordinance of the Ministry of Health, nurses are authorized to perform cupping.
Wstęp
Zabieg stawiania baniek lekarskich mimo iż jest powszechnie znany, od bardzo wielu lat wzbudza niezmiennie wiele kontrowersji. W Nowinach Lekarskich w 1927 r. dr Stefan Giebocki napisał: „Jednym z najbardziej popularnych zabiegów w lecznictwie ludowem jest stawianie baniek. Piszę w „lecznictwie ludowem” bo dziś zabieg ten wyszedł jakoś z mody w lecznictwie wyższem, dyplomowanem. Nie mówi się o nim z katedr uniwersyteckich, to też młode pokolenie lekarzy wychodzi w świat z pewnem uprzedzeniem do tego zabiegu, uważając, iż godnym jest on babki wiejskiej lub co najwyżej felczera, lecz w każdym razie nie lekarza z dyplomem uniwersyteckim. A szkoda mamy bowiem w bańkach dzielny środek, nigdy nie mogący choremu zaszkodzić, a świecący triumfy w chorobach płuc i opłucnej. Różnica stanu przed i po bańkach jest dla chorego i otoczenia tak widoczną, że lekarz, który bańki zalecił, zawsze może liczyć na wdzięczność ze strony pacjenta i rodziny (...).
Kto ma zabieg stawiania baniek wykonywać? W szpitalu bańki może stawiać personel pielęgniarski, który przy przeciętnej zgrabności w przeciągu 10 min się tego zabiegu nauczy” (1).
W poniższej treści postaramy się przypomnieć kilka niezaprzeczalnych faktów dotyczących zabiegu stawiania baniek oraz jego historii, skuteczności techniki wykonania i wskazań.
Rys historyczny
Bańki lekarskie to powszechnie znana fizjologiczna metoda lecznicza.
Przyjmuje się, że ojczyzną baniek są Chiny. Stosuje się je tam od około trzech tysięcy lat. We współczesnych Chinach każdy dobrze wyposażony gabinet medycyny naturalnej dysponuje kilkoma kompletami baniek o różnej wielkości, kształcie, wykonanych z różnych rodzajów tworzywa.
Najstarszym dokumentem informującym o stosowaniu terapii próżniowej są pieczęcie lekarskie – z godłem wyobrażającym bańki pochodzące ze starożytnej Mezopotamii, gdzie były używane już około 3300 lat p.n.e.
Bańki w celach leczniczych stosowali starożytni Grecy i Egipcjanie. Ojciec medycyny Hipokrates podał dokładny opis ich stosowania w przypadkach miejscowych infekcji ropnych oraz w celu przeciwdziałania zastojowi krwi w żyłach. Z baniek korzystali także medycy arabscy tak słynni, jak Awicenna czy Abul Kasim. Znany zwolennik naturalnych metod leczenia Paracelsus zalecał stosowanie baniek ciętych.
W dziejach polskiej medycyny opis baniek i zasady ich stosowania przedstawił Stefan Falmierz w 1534 r. w pierwszym polskim dziele lekarskim Zielnik czyli Herbarz (2).
W okresie dwudziestolecia międzywojennego bańki lekarskie w schorzeniach płuc zalecał profesor Witold Orłowski (3).
Obecnie w Polsce w obrębie medycyny konwencjonalnej uprawnione do stawiania baniek są pielęgniarki, które zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia mogą samodzielnie bez zlecenia lekarza wykonać ten zabieg (4).
Mechanizm działania i wskazania do stosowania baniek lekarskich
Ludowe porzekadło mówiło niegdyś, że bańki „wyciągają złą krew” lub „wyciągają z ciała chorobę”. Tymczasem naukowe wyjaśnienie mechanizmu działania baniek jest nieco inne (5).
Istota zabiegu polega na wytworzeniu w naczyniu zamkniętym – bańce – podciśnienia o wartości od 0,2 do 0,8 atmosfery, co powoduje podrażnienie znajdujących się w skórze receptorów.
Właściwości terapeutyczne tego zabiegu dają się dwojako wyjaśnić.
Po pierwsze, dzięki podciśnieniu panującemu w bańce dochodzi do pęknięcia podskórnych naczyń krwionośnych i wynaczynienia krwi. Krew znajdująca się poza naczyniami krwionośnymi jest traktowana przez system odpornościowy organizmu jako obce białko i staje się silnym bodźcem do wytwarzania dużej ilości ciał odpornościowych. Jest to tzw. autohemoterapia, która skutecznie zwalcza infekcję.
Po drugie zaś, działanie lecznicze i przeciwbólowe jest następstwem drażnienia receptorów skóry, mięśni, powięzi. Odruch skórno-trzewny powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Napływa krew, następuje oczyszczenie chorych tkanek z produktów przemiany materii, odkwaszenie, dożywienie i natlenienie. Dochodzi także do rozluźnienia mięśni gładkich żołądka, jelit, pęcherzyka żółciowego, dróg moczowych, oskrzeli i innych organów. Układ współczulny i przywspółczulny doznaje pobudzenia, co reguluje pracę narządów i tkanek (6).
Bańki najczęściej stawia się w przypadku chorób dotyczących układu oddechowego, takich jak: zapalenie płuc, oskrzeli, przeziębienie, zapalenie górnych dróg oddechowych (7).
Bańki można również stosować w przypadku: astmy oskrzelowej, przewlekłego zapalenia oskrzeli, chorób układu kostno-stawowego, schorzeń układu krążenia (choroba niedokrwienna mięśnia sercowego), zaburzeń funkcjonowania układu trawiennego (choroby wątroby, stany zapalne trzustki, żołądka, pęcherzyka żółciowego, zespół nadwrażliwości jelita grubego), chorób układu nerwowego (różnego rodzaju nerwobóle o ostrym i średnim natężeniu, mięśniobóle).
Rodzaje baniek
Warto wspomnieć, że wyróżniamy trzy rodzaje baniek: bańki szklane, próżniowe i bańki gumowe (chińskie).
Bańki szklane (klasyczne) inaczej zwane bańkami ogniowymi są najbardziej rozpowszechnione. Przeznaczone są one do stawiania na gorąco. Palący się w środku spirytus do końca zużywa tlen, co powoduje powstanie próżni, która pozwala na zassanie bańki na skórze. Zabieg ten jest dość trudny do wykonania, ale uznawany za najskuteczniejszy.
Bańki próżniowe znane pod synonimem zimne – przeznaczone do stawiania bez użycia ognia. Zaopatrzone są w specjalny zawór, wentyl, którym odsysa się powietrze specjalną pompką (8).
Spotyka się także chińskie akupunkturowe bańki gumowe. Zastosowanie elastycznego materiału pozwala stawiać bańki w dowolnych miejscach na ciele bez względu na kształt powierzchni, również na stawach – a więc tam, gdzie przystawianie baniek szklanych jest niemożliwe. Bańki te stawiamy w ściśle określonych punktach ciała w zależności od schorzenia. Wielką zaletą chińskich baniek akupunkturowych jest łatwość ich użycia – są lekkie, nietłukące, a przystawianie ich nie ogranicza możliwości poruszania się (9).
Przygotowanie do zabiegu, sposób wykonania baniek ogniowych
Podczas stawiania baniek ogniowych należy pamiętać o właściwym przygotowaniu pacjenta, pomieszczenia oraz zestawu.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Giebocki S: Czemu zapominamy o stawianiu baniek. Nowiny lekarskie 1927; zeszyt 15, 16: 558-559. 2. Talik H, Talik W: Nie tylko o leczeniu bańkami. Kraków: Spes 1996; 5-11. 3. Orłowski W: Patologia i terapia szczegółowa chorób wewnętrznych. Tom II; Druk Prasa Warszawa 1938; 5-15. 4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 07.11.2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych prze pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz. U. Nr 210, poz.1540). 5. www.poradnia.pl/podstrony/czytelnia/banki.html 02.03.2009. 6. Dzik T: Zastosowanie baniek lekarskich. Mag Pielęgn Położ 1996; 5: 18-19. 7. Ślusarska B, Zarzycka D, Zahradniczek K: Podstawy Pielęgniarstwa. Tom II, Wybrane działania pielęgniarskie. Lublin: Czelej 2004; 769-755. 8. Lorek M: Postaw na bańki. Magazyn Aptekarski 2009; 2: 58-59. 9. Gołtryk B: Bańki inaczej. Mag Pielęgn i Położ 1996; 4: 50-51. 10. Wołynka S: Technika Zabiegów Pielęgniarskich cz. II PZWL 1956; 125-128. 11. Kulczyńska T: Podręcznik pielęgniarstwa dla szkół pielęgniarek i położnych. Wydanie IV poprawione. PZWL 1962; 392-394. 12. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stawianie_baniek 04.15.2009. 13. http://pacjentpolski.pl/index.php?go=3207 04.15.2009.
